Mucize ve Gayb Kitabı Üzerine Birkaç Not

Sayın Hikmet Zeyveli’nin kaleme aldığı ve Kur’an AraÅŸtırmaları Merkezi (KURAMER) Yayınları tarafından basılan “Ä°lahi Dinlerde Mucize ve Gayb: GeleneÄŸi Yeniden Okumak” adlı kitabını tanıtmaktan büyük onur duyduÄŸumu ifade etmek isterim.

Adı geçen kitapta ele alınan konuların birçoÄŸunu, AraÅŸtırma ve Kültür Vakfı’nda Hikmet Bey’in kendisinden bir dizi seminerler halinde izleme fırsatıbulmuÅŸtum.

Öncelikle belirtmem gerekir ki; Kur’an’da ve birçok Hadis literatüründe geçen “gayb”, “mucize” ve “kıssa” gibi kavramlar ve bu kavramlar üzerinden iÅŸlenen konu ve olayların doÄŸru anlaşılmasının, Kur’an mesajının doÄŸru anlaşılmasına yapacağı katkı tartışma götürmez bir gerçektir.

Bu nedenle farklı zaman dilimlerinde Hikmet Bey tarafından kaleme alınmış olan makale ve seminerlerin kitap haline getirilmesi bu açıdan çok önemli bir hizmet olmuştur. Kanaatim odur ki; böyle bir kitabınortaya çıkmasına neden olan en temel gerekçe veya ihtiyaç, kitabın arka kapağında çok güzel özetlenmiştir diye düşünüyorum:

“Ä°nsan toplulukları kendilerini ifade etmek için her devirde nevi ÅŸahsına münhasır bir dil üretmiÅŸlerdir. Ä°lâhî hitap da bu gerçeÄŸi dikkate alarak onlara kendi ürettikleri dil ile hitap etmiÅŸtir. Bu hitap, ontolojik bakımdan mütekellim ile aynı düzlemde bulunmayan muhatabın durumu gözetilerek çoÄŸu zaman temsil, teÅŸbih, mecaz vb. sembolik anlatım yollarıyla gerçekleÅŸmiÅŸ ve “din dili” olarak adlandırabileceÄŸimiz bir biçimle kendine özgü bir hususiyet kazanmıştır. Ancak, ilâhî kelâmın bu hususiyetinin dikkate alınmadığı her durum, tabiat olayları ve yaratılış ile ilgili birçok hadisenin mucizevî bir karaktere büründürülmesine ve bunların birer akide haline gelmesine sebep olmuÅŸtur.”

Çok büyük bir titizlik ve emekle kaleme alındığı anlaşılan ilmi deÄŸerihaiz makalelerden meydana gelen bu kitap; toplam 12 ana baÅŸlıktan oluÅŸmaktadır. Altı ana baÅŸlıkta irdelenen mucize bahsi,“Kur’an ve diÄŸer kaynaklarımızda mucize” baÅŸlığı altındaiÅŸlendikten sonra, bazı Kur’an sureleri, Mi’raç olayı ve gerek Hz. Ä°sa hakkında ifade edilen ve etrafında geliÅŸen olayların irdelenmesi ve gerekse Hz. Musa ve Mısır’da gerçekleÅŸen mucizeler ve bunlar üzerinden yapılan deÄŸerlendirmeleri ilgi ile okuyacağınızdan eminim.

Ä°kinci bölüm ise iman esaslarından biri olarak karşımıza çıkan “Gaybın Bilinmesi” baÅŸlığı altında, gaybın tanımı, muhtevası, gayb-peygamber iliÅŸkisi, Kur’an dışı gaybi ihbarlar ve bunların çıkış amilleri örnekler üzerinden verilerek konunun daha iyi anlaşılması saÄŸlanıyor.

Dokuzuncu baÅŸlıkta iÅŸlenen “Meallerle YaÅŸatılan birEfsane Ãœzerine” adlı konunun önemini ise ilgili bölümün “Son Sözler”kısmını okuduÄŸunuzda anlayacaksınız kanaatindeyim. Sanki bu bölüm,“elinizdeki bu kitapla yetinmeyin ve bu kitapta iÅŸlenen konuları mutlaka baÅŸka kitap ve kaynaklardan da araÅŸtırın”der gibidir.

