Sosyal Medya

Makale

Neden başkanlık sistemi?

tarihinde yayınlandı.

Adaleti temsilen çeşitli tarihsel kişiliklere mal edilen bir hikâye vardır. Bir ekmeğin iki kişi arasında nasıl adil bölünebileceği sorulduğunda söz konusu akil insan kişilerden birinin ekmeği ikiye bölmesini, diğerinin ise ilk tercihi yapıp istediği parçayı almasını önermiş. Bu meselde geçen adalet kavramını genişleterek bir toplumda yetki kullanımının da benzer bir bakışa muhtaç olduğunu düşünebiliriz. Eğer yetkiyi kimin kullanacağı belliyse, o yetkinin sınırlarının bir başkası tarafından çizilmesi gerekir. Meseleye dönersek iki kişiden birinin hem ekmeği bölüp hem de ilk tercihi yapması kabul edilemez. Çünkü eğer kötü niyetli ise ekmeğin neredeyse tümünü kendisine alabilir. Aynı durum yönetim erkinin paylaşımında da geçerli olmalı. Aynı iradenin hem kuralı koyup hem de tasarruf hakkını elinde bulundurması diktatörlük benzeri yönetimlere yol açabilir.

Nitekim modern toplumlarda siyasi sistemlerin mantığı kuvvetler ayrılığı ilkesine gönderme yapar. Ä°deal olan durum iradenin sınırını çizen erk ile o iradeyi kullanacak olan erkin birbiriyle olabildiÄŸince iliÅŸkisiz hale getirilmesidir. DiÄŸer bir deyiÅŸle yasama ile yürütmenin birbirinden ayrışması… Parlamenter sistem bunda çoÄŸu zaman aciz kalır. Meclis çoÄŸunluÄŸunu elde eden siyasi parti hükümeti de belirler ve yürütmeye salt kendi milletvekillerinin iradesi üzerinden, üstelik denetimi pek kolay olmayan geniÅŸ tasarruf alanları açar. Oysa baÅŸkanlık sistemi diye adlandırılan yönetim yapısının temel mantığı yasama ile yürütmenin kesin bir biçimde ayrışmasıdır. Dolayısıyla bu ölçüt açısından ele alındığında baÅŸkanlık sistemi parlamenter sisteme kıyasla açık bir biçimde daha demokratik bir rejim üretecektir. 
DiÄŸer taraftan demokrasi kuvvetler ayrılığına da indirgenemez. Toplumsal talep ve tercihlerin kamusal alana, karar mekanizmalarına olabildiÄŸince yansıması da temel bir ölçüttür. Yürütmenin istikrarı uÄŸruna temsil yeteneÄŸinin ürettiÄŸi istikrardan vazgeçilemez. Sırf istikrarlı bir hükümet olsun diye toplumsal temsilden feragat edilirse, ortaya çıkacak toplumsal rahatsızlığın yaratacağı istikrarsızlığın da altında kalınır. O nedenle ideal bir demokraside söz konusu temsil yeteneÄŸinin de azami kılınması istenir. Bu açıdan bakıldığında parlamenter sisteme genelde eÅŸlik eden seçim sistematiÄŸinin, baÅŸkanlık sistemine genelde eÅŸlik edenlere oranla daha temsili bir yasama ortaya çıkardığı söylenebilir. BaÅŸkanlık sisteminin mantığı iki partili bir yapıyı teÅŸvik ederken, parlamenter sistemler neredeyse bütün görüşlerin kendilerine Meclis’te yer bulmasını kolaylaÅŸtırabilirler. DiÄŸer bir deyiÅŸle demokrasi ideali açısından bakıldığında bu ilke de bizi parlamenter sistemi tercih etmeye yöneltir. 
Ancak ideal tipleri bir yana bırakacak olursak her ülke ve koÅŸul için doÄŸru bir parlamenter ve aynı ÅŸekilde doÄŸru bir baÅŸkanlık sistemi üretmek mümkün. Bu tercihi demokrasinin önündeki gerçek ayak bağının ne olduÄŸuna göre yapmak gerekiyor. Türkiye’nin esas meselesi çok uzun zamandan bu yana toplumsal temsil deÄŸil. Esas sorun bürokratik vesayetin kalıcı bir yapı arz etmesi ve yürütmenin denetiminde yine yapısal aksaklıkların olması. Dolayısıyla eÄŸer denetimden sapma eÄŸilimi göstermeyen ve temsilde adaleti de dikkate alan bir düzenleme içerirse, baÅŸkanlık sisteminin Türkiye için ‘doÄŸru’ çözüm olduÄŸu çok açık. Mesele bu öneriyi gereken ciddiyetle kotarmaktan ve toplumu da ciddiye almaktan geçiyor.

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.