'Türkiye, İran ile işbirliği yapmak zorunda'

Murat M.Hakkı ile Türkiye ve Bölgenin Geleceği Üzerine Söyleşi - 3. Bölüm

Murat M.Hakkı ile gerçekleştirdiğimiz özel söyleşinin 3. bölümünüde Ortadoğuda ki gelişmelere ayırdık. Sizleri röportajımızın son bölümü ile başbaşa bırakıyoruz.

Şimdi buradan Orta Doğuya gelelim. Arap baharı ile yapılan değerlendirmelere baktığımızda iki değerlendirme ön plan çıkıyor. Bir görüşe göre Arap Baharı bir Batı projesiyken diğer görüşe göre özgürlük arayışıydı. Siz nasıl görüyorsunuz?

-Åžimdi OrtadoÄŸu’yu düdüklü bir tencereye benzetebiliriz. Düdüklü tencerenin çalışma mekanizması nasıldır, bir aralık vardır ve bu aralıktan biriken basınç ve buhar boÅŸaltılır. OrtadoÄŸu’da zulümler sonucu oluÅŸan baskılar düdüklü tencere örneÄŸinde olduÄŸu gibi dışarı atılamıyordu. Bence Arap halklarının hareketleri iyi niyetle baÅŸladı ancak Amerika’nın müdahalesi ile Büyük OrtadoÄŸu projesi kapsamına alındı ve sınırları yeniden çizildi. Ä°yi niyetle ve doÄŸru baÅŸlayan bu hareket Batı’nın provokasyonu ile yanlış mecralara doÄŸru gitti.

Mısır’da da deÄŸiÅŸim öngörüldü ancak deÄŸiÅŸim Batı’nın istediÄŸi gibi olmayacağını anlaşılınca 1950’ler döneminde ki gibi bir darbeyle Mısır’ın başına Sisi getirildi. Mısır büyük bir ülke ve Ä°srail’inde komÅŸusu. DediÄŸim gibi sırada Türkiye ve Ä°ran var. Bence DavutoÄŸlu döneminde OrtadoÄŸu’da yanlış stratejiler izlendi. Åžimdi önümüze bakacak olursak ne Ä°ran ne de Türkiye tek başına Batıyla mücadele edemez. Bu iki köklü devlet hedefin kendileri olduÄŸunu görmelidir. Özellikle Batı’nın kurmaya çalıştığı Kürt devleti Ä°ran ve Türkiye’nin toprak bütünlüğüne büyük bir tehdit teÅŸkil eder. Tarihte ilk Kürt devleti Ä°ran’da 1946 senesinde Mahabat Cumhuriyeti olarak kuruldu biliyorsunuz dolayısıyla bu konu Ä°ran için de çok önemlidir. Öte yandan elbette Türkiye, Suudi Arabistan ve Katar’la da iyi iliÅŸkiler kurmalıdır çünkü bu iki ülkenin sermayesi Türk ekonomisi için önemliyken Ä°ran ise stratejik açıdan bizim için çok önemlidir.

Türkiye ve Ä°ran mezhebi ve tarihsel rekabetleri bir tarafa bırakarak Irak ve Suriye’nin toprak bütünlüğü konusunda iÅŸbirliÄŸi yapmak zorundalar.

Yine tarihe bakacak olursak 1907 senesinde üç eski düşman Fransa, Ä°ngiltere ve Rusya ’Entente Cordiate’ denilen Almanya karşıtı bir koalisyona girdiler. Yine 1973’de komünist Mao yönetiminde ki Çin kapitalist ABD ile Sovyetlere karşı ittifak kurdu. Yani 5-10 yıl içerisinde Irak ve Suriye’de istikrar saÄŸlanana kadar Türkiye ve Ä°ran’ın ortak çalışması lazım. Amerika’nın güdümünde kurulmaya çalışılan Kürt devleti Kürtlere de bir faydası olmayacağını bilinmesi lazım. Hatta en büyük maÄŸduru yine Kürt halkı olacaktır.