“Kur’an Kıssaları”baÅŸlığıaltında çok özlü ÅŸekilde iÅŸlenen konuyu yine bu bölümde konuyla ilgili atıfta bulunulan, Muhammed Ahmed Halefullah’ın “Kur’an’da Anlatım Sanatı” ismiyle dilimize çevrilen doktora tezini de mutlaka okumalısınız.

Bana göre; “mucize” bahsinin irdelendiÄŸi onbir ve on ikinci bölümlerin, ilgili kitapta yedinci ve sekizinci bölümler olarak yer alması gerektiÄŸini düşündüğüm bu iki baÅŸlığın, neden burada yer aldığını anlamamış olmakla birlikte; özellikle “bereketlendirme mucizeleri” baÅŸlığında anlatılan bazı siyer olaylarının literatürümüze nasıl da farklı yansımış olduÄŸunuhayretle müşahede etmiÅŸ olacaksınız.

Özet olarak;

1)Kur’an’da, ilk muhatapların anlamayacağı hiçbir kelime, kavram, kıssa, olay veya haber ve benzeri ÅŸey söz konusu deÄŸildir. Bu nedenle bugün de bizim, sahabenin anladığı gibi Kur’an’ı doÄŸru anlamak istiyorsak; Kur’an ile aramızda oluÅŸan bu 1400 yıllık mesafenin kapanmasına katkı koyacak çalışmalara ağırlık vermemiz gerekir. Bana göre, Hikmet Bey’in bu çalışması ile -iÅŸlediÄŸi konular açısından- ilk yıllardan günümüze kadarki sürede, bu kavramlar üzerinde oluÅŸan sis ve tortuları çok titiz, ilmi bir derinlik ve çaba ile gidermeye çalıştığını görmeniz mümkün olacaktır.

2)Bu kitapta anlatılan ve zaman içinde birçok anlam kaymasına, yanlış yorum ve anlaşılmalarla karmaşık hale gelen konuların; ilim, akıl ve ferasetle hareket edip, sözü köpürtmeden çok ufak dokunuÅŸlarla ne kadar anlaşılır ve açık hale geldiÄŸine ÅŸahit olacaksınız.BaÅŸka bir ifade ile “din kültürü” nün söyledikleri ile “din” in söylediklerinin birbirindenfarklı olduÄŸunu görmemize katkı saÄŸlayacaktır.“Din kültürü” içinde yer alan birçok Kur’an yorumlarının; ilahi hitabın neyi niçin söylediÄŸinden, ilk muhatap kitlenin ondan ne anladıklarından uzak bir yaklaşımla ayetlere her türlü anlamı yüklemeyi mubah sayan keyfi bir yorum tarzının nasıl ortaya çıktığını görme fırsatını elde edeceksiniz.

3)Ä°nsanların; Allah katında sorumluluktan kurtulmaları vebu dünyada da barış ve huzur içinde yaÅŸaması için Kur’an’ın vaaz ettiÄŸi temel ilkelerin çok kolay, çok net ve anlaşılır ÅŸeyler olmasına raÄŸmen, birçok ÅŸeyin çeliÅŸkili, karmaşık, anlaşılmaz ve içinden çıkılmaz hale nasıl getirildiÄŸini görme imkânınız olacak. Ayrıca, Kur’an birçok ÅŸeye iÅŸaret ederken veya birçok ÅŸeyden örnek verirken, iÅŸaret edilen veya örnek verilen ÅŸey (kiÅŸi, toplum, kıssa, olay, haber, yaratılış, gökyüzü, yeryüzü, iklim, afet vs.) üzerinden ders almamız, akletmemiz, mesaj çıkarmamız gerekirken, örnek verilen veya iÅŸaret edilen nesnelere, objelere takılarak özün, mesajın, hissenin ve hikmetinnasıl yitirildiÄŸini göreceksiniz.

Bu çalışmada benim gördüklerim ve şahit olup öğrendiklerim özetle bunlar. Bakalım siz değerli okurlar neleri görüp, şahit olacak ve öğrenmiş olacaksınız.

İlmi düzeyi yüksek böyle bir çalışmayı ülkemiz insanlarına kazandırdığı içinbaşta Hikmet Zeyveli olmak üzere emeği geçen herkesten Allah razı olsun.

Selam ve Dua ile...