Bencillik ve adalet

Özellikle insan ilişkilerinde çok baskın ve etkili olan BENCİLLİK ve ADALET kavramlarının anlamı üzerinde kazanılacak, gelişebilecek bir farkındalık, daha yaşanabilir bir hayatın inşasında önemli yer tutacaktır.

Bencillik, insanın kendi arzularını, isteklerini, doğrularını eksene alıp, her şeyi, herkesi, her durumu; kendi ekseninin oluşturduğu perspektif ve çerçeveden değerlendirip anlamlandırmaya çalışmasıdır.

Buradan çıkacak sonuçlar, bir bencil için; en doÄŸru, hatta tek doÄŸrudur. Bu nedenle bütün karar ve davranışlar, bu doÄŸru istikametinde alınıp, yapılmak zorundadır. 

Eğer bunun aksine bir düşünüş, talep ya da tavır geliştirilirse; "haksızlık, bencillik, korkaklık" gibi yargılayıcı salvolarla karşı taraf sindirilmeye çalışılır.

Benciller aslında düşünce ve tavırlarının erdem olduÄŸu düşüncesi ile iyi ÅŸeyler yaptıkları inancındadırlar. Sorun, doÄŸru ve iyinin ancak kendi pencerelerinden görülenler çerçevesinde olduklarına inanmalarıdır. 

Bu nedenle karşıdakilerin kendilerine özgü doÄŸruları, düşünceleri, duyguları, istekleri, hassasiyetleri olabileceÄŸine ihtimal vermezler ve yok sayarlar. Bundan dolayı bütün kararları kendi çerçevelerinden verip, uyulmasını beklerler.  

ÇoÄŸunlukla bu kararlara uyulması için farklı türlerde baskı yaparlar. Sonucunda çatışma çıkması, iliÅŸkinin bozulması, karşıdakilerin üzülmesi, haksızlığa uÄŸraması, benciller için bir iliÅŸki kriteri olmaz. Zira bütün ölçü ve kriterler, kendi eksenlerine göre belirlendiÄŸi için, diÄŸerinin hali, bakış açısı ve hatta adaletle ilgili bir farkındalığa sahip deÄŸildirler. Zaten onlar için verdikleri her karar herkesin iyiliÄŸi içindir ve itiraz haddi tecavüzdür. 

DoÄŸasına uygun biçimde paylaÅŸmayı baÅŸaramadıkları için; tembelleri, diÄŸerlerinin üstüne yük olurlar. Çalışkanları ise iÅŸlerin çoÄŸunluÄŸunu üstlenmek zorunda kaldıkları için maÄŸdur veya fedakâr olduklarını düşünürler. 

Oysaki bu hal onların düşünüş ve davranışlarından kaynaklanmaktadır. Diğerlerini de mağdur etmekte ve büyük israfa yol açmaktadır.

Zira paylaÅŸarak ve katılımla oluÅŸturulan hedefler ve planlanan iÅŸlere tüm taraflar, imkânları nispetinde, gönüllü olarak dâhil olurlar. Herkes tatmin bulur. BaÅŸarılı ve verimli sonuçlar doÄŸar.

Bencillik hayatın bütün alanlarında maruz kalınan bir imtihan konusudur.

Eşler, arkadaşlar, akrabalar, yöneticiler vs. imtihan aktörü olabilirler.

Bencillerle, benciller bir iliÅŸki içerisinde iseler çatışma kaçınılmaz olacaktır. Her taraf kendi penceresinden bakıp, isteyecek ve diÄŸerinin talep ve duygularını yok sayacaktır. Bu nedenle sürekli çatışma hali ve kopuÅŸ yaÅŸanacaktır. Bu durumda ilgili tüm çevre imtihan olacaktır. 