Ancak Ä°ran için PKK’ya yardım ettiÄŸi söyleniyor?

-DoÄŸrudur ancak Ä°ran’ın PKK’yı kullanması Türkiye’ye mesaj vermek içindir yoksa Ä°ran’ın PKK’nın baÅŸarılı olmasını istediÄŸinden deÄŸildir. PKK’nın Türkiye’de baÅŸarılı olması Ä°ran’ı da istikrarsızlaÅŸtıracaktır. Kürtlerin tamamının PKK çizgisinde olmaması Türkiye ve Ä°ran için ciddi bir avantajdır.

Peki Suriye ve Irak'ta İran'la bir iş birliği tarihi rakibimiz İran'ın bu ülkelerde güçlenmesine yol açmaz mı?

-Ä°lk baÅŸta evet. Ancak ben olaya iki açıdan bakarım. Birincisi, tanıdık ve baÅŸa çıkabileceÄŸimiz bir rakiple komÅŸu olmak; baÅŸa çıkamayacağımız ABD ile komÅŸu olmaktan evladır. Ä°kincisi, Türkiye'nin Orta DoÄŸu'da ki yumuÅŸak gücü Ä°ran’nın kinden çok daha fazladır. Araplar Acem dizileri yerine Türk dizilerini tercih ediyor. AlışveriÅŸ ya da yatırım için Tahran deÄŸil, Ä°stanbul'u tercih ediyor.Bölge ülkelerinde sanayi ve kültürel açıdan Türkiye Ä°ran'dan daha güçlüdür. Tabii coÄŸrafi yakınlık avantajı da var. Kısa vadede Irak ve Suriye'de Ä°ran nüfuzu tavan yapsa da orta ve uzun vadede istikrarlı Irak ve Suriye Türkiye'nin yörüngesine girmeye mahkumdur.

Sadece Orta DoÄŸu’da deÄŸil Dünya’da Türkiye’nin pozisyonu ile ilgili ne düşünüyorsunuz?

-Bence Avrupa’da Nato’da Amerika’da hiçbirisi bizim samimi dostumuz deÄŸildir. Öte yandan bazı ekonomik ve askeri gerçekler vardır. Dolayısiyle ne Nato’dan ne AB’den ne de ABD’den kopamayız. Yapmamız gereken herkesle iyi ve dengeli politikalar geliÅŸtirip kendi kalkınmamıza odaklanmamızdır. Yani ABD ile de Rusya ile de hatta geleceÄŸin süper gücü Çin ile de Ä°ran’la da Ä°srail’le de Almanya ile de iyi iliÅŸkiler geliÅŸtirmemiz lazım. Yani saydığım bu altı devletin her biri birbirinden önemlidir ve hepsiyle diyaloÄŸumuzu geliÅŸtirmemiz elzemdir.

Dikkatimi çekti Almanya dediniz ama İngiltere demediniz. Neden?

-Demedim çünkü Ä°ngiltere AB’den ayrılınca AB artık Almanya’nın arka bahçesi olacak.

O zaman Ä°ngiltere’nin AB’den ayrılması Almanya’nın iÅŸine geldi diyebilir miyiz?

-Aynen öyle. Almanya için Ä°ngiltere bozguncu bir ülkeydi. Aynı zamanda Ä°ngiltere’nin ayrılması sermayenin Almanya’ya kaymasına yol açacaktır.

Trump neden Rusya’ya sıcak mesajlar veriyor sizce?

-Yükselen Çin tehditine karşı Trump Rusya’yı yanına çekmeye çalışıyor. Ancak Amerika’nın derin devleti hala o eski gücün şımarıklığı içinde olduklarından bunu bir türlü kabul etmiyorlar. Onlar hem Ä°ran’ı hem Kuzey Kore’yi hem Çini ezebileceklerini düşünüyorlar. Ancak Amerika’nın derin devleti bunu kabul etmek zorunda kalacaktır ve gelecekte bir Rus ve ABD ittifakı muhtemel olabilir. Belki uçuk kaçık gelecek ama önümüzde ki 10-15 yıl içinde Sibiryada Amerika ve Rus ortak dinleme istasyonu kurulabilir.

