Cemal Kaşıkçı'nın uzayan gölgesi

Cemal Kaşıkçı, niÅŸanlısı Hatice Cengiz ile evlenmesine izin verecek bir kağıt almak için Ä°stanbul'daki Suudi KonsolosluÄŸu'na girdi.

BoÅŸandığını ilan eden kağıt bir formaliteydi. En yakın Suudi arkadaÅŸları geçen hafta onu konsolosluÄŸa adım atmaması konusunda uyarmıştı, ancak Cemal Suudi büyükelçiliklerinin nasıl çalıştığına dair içsel bilgisine güvenerek bu uyarıları bir kenara itti.

Türkiye ve Washington'daki geleceÄŸi onun önünde seriliyordu. Aylarca süren kararsızlık, ev hasreti ve yalnızlıktan sonra Cemal kararını vermiÅŸti. Londra'dan Ä°stanbul'a döndüÄŸünde arkadaÅŸlarıyla tekrar iletiÅŸime geçmedi. DoÄŸruca konsolosluÄŸa gitti.

OrtaçaÄŸvari bir kasaplığın kurbanı olarak 7 dakika içinde öldürüldü.

Gönderilen ölüm mangası sadece Muhammed bin Selman'ı baÅŸpiskopos Thomas Becket'in öldürülmesiyle ilgili Henry II'ye atfedilen "baÅŸ belası bir rahipten" kimin kurtaracağı sorusuna cevap vermedi.

Kaşıkçı cinayeti aynı zamanda, Muhammed bin Selman'ın yönetiminin gidiÅŸatını da deÄŸiÅŸtirdi. Bir yıl sonra veliaht prens kendini çok farklı bir yerde buldu.

Tüm cephelerde geri çekilirken

Amerika ile petrol-güvenlik ittifakı sona erdi. Suudi Arabistan'ın en büyük iki petrol terminali, Ä°ran tarafından saldırıya uÄŸradı ve ABD BaÅŸkanı Donald Trump - tamamen gerçekçi ve pragmatik nedenlerle - çekip gitti.

Bin Selman'ın Yemen'deki acımasız kampanyası paramparça oldu. BaÅŸlıca müttefiki BirleÅŸik Arap Emirlikleri onu terk etti. Yemen'i ikiye bölüp Husileri kuzeyde oldukları yerde tutmakla yetindi. Dahası birkaç hafta önce Husiler, Suudiler de dahil olmak üzere 2.000 ittifak yanlısı askeri ele geçirdiklerini iddia ettikleri toplu bir saldırı baÅŸlattı.

Suudi veliaht prensi, söz verdiÄŸi gibi, savaşı Ä°ran'ın kalbine taşımak ÅŸöyle dursun, krallığının kalbinde yıkıma yol açtı. Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani, Irak BaÅŸbakanı Adil Abdulmehdi aracılığıyla Suudi Arabistan'dan bir mektup aldığını açıkladı.

Mektubun ne yazdığını bilmiyoruz, ancak bunun bir savaş ilanı olmadığı tahmin edilebilir.

Bir yıl sonra, veliaht prens tüm cephelerde gerilemiÅŸ oldu. Muhammed bin Selman hâlâ evinde demir bir elle hüküm sürüyor. Din âlimi Selman el-Udah'ın ölüm cezasına yol açacak suçlamalar nedeniyle devam eden kovuÅŸturması da bu durumun kanıtıdır.

Cemal Kaşıkçı'nın niÅŸanlısı Hatice Cengiz, 8 Åžubat'ta Ä°stanbul'da Cemal Kaşıkçı adlı kitabının yanında

Üstelik veliaht prensin Batı'daki cazibesi de sona erdi. Bin Selman artık son derece zengin bir modernleÅŸtirici, acelesi olan genç prens, reformcu gibi süslü nitelendirmelerle dolu New York Times’ta çıkan makelerde eskisi gibi övülmüyor.

Artık kimse uçan taksilerden, robotlardan ve çölde yükselen ÅŸehirlerden bahsetmiyor. Adı ABD’deki önde gelen kurum ve danışmanlar için de cezp ediciliÄŸini kaybedeli çok oldu.

Bu bilançonun en önemli nedeni de Kaşıkçı cinayetidir. Üstelik Kaşıkçı, veliaht prensin hayata geçirmeyi düÅŸündüÄŸü reformalra karşı da deÄŸildi. Daha çok, nu reformalrın hayata geçiriliÅŸ tarzına muhalifti.

Ters etki

Kasapları ve özel korumaları ile katliam operasyonunu tasarlayıp uygulamamasını denetleyen veliaht prens için, Kaşıkçı cinayeti tarihte en çok not edilen bir husus oldu.

Suudi Arabistan bu kara lekeyi silmek için elinden geleni yaptı. Türk istihbaratının baÅŸkanını Riyad'a davet ettiler ve bütün meselenin "bir öÄŸleden sonra" halledilebileceÄŸini iddia ettiler. Teklif reddedildi. Türkiye CumhurbaÅŸkanı Recep Tayyip ErdoÄŸan'a rüÅŸvet teklif ettiler. Reddetti. Adli delilleri tahrip ettiler, hiçbir iÅŸe yaramadı. CIA kendi telefon dinleme kayıtlarını ortaya sunarak, Kaşıkçı suikastı emrini bizzat Muhammed bin Selman'ın verdiÄŸini teyit etti.