Eğer bencillerle, olmayanların ilişkisi söz konusu olursa; bir adalet çizgisinde anlaşma ve uzlaşı söz konusu olamayacağı için, ilişki, doğasının gerektirdiği doygunluğu ve tarafların taleplerini karşılamayacaktır. Bu nedenle, ilişkinin devamı; sabır, tolere etmek ya da ilişkiyi bitirmek arasında gidip gelecektir. Bu bir tüketim durumudur. İlişkinin nedenlerini sürekli tüketir. Nedenler tükenince ilişki biter.

Tekraren ifade edilirse, bu hal; evlilik, sosyal ve akrabalık, iÅŸ, devlet-toplum-insan iliÅŸkilerinde tezahür eder. 

Ä°nsanların, geri dönümsüz; ahiretlerini, huzur ve mutluluklarını, baÅŸarılarını, tatminlerini belirleyen ömürleri israf olur. 

Oysaki bütün ilişkiler, ömürlerin tüketilmesi, israf edilmesi için değil; desteklenmesi, üretilmesi, kolaylaştırılması, verimli ve kaliteli hale getirilmesi içindir.

ÖrneÄŸin Allah; meÅŸru kadın-erkek iliÅŸkisinin varlık nedenini; "birbirleriyle sükûn bulmaları" olarak açıklamıştır.

Yani erkek ve kadının, iç ve dış dünyalarında onları geren, tüketen, hırçınlaÅŸtıran hususlarda; onları farklı kılan unsurların, hukukuna uygun paylaşımı ile teskin olabilmelerine imkân saÄŸlamaktadır.

EÄŸer bir kadın-erkek iliÅŸkisinde sükûn tahakkuk etmiyorsa, imkân israf edilmiÅŸ demektir. 

Bu durum, Allah'a kulluk etmeyi deÄŸil de hevaya kulluk etmeyi tercih etmiÅŸler arasında doÄŸal kabul edilebilir. Zira hevaya kulluk etmek, bu durumda olanların hayatı kendi arzu ve istekleri çerçevesinde anlamalarını zorunlu kılar. Bu tam bir bencillik halidir. Bu durumdaki bencillerin iliÅŸkisinde her taraf kendi arzu ve isteklerinin tahakkukunu ister. Ortak noktalarda paylaşım, diÄŸer hususlarda çatışma olur. Zira iliÅŸkinin tümünde objektif ve bütüncül sabite yoktur. Tarafların arzu ve isteklerinin oluÅŸturduÄŸu izafi sabiteler söz konusudur. 

Elbette mevcutta durum bu ÅŸekilde gerçekleÅŸmemektedir. Çünkü insanların anlayışlarını yapılandıran kültürün içerisinde, insan doÄŸasına uygun hükümler hâlâ kısmen belirleyicidir. Ancak eksen belirleyici yaklaşım bütünüyle insan fıtratının temel hükümlerinden oluÅŸmamaktadır. Yani Allah'a ve hevaya kulluk hükümlerinden oluÅŸan karışık bir yapı söz konusudur. 

EÄŸer bu durum Allah'a kulluk etmeyi kabul etmiÅŸ kiÅŸiler arasında söz konusu ise, iliÅŸkinin doÄŸası sükûnu tesis etmeyi gerektirir. EÄŸer sükûn gerçekleÅŸmiyorsa; bir tarafta veya taraflarda, Allah'ın; iliÅŸkinin, tarafların hukukuna ve fıtratına iliÅŸkin vazettiÄŸi hükümlere mugayir anlayış ve davranışlar söz konusu demektir.

Bu husus ya din farkından ya da bencillikten tahakkuk eder. Yani bencillik de Allah'ın vazettiği fıtrata ve hukuka karşı işleyen bir durumdur. Zira bir yönüyle hevayı ilah edinmekle bağlantılıdır.

Aynı hususu devlet yönetimi için de örneklendirebiliriz.

