Sosyal Medya

Makale

Fiziğin Ötelenmesi: Metafizik

tarihinde yayınlandı.

Metafizik. Kimilerine göre tamamen anlamsız, kimilerine göreyse anlamın yegâne kaynağı. Nedir bu metafizik?

MetafiziÄŸin üzerinde ittifak edilmiÅŸ bir tanımı yoktur. Çünkü birbirini onaylayan iki filozof yoktur. Her filozof kendi metafiziÄŸini geliÅŸtirmiÅŸ. Yani ortalıkta metafizik yok metafizikler var. Peki her filozof metafiziÄŸini geliÅŸtirirken ne/lerden faydalanmış? Elbette ki döneminin bilimlerinden. BaÅŸka bir ifadeyle her filozof bir anlamda kendi döneminin bilimsel verileriyle örülmüş bir dille konuÅŸur. UlaÅŸmış olduÄŸunu iddia ettiÄŸi “hakikatleri” döneminin bilimsel diliyle ifade etmek mecburiyetindedir. Aksini yapacak olanlara filozof yok ÅŸair, kâhin, ÅŸaman vs. diyoruz. Felsefe tarihine nazar edelim. Aristoteles’in metafiziÄŸi Eudoxus’un astronomisinin diliyle örülmüş, neo-Platoncu metafizik Batlamyusçu astronomiyle ifade bulmuÅŸ. Ä°slam felsefesinde durum çok mu farklı? Hayır. MeÅŸÅŸai metafiziÄŸin evren tasavvuruna istikamet veren yine Batlamyusçu astronomidir. Kelam metafiziÄŸinde durum çok mu farklıdır? Hayır. Ya atomcu fizik ya cevher fiziÄŸi veya kendilerinin geliÅŸtirdikleri teorik fizikten yararlanılmıştır yani fiziÄŸin diliyle konuÅŸulmuÅŸtur. Gelelim tasavvufa. Tasavvuf metafiziÄŸinin istenilen kitabını açalım beraber okuyalım. Karşımıza çıkan tablo ÅŸudur: Mutasavvıflar dönemlerinin doÄŸa bilimlerinden özellikle de kozmoloji ve astronomi anlayışından beslenerek metafiziklerini oluÅŸturmuÅŸlar. “Yok efendim olur mu öyle iÅŸ?!” diyecek olanlara Ekberi geleneÄŸin opus magnum’u olan MahmudÅžebüsteri’nin GülÅŸen-i Raz’ını okumalarını tavsiye ediyorum. Batlamyusçu astronominin metne nasıl hâkim olduÄŸunu çok net bir ÅŸekilde mevzu-bahis eserde görebilirsiniz. Batı’da durum çok mu farklıydı? Hayır. Bizde nasıl olmuÅŸsa Batı’da da aynı ÅŸekilde cereyan etmiÅŸ metafiziÄŸin/metafiziklerin serüveni. Peki doÄŸa bilimleriyle metafizik böyle kardeÅŸ kardeÅŸe yaÅŸarken neden metafizik topallamaya baÅŸlamış? Çünkü doÄŸa bilimlerinin Batı’da hızlı bir ÅŸekilde geliÅŸmesine metafizik/lerayak uyduramamış da ondan. DoÄŸa bilimlerindeki deÄŸiÅŸim, dönüşüm hızlanınca metafiziklerin kendilerini bu deÄŸiÅŸim, dönüşüme ayak uydurma süreci sekteye uÄŸruyor ve metafizik Batı’da “öksüz çocuk” muamelesi görmeye baÅŸlıyor. Ne zamana kadar? Ta ki doÄŸa bilimlerindeki deÄŸiÅŸim, dönüşüme ayak uydurana kadar. Ne zaman ki metafizikçiler doÄŸa bilimlerindeki deÄŸiÅŸim, dönüşümden beslenme imkanını yakaladılar iÅŸte o zaman metafizik yeniden felsefe sahnesine geri döndü. MetafiziÄŸe felsefenin öksüz çocuÄŸu muamelesi yapıldığı zamanlar meydanı boÅŸ bulan pozitivizm kendi ÅŸarkısını söylemeye baÅŸladı. Ama belirttiÄŸimiz üzere metafizikçiler doÄŸa bilimlerinden faydalanmanın yollarını, usullerini bulunca pozitivizm de tahtından indirildi ve metafizikler yeniden giriÅŸ yaptı felsefe sahnesine. Batı’da bütün bunlar yaÅŸanırken bizim tarafların çocukları ne yapıyorlardı? Bizim mahalleye Batı’da geliÅŸen doÄŸa bilimleri bir türlü giriÅŸ yapamadığı için eski doÄŸa bilimlerinden faydalanan metafizikçilerimiz esamesi çoktan okunmuÅŸ astronomi, fizik, kimya, biyoloji teorileriyle yollarına devam etmekteydiler. Batlaymusçu astronomi çoktan terk edilmiÅŸ ama siz hala metafiziÄŸinizi Batlamyusçu astronomiden hareketle geliÅŸtirmeye devam ediyorsunuz. Olacak iÅŸ deÄŸil. Ki zaten olmadı da. Batılı metafizikçilerin doÄŸa bilimlerindeki baÅŸ döndürücü hızda olan deÄŸiÅŸim ve dönüşüme ayak uyduramaması bizimkisi kadar trajik olmadı. Bizim tarafın çocukları batılı metafizikçilerin aksine hiçbir ÅŸekilde doÄŸa bilimlerindeki geliÅŸmeleri takip edemedi ve kendi elleriyle kendilerini imha ettiler. Yani “ortalık güllük gülistanlıktı da medreseleri ve tekkeleri kapatmakla felsefe bizde bitti” diyemeyiz. Zira medreseler ve tekkelerin kapatılmasından çok daha önce bu müessiseler kendi kendilerini zaten kapatmışlardı. Medreselerin ve tekkelerin kapatılması kanunu sadece seneler evvel defnedilmiÅŸ birisinin geç kalınmış vefat ilanından baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildi. Bu sefer bizim mahallenin çocukları Batı’da geliÅŸen metafizik adına ne varsa dört elle sarılmaya baÅŸladı. “Metafizik olsun da ne olur olsun” mantığıyla yola çıkan bizimkiler gah Bergson’a gah da Whitehead’e tutunmaya çalıştılar. Sonra Batı akademisinden hasretle beklenen o haber geldi: “Metafizik ölmemiÅŸ, metafizik yaşıyor.” Bu haber bizim mahalleliyi miskin ruh durumundan bir anda ejderhaya dönüştürdü. “Öyle mi, metafizik ölmemiÅŸ mi? Yaşıyor mu?Görebilir miyim kendisini?” diyerek ÅŸahlanan bizim çocuk sevincinden ne yapacağını bilemedi ve ilk iÅŸ olarak çoktan terk edilmiÅŸ doÄŸa bilimlerinden beslenen metafizik teorilerini yeniden canlandırmak peÅŸine düştü. Yani Batlaymusçu astronomiyle, Aristotelesçi fizikle beslenen metafizik teorilere kalp masajı yapmaya baÅŸladı. Ve hala kalp masajı yapmaya devam ediyor. Evet yaÅŸayan bir metafizik vardı ama bu yaÅŸayan metafizikle ölen metafiziÄŸin hiçbir alakası yoktu. Ölen metafizik gerçekten ölmüştü, esamesi çoktan okunmuÅŸtu. Ä°ÅŸte bunu bizim mahalleli bir türlü anlayamadı. 

