Bir Ayet Örneği ve Haber Cümlesinin Hükme Dönüşmesi

-Haberin hükme dönüşmesi-

Kur’an’ı anlama çabası kapsamında söylenen her söz, elbette bir yorumdan ibarettir. DoÄŸru bilgiye dayanmak ÅŸartı ile her yorum da saygıdeÄŸerdir. Aklımızı ve kalbimizi birlikte tatmin ettiÄŸinde o yoruma tabi olmakta da bir beis görülmemelidir.

Kur’an’da geçen kelime veya cümlelere Allah’ın murad etmediÄŸi veya vahye muhatap ilk toplumun anlamadığı ÅŸekilde farklı manalar yüklemek, Kur’an’a ait olmayan ifadelerin ona aitmiÅŸ gibi kabul edilmesine ve dolayısıyla ilahi hitabın yanlış anlaşılmasına sebep olur.

Bu kavramlar ya da bazı deyimler, vahyin ilk muhataplarının anladığından farklı olarak, sonraki zamanlarda kazanmış oldukları yeni anlamlardan hareketle birçok olumsuz örnekle karşılaşılır. Mesela, Kur’an’daki ilk anlamıyla haber cümlesi olarak anlatılan bir olay, sonraki devirlerde nasıl oluyor da hüküm cümlesine dönüşebilir?

Kur’an’ın indiÄŸi zaman ile aramızda 1400 yılı aÅŸkın bir mesafe söz konusudur. Ä°lahi hitabın, Allah’ın murad ettiÄŸi ÅŸekilde anlamak için indirildiÄŸi toplumla aramızda oluÅŸan mesafenin kapatılması gerekir. Zaman içinde farklı toplum, kültür, dil, üretim biçimleri ve farklı ihtiyaçlardan kaynaklanan anlama ve yorumlama çabalarının odağında bulunan tüm tefsir çalışmaları, aslında bu mesafeyi kapatma gayreti ile ortaya çıkmıştır diyebiliriz.

Şüphesiz tefsir çalışmaları aslında Kur’an’ın; vahyin ilk muhataplarına, kendi sosyal, kültürel, dil ve ekonomik enstrümanları ile sunulan mesajını, sonraki neslin yaÅŸadığı döneme aktararak yine kendi sosyal, kültürel, dil ve ekonomik enstrümanları ile anlama çabasıdır.

EÄŸer bu çaba olmasaydı zamanın sonuna kadar (kıyâmet) her çağın insanına hitap edebilme gücüne sahip olan Kur’an mesajının anlamı donmuÅŸ, belli bir çaÄŸ ve belli bir toplumla sınırlandırılmış olurdu. Bu yönde geliÅŸmiÅŸ olan birçok akım, Hz. Peygamberin (s) vefatından kısa bir süre sonra tarih sahnesinde kendini göstermeye baÅŸlamıştır.

Birçok beÅŸeri düşünce veya dinin paradigmasında olduÄŸu gibi müslümanlar arasında da ortaya çıkıp geliÅŸen çeÅŸitli akım veya mezhepler; Kur’an’da geçen pek çok kelime ve kavramı,

Kur’an’ın nazil olduÄŸu dönemdeki karşılıklarıyla deÄŸil, kendi dönemlerinde yaygınlaÅŸmış anlamlarıyla veya kendi mezhebi anlayışları ile yorumlamışlardır.

Kur’an’ın bazı ayetlerini gerek tarihi ve gerekse kendi baÄŸlamından koparıp yorumlamanın ne tür anlam kaymalarına yol açtığını aÅŸağıda verilen bir örnek üzerinden açıklamaya çalışalım:

Vâkıa suresinin 79. ayetinde ifade edilen; “Ona ancak temiz olanlar dokunabilir.” ifadesinden “Kur’an abdestsiz tutulamaz.” hükmünün çıkarılması pek çok açıdan mümkün gözükmemektedir.

Çünkü;

1) Bu ayet indiÄŸinde Kur’an henüz Mushaf haline gelmiÅŸ bir “Kitap” deÄŸildir.

2) Medine döneminde abdesti farz kılan ayet de henüz inmemiştir.

3) Ayetin konusu insanlar deÄŸil meleklerdir.

4) Ayet, müminlere değil kâfirlere hitap etmektedir.

5) Ä°fade “dokunmasın” deÄŸil, istese de “dokunamaz” manasındadır.

6) Ayette ÅŸeytan ve cin gibi pis olanların, korunmuÅŸ ve temiz olan Allah’ın kelamına dokunamayacakları dile getirilmektedir.

Vâkıa suresinin 75. ve 76. ayetleri ÅŸu ÅŸekildedir: “Hayır, (bu Kuran’ın) parçalar halinde indiriliÅŸini tanıklığa çağırırım. Bilirseniz, gerçekten bu, büyük bir yemindir.” Buna göre mesele Kur’an’ın iniÅŸi ile ilgilidir. Devamında “Şüphesiz o, korunmuÅŸ bir kitapta bulunan deÄŸerli bir Kur’an’dır.” (77, 78) denilerek onun bütün iniÅŸ aÅŸamalarında korunduÄŸu dile getirilir. Ardından “Ona ancak temiz olanlar dokunabilir.” denilmesi, kâfirlerin Peygamber (s) için “cinlenmiÅŸ” iddialarına bir cevap niteliÄŸi taşır. Ve bu ÅŸekilde insanlar nezdinde iniÅŸ yolu açısından Kur’an’ın kaynağını temize çıkarır.

Ayete, kendi bağlamından çıkarıp mezhebi veya meşrebi bir etki ile gerçek anlamından koparıp farklı bir anlam yüklemek, anlam kayması hususunda verilebilecek en güzel örneklerden biridir. Burada bir haber cümlesinin nasıl hüküm cümlesi hâline getirildiğine dikkat edilmelidir.