Sosyal Medya

Makale

Bir tenkit üzerine

tarihinde yayınlandı.

Karar’ın internet sitesinde Ziya Gökalp ile alâkalı yazımın altına yazılan ÅŸu yorumdaki zarafet ve yalınlığa bakar mısınız:

“Hakan Albayrak’ın yazısının başında Nevzat KösoÄŸlu’nu okuduÄŸuna sevindim. Ancak hem Gökalp’i hem KösoÄŸlu’nu okurken bir peÅŸin hükümden kurtulamadığını görmekten muazzep oldum. Gökalp baÅŸtan sona saÄŸlam ve tutarlı sayılamayacak ifadelere sahiptir ama ne inkılapların fikir kaynağı olarak gösterilebilir ne de Gökalp’ten ırk nazariyelerine bir öykünme bulunur. Akçura da seküler Türk kimliÄŸi üzerine tesiri daha geçerli sayılabilecek biri olsa da Türk-Tatar kimliÄŸi Rus karşıtlığı ekseninde teÅŸekkül etmiÅŸ ve Osmanlı-Türk aydınlarının mevcutu tehlikeye atmamak ve unsurları tahrik etmemek üzere itidaline sahip deÄŸildir. Ancak Akçura Üç Tarz-ı Siyaseti son derece analitik olarak ele alır ve Türkçülük ve Ä°slamcılık arasında bir tercihte dahi bulunmaz, makale sual ile son bulur. Tercihin Türklük olması durumunda diÄŸer unsurları Türklüğe katmaktan bahseder. Hatta Türk merkeziyetçi çizgisinin dışında muhtariyet gündemine alır. Bu durum da Tatarlar için Ruslar karşısında tecrübenin tezahürüdür. Biraz sathi okumalarla Gökalp anlaşılmaz. Akçura da.”

Bu tenkidin kime ait olduÄŸunu bilmiyorum.

Müellifi, kendini “N.C.” diye tanıtmış.

Öyleyse N.C.’ye selam olsun diyelim.

***

Cevaben:

1. En sathî okumayla bile anlaşılır ki, Ziya Gökalp’in millet mefkûresinde Türk olmayan Müslüman unsurlar ancak TürkleÅŸmeleri ve Türklüğe yardımcı olmaları kaydıyla muteberdir.

Çıkış noktası bu olunca, tutulan yolun ÅŸuraya çıkması kaçınılmaz oldu: “Türk, bu ülkenin yegane efendisi, yegane sahibidir. Saf Türk soyundan olmayanların bu memlekette tek hakları vardır; hizmetçi olma hakkı, köle olma hakkı. Dost ve düşman, hatta daÄŸlar bu hakikati böyle bilsinler!” (Kemalist rejimin adalet bakanlarından Mahmut Esat Bozkurt’un hezeyanı.)

Kürt meselesi bu anlayış üzerinde yükseldi ve bu anlayışta Gökalp’in büyük payı var.

Batı medeniyetine iltihak furyasının doğurduğu büyük sancılarda da.

Mustafa Kemal’in “Benim bedenimin babası Ali Rıza Efendi, hislerimin babası Namık Kemal, fikirlerimin babası ise Ziya Gökalp’tir” demesi -gerçekten demiÅŸse ÅŸayet- boÅŸuna deÄŸil.

2. “Türk Milleti”nin ırkla tarif edilemeyeceÄŸini savunduÄŸu ve öyle yapanlara itiraz ettiÄŸi için Gökalp’e ırkçı diyemesek de, evet, “baÅŸtan sona saÄŸlam ve tutarlı sayılamayacak ifadelere sahip” olan Gökalp’in lügatında “Türk” esasen bir ırkı ifade eder ve bunu anlamak için de sathî bir okuma yeterlidir.

“Türkçülükteki yakın mefkûremiz ‘OÄŸuz BirliÄŸi’ yahut ‘Türkmen BirliÄŸi’ olmalıdır… Türkçülüğün uzak mefkûresi ise, Tûran’dır” (Bkz. Türkçülüğün Esasları/MEB Devlet Kitapları, Ä°stanbul 1970/Sayfa 25) yahut “Türk ırkı diÄŸer ırklar gibi ispirtoyla, sefahatle bozulmamıştır. Türk kanı ÅŸanlı muharebelerde çeliklenmiÅŸ, gençleÅŸmiÅŸtir” (Bkz. TürkleÅŸmek, Ä°slamlaÅŸmak, MuasırlaÅŸmak/Türk Kültür Yayını, Ä°stanbul 1977/Üçüncü Baskı/Sayfa 127) gibi ifadeleri orta yerde duruyor. (Yanlış anlamaların önüne geçmek için, Turan mefkûresi ile bir derdimin olmadığını, bilakis Turancılığı Ä°ttihad-ı Ä°slam’ın bir cüzü olarak benimsediÄŸimi belirtmek isterim. Ä°lgili iktibastan muradım Turan’ı tu kaka etmek deÄŸil yani.)

Gökalp’in, “Türkçülüğün Esasları”nda “Ahlâkî Türkçülük”ü anlatırken, “Vatanî Ahlak”ı, “Meslekî Ahlâk”ı, “Aile Ahlâkı”nı, “Cins Ahlâkı”nı, bunların istisnasız hepsini “Eski Türkler”e dayandırması da ÅŸayan-ı dikkattir.

3. Bu vesile ile hatırlatmakta fayda var: Ziya Gökalp, en önemli iki eserinin ilki olan “TürkleÅŸmek, Ä°slamlaÅŸmak, MuasırlaÅŸmak”ı 1918’de, ikincisi olan “Türkçülüğün Esasları”nı ise 1923’te yazmıştır. Arada, dünyanın altının üstüne geldiÄŸi 5 sene var. Gökalp’in 1918’de savunduÄŸu fikirlerden bazıları ((Mesela Ä°slam kavimleri arasındaki ortaklıkların korunmasına yönelik fikirleri) veya tezlerini savunurken gösterdiÄŸi bazı incelikler (Mesela Müslüman kavimlerdeki “milli uyanışlar”ın Ä°slam BirliÄŸi idealine halel getirmeyeceÄŸini belirtme gereÄŸini duyması) bizim gibi adamların gönlünü almaya pek müsait; ama 1923’te bunlar yoktu artık. 

4. “Millet”i her ÅŸeyden evvel ırka dayandırdığı, Türkçedeki Arapça ve Farsça kelimelerin tümünün çıkarılmasını savunduÄŸu ve Kemalist rejimin ırkçı projelerine katıldığı için Yusuf Akçura’ya “koyu ırkçı” dedim. (Akçura da 1904’te yazdığı “Üç Tarz-ı Siyaset”ten ibaret deÄŸil.)

Yusuf Akçura -tıpkı Ziya Gökalp gibi- Türk olmayan unsurların da Türklüğe katılabileceğini savunduğu, yani ırkın saflığını korumaktan falan dem vurmadığı için bu ifademin ağır kaçtığını kabul ediyorum.

Akçura’nın millet/Türk Milleti anlayışı neresinden bakarsanız bakın sorunludur, ama öfkemi bastırmalı ve öyle demekten geri durmalıydım.

***

Son olarak, Ziya Gökalp’in “ırk” ve “millet” meselesinin altından kalkamadığını, kendi kendiyle çeliÅŸip durduÄŸunu, iÅŸin içinden çıkamadığını, dolayısıyla bizi de iÅŸin içinden çıkaramayacağını belirtmek isterim.

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.