 

 

 

Bizim mahallede bunlar yaÅŸanırken Batı’da neler oluyor? Batılı metafizikçi modern doÄŸa bilimlerindeki geliÅŸmelere paralel olarak, onlardan beslenerek iÅŸini yapmaya devam ediyor. Bizse batılılarla aramızda olan mesafeyi ne kadar açabiliriz’in peÅŸindeyiz. Sakın modern doÄŸa bilimlerinden beslenen bir metafizik geliÅŸtirmeye teÅŸebbüs etme (!). Terk edilmiÅŸ Aristotelesçi fiziÄŸi öğrenmeye devam et (!). Gök cisimlerinin aklı falan var de (!). Yıldızların deÄŸiÅŸmez olduÄŸunu savun (!). GüneÅŸin ruhu var falan de (!). Ve sonra bunları harmanlayarak felsefe yapmaya çalış (!). DiÄŸer taraftan da Einstein fiziÄŸi, kuantum fiziÄŸi, CERN deneyi falan filan gibi olgularla karşılaÅŸ. Vesonra gel de ÅŸizofren olma. Gerçekten karar verme zamanımız. Ya yolumuza çoktan terk edilmiÅŸ fizik, astronomi, kimya, biyoloji teorileriyle devam edeceÄŸiz. Terk edilmiÅŸ teorilerden beslenen metafizik yapmaya devam edeceÄŸiz. Ki ısrarla böyle bir metafiziÄŸin yapılmaya çalışılması da aÅŸağılık psikolojisinin göstergesidir. Ya da eski metafiziklerden sadece haberdar olarak -onları felsefe tarihinde yerini almış teoriler telakki ederek- yolumuza devam edeceÄŸiz. Modern doÄŸa bilimlerini iyice öğreneceÄŸiz ve onlardan beslenen metafizik yapmaya çalışacağız. Ä°bn Sina bugün gelecek olsaydı acaba Aristoteles fiziÄŸini geliÅŸtirmeye devam mı ederdi yoksa “beni CERN’e götürün” mü derdi? Ä°lkini düşünüyorsanız gerçekten aÅŸağılık psikolojisini iliklerinize kadar hissediyorsunuz demektir. 

 

1 Yorum

  1. Seyran Məmmədov

    Mayıs 16, 2019 Perşembe 21:51

    Oldukça başarılı

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.