Adalet-Zulüm Diyalektiği - 1

"Bir kavme/millete/ötekine olan düşmanlığınız, sizi onlar hakkında adaletsizliğe sevketmesin." ( Kur'an-ı Kerim)

"Adalet ile hükmedilen bir saat, tapınma/ibadet ile geçirilen bir ömürden çok daha hayırlıdır." (Resül-ü Ekrem)

Muhterem Okur,

Bu haftaki yazımızda, genelde bütün dünyanın, özelde ise müslüman toplumların kanımca en büyük  sorun ve çıkmazı olan adalet ve zulüm kavramları üzerinde biraz düşünmeye gayret edeceÄŸiz inÅŸaallah.

Malumunuz olduÄŸu üzere, herhangi bir kavramın, düşünce konusu yapılabilmesi, o kavramın zıddı ile birlikte deÄŸerlendirilmesi halinde mümkündür. Adalet kavramını zulüm ile birlikte irdelemediÄŸimiz müddetçe, meramımızı ifade etme konusunda  hep zorlanırız. 

Adaleti, zulmün yokluÄŸu  ÅŸeklinde tanımlayabileceÄŸimiz gibi mevhumu muhalifinden, zulmü de adaletin yokluÄŸu olarak tanımlayabiliriz.

Adaleti; denge, itidal, mutedil olma, bir terazinin her iki kefesinin dengede olma hali olarak tarif edebileceÄŸimiz gibi; her ÅŸeyi yerli yerine koyma, bir ÅŸeyi ait olduÄŸu yerde tutma olarak da tarif edebiliriz.

Zulüm ise kısaca, dengede olan durumun  bir tarafın lehine, öbür tarafın aleyhine bozulması hali olarak tarif edebiliriz.

Kur'an-ı Kerim’in emirleri ve onun sadık uygulayıcısı olan Resül-ü Ekrem'in asıl maksadı, bireyi/ÅŸahsiyeti/kiÅŸiliÄŸi inÅŸa etmektir. Sanılanın aksine muhatap olarak toplum deÄŸil kiÅŸi alınmıştır. Ancak muhatap olma ÅŸerefine nail olup o ÅŸerefe uygun inÅŸa olan bireylerin bir araya gelerek meydana getirdikleri toplum ise Yaratıcı Kudret'çe övülmüştür. Bu Ä°lahi övgünün arka planında görülen ve adına hikmet dediÄŸimiz ÅŸey, meydana gelen toplumun adalet toplumu oluÅŸudur. Bir toplumun saf/sırf/sadece  inananlardan oluÅŸması, Yaratıcı Kudret'in sünnetine uygun olmadığı gibi mümkün de deÄŸildir. Lakin mümkün olan bir ÅŸey vardır ki o da o toplumda adaleti tesis ve temin etmektir. 

Hikmet ehlinin ÅŸu tespiti muhteÅŸemdir: "Tanrı'nın sıfatları hakkında konuÅŸabilmeniz için, o sıfatın bir  parçasını insanda göstermek zorundasınız. Karşılığını insanda gösteremediÄŸiniz hiç bir Tanrısal sıfatı, konuÅŸmanın ve düşüncenin konusu yapamazsınız." 

Bu sıfatların en başında geleni kanımca Adl'dır. Zıddıyla bir deÄŸerlendirme yapacak olursak; insanda gösterebileceÄŸimiz ve Yaratıcı Kudret'te karşılığını asla gösteremeyeceÄŸimiz  sıfat ise zulümdür. 

Mahluklar içinde zulüm eden tek varlık insandır.

İnsanının adalet-zulüm halini birkaç zaviyeden değerlendirdiğimizde durum daha açık bir hale geliyor.

- Ä°nsan vücudu, balgam, safra, su ve kandan oluÅŸmaktadır klasik tıp metinlerine göre. Bedensel saÄŸlık, bu  bileÅŸenlerin her birinin belli bir dengede olması halinde mümkündür. Buna biyolojik adalet diyebiliriz. Dengenin bozulmasına “biyolojik maraz/zulüm” denir.