Suudi veliaht prensi, tüm ihbarcıları susturmak istediÄŸi için bu suikastı emretti. Kaşıkçı düzenin bir parçasıydı ve Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin'in Ä°ngiltere'deki Rus muhalifleri zehirleme giriÅŸimlerinin bir hayranı olan veliaht prens de aynı hedefe varmak istedi. Fakat akıbeti hiç tahmin etmediÄŸi ÅŸekilde vuku buldu.

Veliaht prensin mentalitesine göre Kaşıkçı onun tebaasıydı. Gelecekteki mutlak bir hükümdar olmasının anlamı buydu ve tebaasına istediÄŸini yapabilirdi.

Kaşıkçı cinayeti tam tersi etki yaptı. O Ekim gününden itibaren Muhammed bin Selman, Kaşıkçı'nın gölgesinden asla çıkamayacaktı. CIA direktörü Gina Haspel ve baÅŸkent Washington kesin olarak ona karşı döndüklerinde, veliaht prens girdiÄŸi kriz modundan asla çıkamadı.

Veliaht prens ve Ä°srail BaÅŸbakanı Binyamin Netanyahu arasında "oyunu deÄŸiÅŸtiren" Camp David tarzı bir zirve düzenlemek gibi ince bir fikirle perdelenmiÅŸ bir acil durum komitesi kurdu. Fakat bu ekibin asıl görevi; Kaşıkçı cinayetinden geriye kalan döküntülerle ilgilenmekti.

Elbette bu adım hiçbir iÅŸe yaramadı Ardından Çin'i, ABD'ye karşı bir karşı ağırlık merkezi olarak kullanmaya çalıştı. Bu da yardımcı olmadı. Muhammed bin Selman, Kaşıkçı'nın hayaletini kovduÄŸunu düÅŸündüÄŸü her seferinde, hayalet ona daha da musallat oldu.

Krallık içinde hiçbir ÅŸey deÄŸiÅŸmedi. Muhalifler ve Suud ailesinin rakipleri hapishanelerinde korkunç koÅŸullara maruz kalmaya devam ediyor. Baskı hiç olmadığı kadar sert. Muhammed bin Selman'ın kendisi de seri politika baÅŸarısızlıklarından hiçbir ders çıkarmış görünmüyor.

Yeni hayat kirası

Ancak Kaşıkçı’nın öldürülmesi, Suudi muhalif kesimine yeni bir yaÅŸam süresi verdi. Neticesi cezasız kalan ve bugüne kadar devam eden ölümünün etkisi, Arap dünyasına alelade bir suçun çok ötesine, birçok suçtan çok daha öteye gidecek ÅŸekilde yeni bir umut verdi.

Kaşıkçı'nın Arap dünyasına mesajı bir umuttur. Bir Suudi gazeteci olarak hayatı ve iÅŸi tek bir mesaja indirgendiyse, o da ÅŸuydu: Suudi Arabistan'daki mevcut durum devam edemez. Çökmeye mahkûmdur. Haklıydı. Arap Baharı'nın Temmuz 2013'te Mısır'da bastırılmasının ardından Arap dünyasına çöken karamsarlık havası kalktı.

Mısır CumhurbaÅŸkanı Abdül Fettah el-Sisi, Mısırlıların hafta sonu sokaÄŸa çıkmalarını önlemek için büyük ÅŸehirleri kelimenin tam anlamıyla kilitlemek zorunda kaldı. Altı yıl sonra protestocular yeni bir ses buldu ve bu ses belki de siyasi deÄŸiÅŸimi etkileyebilir. Kaldı ki bugün Sudan ve Cezayir'de de siyasal deÄŸiÅŸimi amaç edinen kitlesel bir hareketlilik söz konusu.  

Tarihin gelgiti

Tarihin akışı bir kez daha dönüyor ve tarihin mutlak yöneticileri ve askeri diktatörleri yanlış tarafta. Kaşıkçı bir devrimci deÄŸildi. O bir kuruluÅŸ figürüydü. Aynı zamanda mütevazı bir adamdı. Ölümünün sahip olduÄŸu etkiyi yaratacağını uzaktan bile hayal edebileceÄŸini sanmıyorum.

Kaşıkçı zamanla kaybolmayacak. Ülkesine bir nebze olsun ifade özgürlüÄŸü için kampanya yürüten adamın imajı zamanla büyüyecek. Kaşıkçı’nın  son hikayesi, bu makalede dahil bütün köÅŸe yazılarından çok daha ötede bir gazetecilik gücüne sahip oldu

Aslında Kaşıkçı'nın kaderini mühürleyen Muhammed bin Selman, gelecekteki kendi kaderini mühürledi.

Müellif: David Hearst- The Middle East Eye Haber Ajansı (https://www.middleeasteye.net/opinion/jamal-khashoggis-long-shadow)

Mütercim: Hasan Nurhan Çelik / DüÅŸünce Mektebi