Varlık nedeni, insanların varlık nedenlerini gerçekleştirebilecekleri, doğalarına uygun yaşayabilecekleri hayatın inşasının sağlanabileceği bir zemini, atmosferi, sistemleri kurup; bunların aynı çerçevede devamı, yönetilmesi ve güvenliğinin sağlanmasını temin etmek olan devlet, eğer bundan başka nedenlere hizmet ediyorsa, bu üç sebepten olur.

·         Birincisi, kurucu ve yönetsel ilkelerin fıtrattan baÅŸka çerçevede ve anlam cümlelerine sahip olmasıdır. 

·         Ä°kincisi, vaziyet edenlerin, yukarıdaki izahlar muvacehesindeki bencilliklerinden oluÅŸur.

·         Üçüncü seçenekte her ikisi birden vardır.

Bencilliğin karşıtı veya onu ortadan kaldıracak unsur "adalettir."

·         Adalet; hukuk ve dengenin bir arada olmasıdır. 

Hukukun temel dayanağı, Allah'ın yaratılışta yani fıtratta, varlık âlemine ve mahsusen insana verdiÄŸi haklardır.

Denge ise aynı fıtrat ve hukuk sistemi çerçevesinde alınacak kararlar, sergilenecek davranışlar, kurulacak ilişkiler, tutumlar, sistemler vb. ile gerçekleşir.

Temel espri; bütün hepsinin Allah'ın yarattığı fıtrat ve bunun bünyesindeki hukuk hükümleri çerçevesinde gerçekleşmesidir.

Bencillik tabanlı hiçbir karar, davranış ve iliÅŸki; insan, özü, çevresi ve bunlar arasındaki iliÅŸkilerin çeÅŸitliliÄŸi ve karmaşıklığı arasında denge oluÅŸturmak imkânına sahip deÄŸildir. Bu nedenle benciller, sadece kendisi eksenli düşünür ve davranırlar. DiÄŸer unsurları, sadece kendi tercihleri doÄŸrultusunda hesaba katarlar.

·         Bencillik; tüketir, bozar ve yıkar.

·         Adalet; üretir ve inÅŸa eder.

Bencillik, kendi arzularını gerçekleştirmek isterken bütün varlığın hukukuna aykırı davranmayı içerisinde barındıran bir olgudur.

Adaletli davranış; inancın, kararın, davranışın eksenine Allah'ın hükümlerini koymak; ilişkileri bunlarla tesis edip, ihtilafları bunların çerçevesinde ve hakemliğinde çözmekle gerçekleşir.

MeÅŸru farklılıklar, hakikat ekseninde, insanların ÅŸakilelerinden doÄŸar. Åžakile, insanları birbirlerinden farklı kılan; mizaç ve kapasite unsurlarıdır. Bunlar insanların sorumluluk alanlarını ve baremlerini belirlerler. 

Tekraren; meşru farklılıklar, temel hükümler çerçevesinde değil; fıtrat hükümlerinin sınırları içerisinde şakile farklılıklarından oluşur.

Bunun mümkün olabilmesi için de;

·         Hevaya kulluk edilmediÄŸinden,

·         Sadece Allah'a kulluk edildiÄŸinden,

·         Allah'ın hükümleri ile nasıl hayat inÅŸa edileceÄŸinin bilindiÄŸinden,

·         Allah'ı, kendimizi, hayatı ve ahireti ciddiye aldığımızdan emin olmak gerekmektedir. 

İnanç sahipleri ile benciller arasındaki temel farklar:

İnanç sahiplerinin, varlık hükümlerini olduğu gibi kabul etmesi ve bunlar çerçevesinde anlamak, karar vermek, davranış sergilemek ve ilişki geliştirmek; samimiyetine, ciddiyetine, çabasına, hazırlığına sahip olması ve gayret göstermesidir.

Bu çerçevedeki farklılıkları meşru görür, saygı gösterir ve dikkate alırlar.

Bencillerin sabit çerçeveleri; ya bütünüyle fıtrata uygun olmayan, farklı hükümlerden müteşekkildir ya da kendi şakilesini din olarak görmeleridir.