Çinli azınlık Müslüman milleti: Hui'ler

Uzun yıllar komünist sistemle yönetilen Çin Halk Cumhuriyeti'nde bir çok kiÅŸinin sandğının aksine Ä°slam dininin büyük izleri var. Üstelik, resmi rakamlara göre günümüzde 20 milyon müslümanın yaÅŸadığı Çin'in Ä°slam'la tanışıklığı çok eskilere dayanıyor. Çin'e yapmış olduÄŸum bir seyahatte Huilerin yaÅŸadığı Ningxia Özerk Bölgesini ve bir müslüman köyünü ziyaret ettim. Bu ilginç seyahatte Ä°slam'ın Çin'deki derin izlerine rastlamak oldukça ÅŸaşırtıcıydı…

Rivayetlere göre, 630'lu yıllarda Çin'e giden Sad bin Ebi Vakkas (r.a.) önderliÄŸindeki ilk müslüman kafileler, Çinlilerin Ä°slam'la tanışmasına vesile olur. Tang Hanedanlığı döneminde gerçekleÅŸen bu ziyaretler sonrasında, Ä°mparator Gaozong'un emriyle, Çin'in ilk camisi olan Guangta (bir diÄŸer adıyla Huaisheng) Camii inÅŸa edilir. Ä°slam'ın Çin'deki en eski izlerinden birisi olan bu cami halen ibadete açıktır. 

Resmi rakamlara göre Çin'de bugün 20 milyon müslüman yaÅŸamaktadır. Bu müslümanların çoÄŸunluÄŸu Çin'in azınlık milletlerinden olan Huilerdir. DiÄŸer yarısı ise Uygur, Kazak, Kırgız, Tacik, Tatar, Özbek, Salar, Baoan ve Dangxiong gibi farklı milletlerden oluÅŸur.

Resmi bir dine sahip olmayan Çin Halk Cumhuriyeti'nde din mensuplarının nüfusu milletlerin nüfusuna gore hesaplanmaktadır. Bu nedenle bazı kaynaklar gerçek müslüman sayısının resmi rakamlardan daha fazla olduÄŸunu iddia etmektedir. 

Çin Halk Cumhuriyeti'nde 10 milyonluk bir nüfusa sahip olduÄŸu bilinen Hui'ler ülkedeki en büyük müslüman nüfusa sahip topluluktur. Fiziksel yapı açısından Han ulusuna benzerler. Huilerin soyları, Sincan'daki Uygur ve diÄŸer Türkçe konuÅŸan etnik gruplardan ayrı olarak, MoÄŸol – Yuan hanedanlığı döneminde Çin'e göçen müslümanlara dayanmaktadır.

Müslüman Hui ırkının ana vatanı olan Ningxia (NingÅŸia) Çin'in kuzey batısında yer alıyor. Çin'in 5 özerk bölgesinden birisi olan bu bölge 1958 yılında Ningxia Hui Özerk bölgesi olarak ilan edilmiÅŸ. BaÅŸkenti Yinchuan olan Ningxia Hui özerk bölgesinin nüfusu 6.3 milyon. Bölgede yaÅŸayan Hui azınlık millet toplam nüfusun yüzde 35'ini oluÅŸturuyor. Resmi rakamlara göre bölgede 3760 camii var. Bu camilerin en güzel örneklerinden bir tanesi ise Najiahu Camii. 

Yinchuan ÅŸehrinin 6 bin nüfuslu Najiahu köyünde inÅŸa edilen bu camiinin tarihi 1524 yılına dayanıyor. Yıllar içerisinde çeÅŸitli restorasyonlar geçiren bu ahÅŸap camii antik Çin mimarisinin çizgilerini taşıyor. Duvarları ve sütünlarında mavi, kırmızı, yeÅŸil ve sarı renkli süslemelerin hakim olduÄŸu caminin çatıları ise yeÅŸil ve sanrı renkli kiramitlerden yapılmış.

Caminin içerisinde yaklaşık bin kiÅŸi aynı anda ibadet edebiliyor. Camide ayrıca minare görevini gören bir de kule var.

18. yüzyılda büyük bir deprem ve yangın tehlikesi atlatan Najiahu camii, 1966 – 1976 yılları arasında gerçekleÅŸen komünist kültür devrimi döneminde de diÄŸer ibadethaneler gibi sıkıntılar yaÅŸamış. Ama 80'li ve 90'lı yıllardaki deÄŸiÅŸimlerle bu sıkıntılar ortadan kalkmış.

Geçimlerini çoÄŸunlukla tarımla saÄŸlayan Najiahu köylüleri bugün bu camide özgürce ibadetlerini yapabiliyorlar. Hui müslümanlarının genel Ä°slam anlayışı Anadolu'daki sufi Ä°slam anlayışıyla büyük parallelikler taşıyor.

Najiahu kelime olarak 'Na ailesinin mahallesi' anlamına geliyor. Rivayetlere gore Na ailesi, Yuan Hanedanlığı zamanında Yinchuan'a yerleÅŸmiÅŸ bir MoÄŸol aristokratın torunları. Ming ve Qing hanedanlıkları döneminde bu bölge Çinli müslümanlar için önemli bir ekonomik ve kültürel merkez olmuÅŸ. Köyün yerlilerinin bir çoÄŸu Na ailesine mensuptur. 

Caminin imamı Na Xue Jun burada görev yapmaktan oldukça memnun. Çevirmen yardımıyla konuÅŸtuÄŸum Jun, herhangi bir baskı altında olmadıklarını ifade etti. Camiyi bana gezdiren köyün yerlilerinden Na Xue Dong ise gençlerin vakit namazlarına katılmamasına biraz üzgün. Dong'un söylediÄŸine göre gençler sadece Cuma namazlarına ilgi gösteriyor.

Köyün ilginç bir özelliÄŸi ise köylülerin uzun yaÅŸam sürmeleri. Bu köyde 80 yaÅŸ üzerinde yüzden fazla kiÅŸi yaşıyor.

Köyün müslüman cemaati ölülerini camiinin hemen yanındaki mezarlığa defnedebiliyor. Arapça ve Çince yazılarla bezenmiÅŸ mezarların üstünün betonla kaplanmış olması ise ilginç bir ayrıntı.

Anadolu'daki bir köy camisinin sıcaklığını hissedebileceÄŸiniz bu tarihi ibadethaneyi terkederken duvardaki bir yazı dikkat çekiyor. Arap ve Çin harfleriyle yazılmış bu yazı sanki biraz da Hui müslüman Çinlilerinin genel duruÅŸunu simgeliyor: Ülkeni sev, dinini sev, hukuku tanı, kanuna uy! 

Haber ve fotoÄŸraflar: DENÄ°Z ERGÜREL 


Kaynak: Sabah