Herkesin merak ettiÄŸi bir soru, Türkiye’nin önümüzdeki 10-15 yıl içerinde hem AB hem de OrtadoÄŸu iliÅŸkileriyle ilgili olarak neler öngörüyorsunuz?

-Türkiye’yi bir uçaÄŸa benzetiyorum. Bu uçak bir ÅŸekilde bir türbülansa girdi ve önümüzdeki yıllarda daha da sallanabilir. Pilotun uçağı düşürmemesi için iç ve dış etkilere dikkat ederek uçağı selametle menziline ulaÅŸtırması gerekiyor. Ayrıca FETÖ’den dolayı Türk Silahlı Kuvvetlerinin ciddi yara aldığını düşünüyorum ve bu yaraların hızla sarılması lazımdır.

Son olarak bir önceki yazım ile ilgili iki dostumuz size sorulmak üzere soru gönderdiler. Önce Ercan Elveren dostumuzun sorusu; Irak ve Suriye’de oluÅŸturulmaya çalışılan haritada hayalet gibi duran Ä°ngiltere bu iÅŸin neresindedir?

-Öncelikle ilgi gösteren okuyucularınıza teÅŸekkür ederim.  Biliyorsunuz ki Ä°ngiltere 1956 yılında SüveyÅŸ Krizi sonrası Macmilan ile Eisonhower arasında varılan mutabakat gereÄŸi Orta DoÄŸu’da ki gizli imparatorluÄŸunu kademeli olarak ABD’ye bıraktı. O dönemden bu yana Ä°ngiltere ABD’ye daha ziyade ‘akıl hocalığı’ yaparak yardımcı oluyor. Elbette bu son geliÅŸmelerde de ABD ile yakın istiÅŸareler yapmıştır. Ancak haritalar konusunda Ä°srail ve ABD’nin derin devletleri görüşülüp karar aldığı inancındayım.

Adnan CoÅŸkun dostumuzun iki sorusu var.Türkiye’nin geleceÄŸi yeni baÅŸkanın ortaya koyacağı icraatta mı yoksa uluslararası sistemin kendisine biat etmeyene keseceÄŸi cezada mı?

-BaÅŸkanlık sistemi hem yeni fırsatlar hem de yeni riskler barındırıyor. Karar alma mekanizması kolaylaÅŸacak icra makamını içte ve dışta daha güçlü kılacak. Ancak baÅŸkanın üzerinde  sıkı denetim olmazsa hata yapma olasılığı çok kolay olur. Özellikle dış politika alanında bir danışma konseyi niyetiyle ‘Ulusal konseyi’ isimli yeni bir mekanizma oluÅŸturulabilir. CHP ve MHP’den de deneyimli diplomat kökenli yetiÅŸmiÅŸ kadrolarından istifade edilmelidir.

Adnan CoÅŸkun dostumuzun ikinci sorusu; Muhsin YazıcıoÄŸlu’nun suikastı ile ilgili bakışınız nedir?

-Muhsin YazıcıoÄŸlu’nun 1980 darbesinden sonra MHP’den kopup Alperenlere liderlik yaptığını biliyorum. Sevilip sayılan bir kiÅŸi olup ölümünde birçok iddianın olduÄŸunu da biliyorum. Ancak bunun ötesinde bir bilgim yoktur. Prensip olarak bilgimin olmadığı hususlarda fikir de beyan etmem.

Düşünce Mektebine zaman ayırdığınız için size teşekkür eder çalışmalarınızda başarılar dilerim.

-Ben de size ve Düşünce Mektebi’ne bilgiye ve düşünceye verdiÄŸi önemden dolayı teÅŸekkür ederim.