Sosyal Medya

Makale

Başkanlık niçin anlamlı?

tarihinde yayınlandı.

Parlamenter rejimler bugün halen dünyanın birçok ‘demokrasisinde’ varlığını sürdürse de hızla yıpranıyorlar. Bunun temel nedeni parlamenter sistemin onu meÅŸru kılan teoriyi doÄŸrudan ihlal etmesidir. Liberal demokrasi anlayışına göre yasama, yürütme ve yargının birbirinden bağımsız olması gerekiyor, çünkü ancak böyle bir durumda halkın doÄŸrudan ve dolaylı bir denetim yeteneÄŸi elde etmesi mümkün oluyor. Oysa parlamenter sistemde yasamada çoÄŸunluÄŸu elde tutan bir siyasi parti hem yürütmenin yasama üzerinde vesayet kurmasına neden oluyor, hem de çıkardığı yasalar üzerinden yargının alanını doÄŸrudan ve tek başına çizebiliyor. Ä°ronik bir durum ama parlamenter sistemin ‘demokratik’ bir mekanizma olarak çalışabilmesi için hiçbir partinin Meclis çoÄŸunluÄŸuna sahip olmaması lazım ki o zaman da istikrarsızlık sorunu ile karşılaÅŸma ihtimali yükseliyor.

Oysa büyük deÄŸiÅŸimlerin yaÅŸandığı, küreselleÅŸmenin damga vurduÄŸu, zamanın ‘hızlandığı’ dönemler çoÄŸu zaman geleceÄŸi taşıyabilen tek bir partiyi öne çıkarabilir. Nitekim bugün Türkiye böyle bir süreçten geçiyor. AKP daha uzun yıllar Meclis çoÄŸunluÄŸunu saÄŸlayarak tek başına iktidar olabilir. EÄŸer parlamenter sistem devam edecekse, bunun anlamı meÅŸru bir AKP ‘tahakkümüne’ razı olunması gerekeceÄŸi, muhalefetin istediÄŸi türden bir denetleme yapmakta zorlanacağıdır. Sırf bu bile Türkiye’nin baÅŸkanlık sistemine geçmesini anlamlı kılabilir. Çünkü baÅŸkanlık sisteminde yasamanın baÅŸta bütçe yapmak üzere, yetki alanı ve denetleme gücü geniÅŸlerken, hükümette toplumun parlamento dışı vasıflı kiÅŸilerinden yararlanılabiliyor. EÄŸer yasama ve yürütmenin karşılıklı fesih yetkileri de dengeli ve akılcı ise karşımıza çok daha elveriÅŸli bir model çıkıyor. 
Ancak ülkenin sorunları ve ihtiyaçları düşünüldüğünde, ‘iyi’ bir baÅŸkanlık sisteminin iki temel alanda daha parlamentarizme göreceli üstünlüğü var. Bunlardan biri adem-i merkezi bir idari teÅŸkilatın hayata geçirilmesi. Merkeziyetçilik doÄŸrudan sistemle iliