Sosyal Medya

Makale

Bir büyük facia-travmayı, 100 yıl sonrasında tartışmak

tarihinde yayınlandı.

Bu yazı, bu sütunda Sultan ReÅŸad Sempozyumu Ã¼zerine yazılanların üçüncüsü..

Konu elbette sadece Sultan ReÅŸad’ın ÅŸahsı deÄŸildi. Bir cihan imparatorluÄŸunun can çekiÅŸtiÄŸi dönemin anlaşılmasına deÄŸinirken siyasî, askerî, diplomatik, sosyal ve sanat tarihi vs. gibi konularda 20 ayrı oturumda, sahalarında söz sahibi 80 kadar akademisyenin üç günlük sunumlarına, hamâset ve nostaljik yaklaşımlar veya yanıp yakılmalar deÄŸil, nesillerimizi 1 asırdır derinden sarsan bir büyük sosyal travmanın aklî delillere ve tarihî belgelere dayanılarak yapılan soÄŸukkanlı bir müzakeresi olduÄŸunu bilhassa belirtmeliyim.

Ä°zleyebildiÄŸim oturumlardan; USA Princeton Uni.’den Prof. Şükrü HanioÄŸlu’nun, Ä°stanbul Ãœni.’den Mehmet Ö. Alkan’ın, Siirt Ãœni.’den Prof. Ä°hsan Süreyya Sırma‘nın; Makedonya-Ãœsküb Ãœni.’den Prof Adnan Ä°smailî, AgronÄ°slamî, Adnan Åžerif, Ayten Ardel, ve Tetova State Ãœni.’den Prof. Süleyman Baki’nin; Trabzon Ãœni.’den Prof. Necmeddin Alkan’ın, Tokat- Gazi Osman PaÅŸaÃœni.’den Prof. Mustafa Çolak’ın, Ä°TÃœ’den Doç. M. Ali DoÄŸan, Dr. Kadir Kon ve Ä°st. Ãœni.’den Mustafa Yeni’nin; Mimar Sinan Ãœni.’den Prof. Süleyman Kızıltoprak’ın, Millî Sav. Ãœni.’den Doç. Gültekin Yıldız’ın, USA-New South WalesUni.’den Prof. Mesud Uyar’ın, Prof. UÄŸur Derman ve Fatih Sultan Mehmed Vakıf Ãœni.’den Prof. Husrev Subaşı’nın sunumları ve son kapanış konuÅŸmasında, Prof. Ä°lber Ortaylı’nın nefîs tarih ziyafeti; evet, bunların her birisi etraflıca paylaşılacak ilginçlikteydi.

Ancak, bu sütunun hacmi elvermediÄŸinden, Ortaylı’nın, sempozyumun hulâsası denilebilecek tesbitlerini özet olarak paylaÅŸmakla yetinelim.

‘Abdulhamîd gibi son derece güçlü bir PadiÅŸah’dan sonra Ä°ttihad- Terakkî Cemiyeti (Ä°TC)darbesiyle taht’a geçirilen Sultan ReÅŸad’ın, içine kapalı, dindar, kendisine Saray Kâtib-i Umûmîsini, (Genel Sekreteri’ni)belirlemek imkânı bile tanımayan Ä°TC’ye de güvenmediÄŸini’ belirten, ama onun, Rus Çarı Nikola gibi câhil birisi olmadığını söyleyen Ortaylı, bu arada Mâbeyn BaÅŸkâtibi Hâlid Ziyâ’nın hâtıralarının en az itimad edilecek, ama, Ali FuadTürkgeldi’nin güvenilir bir kaynak olduÄŸuna da dikkat çekti.

Sultan ReÅŸad’ın Veliahdi Åžehzade Yûsuf Ä°zzeddin’in, Almanlara ve Ä°TC’ye muhalif birisi olduÄŸunu; amma, Çanakkale Cebheleri’ni gezerken, Enver PaÅŸa’ya çok saygısız davranıp onu azarladığını,‘SavaÅŸ’tan tek taraflı olarak çekilmek gerektiÄŸi’ni söylemesinin hemen ardından da şüpheli bir ÅŸekilde intihar ettiÄŸinin açıklandığını, esasen Abdulhamîd’in de kendisinden sonrasına hazırlanması için Veliahd olarak ReÅŸad’ı deÄŸil, Vahdeddin’i düşündüğünü’ söyleyen Ä°lber Hoca, 1. Dünya Savaşı’ndaki Osmanlı komuta kademesinin o savaÅŸtaki en yüksek komuta heyeti olduÄŸunu, sadece silah, teçhizat ve malzeme açısından diÄŸer ülkelerden geri kalındığını, savaÅŸ sırasında yolsuzluklar açısından da diÄŸer ülkelere nisbetle, en az yolsuzluÄŸun bizde yaÅŸandığını, savaÅŸ sırasında Saray harcamaları hakkındaki iddiaların bir efsane olduÄŸunu, belki zevahiri kurtarmak için bazı harcamalar yapıldığını; gerçekte ise, saray yemeklerinin Zeytinburnu’ndaki fukara evlerindekilerden farklı olmadığını; esasen, Sultan Hamîd zamanından itibaren Saray harcamalarının sıkı bir kısıtlamaya gidildiÄŸini’ de belirtiyordu.

Ortaylı, savaşın başında, Ä°ngiltere’nin, Balkan Savaşı’nda ağır yenilgi alan Osmanlı’yı ciddî bir müttefik olarak görmediÄŸini, Osmanlı’dan daha kötü ve 1 askere 3 tüfek deÄŸil, 3 askere 1 tüfekdurumunda bulunan Rusya’yı tercih ettiÄŸini; savaÅŸ sırasında Arab Ayaklanması’nın kısmen doÄŸru olduÄŸunu, ama, iddia edildiÄŸi gibi savaÅŸ sonucunu etkileyecek çapta olmadığını,Yemen, Irak ve Arabistan’da halkın Osmanlı’ya büyük çapta baÄŸlı kaldığını, baÅŸarısız bir Cemal PaÅŸa’ya raÄŸmen, Osmanlı’nın o savaÅŸ sırasında Arab dünyasında baÅŸarısız olmadığını’  belirttikten sonra, ‘Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu’nun son ana kadar bir dünya imparatoluÄŸu olarak kaldığını, bu anlaşılmadan dünya tarihinin anlaşılamıyacağını, bugün de böyle olduÄŸunu ve bunu anlamayanın bir ÅŸey bilmediÄŸini’söyledi.

İzlenmeye değer bir sempozyumdu. Emeği geçenlere teşekkürler..

kaynak: Star

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.