İnsan denen canlı üç kuvveden/güçten ibarettir:

- Kuvve-i Şeheviye (İştah/yeme,içme-şehvet/cinsellik gücü)

- Kuvve-i Ğadabiye (Öfke gücü)

- Kuvve-i Nutkiye (Akıl gücü)

Kuvve-i Åžeheviye’nin iÅŸlevi, faydayı celp, zararı defetmektir. 

Ä°fradına fücur, (namus ve ırzı payimal etmek)  tefridinehumud (hem meÅŸruya hem de gayrimeÅŸruya isteksiz olma) denir.Ä°tidali/adaleti ise iffettir. MeÅŸruya istekli, gayrimeÅŸruya isteksiz olma hali... DiÄŸer bir deyimlehadd-i vasat...

Ä°frat ve tefritin her ikisi de birer sapmadır; adalet noktasından sapma. Burada sapma istikametinin bir deÄŸeri yoktur. Bu sapma yeryüzünde fesada sebebiyet verir. 

İştah konusunda ise tıka basa yemek ifrat, hiç yememek tefrittir. Adalet noktası ise dengeli beslenmedir.

-Öfke gücünün ifradı saldırganlık, tefridi korkaklıktır. Adalet noktası cesarettir. Her türlü saldırganlığa ve saldırma dürtüsüne mani olma hali.

- Akıl gücünün ifradı aşırı zekalılık, tefridi geri zekalılıktır. Adaleti ise hikmettir.

İfrrat ve tefrit, adaletten sapmaya işaret etmesi nedeniyle zulümdür.

Hikmet, iffet ve cesaretli olma haline psikolojik adalet, haz ve fayda talebinin dengeli olma hali diyoruz.

Bu özet tariflerden sonra değişik alan ve konularda örneklerle ilerlemek istiyorum.

- Ä°nsanı baÄŸlayan ve insana ait olan zaman mefhumuna yaklaşımda, düne/tarihe/ÅŸanlı geçmiÅŸe saplanıp kalmak ifrad, yarın/gelecek kaygısı ile kıvranıp durmak tefrittir. Adalet ise bugündür, ÅŸimdidir; ÅŸimdiye odaklanmaktır. 

- Hep konuşmak, sürekli konuşmak ifrad, hiç konuşmamak tefrittir. Sözün gücünü yerinde kullanmak ise adalettir.

- Salt dünyayı düşünmek ifrad, sadece ahireti düşünmek tefrittir. Hiç ölmeyecekmiÅŸ gibi dünyayı, yarın ölecekmiÅŸ gibi ahireti düşünmek ise adalettir. 

- Hep kendini, cemaatini, partisini, grubunu, cemiyetini düşünmek ifrad, sadece başkalarını düşünmek tefrittir. Kendin için istediğini başkası için istemek ise adalettir.

- Yalnız kendin gibi düşünenleri sevmek ifrad, senin aksine düşünenlere düşmanlık, tefrittir. Asgari müştereklerde buluşmak adalettir.

-Kılıbık olmak ifrad, taşfırın olmak tefrittir. Yaşamın ortak olduğunu bilmek ve buna uygun davranmak adalettir.

- Sınırsız özgürlük ifrad, kölelik tefrittir. Ä°rade özgürlüğü ve sorumluluk sahibi olmak adalettir. 

- Savaşmak ifrad, teslimiyet tefrittir. Barışmak ise...

Bu örnekleri çoÄŸaltmak mümkün lakin sabrınızı zorlamak niyetinde deÄŸilim. 

Önümüzdeki hafta bu konuya devam etmek düşüncesindeyim nasip olursa.

Ramazan Bayramı’nızı tebrik ederim. Bayramınız adalete vesile olsun inÅŸaallah.

Vesselam.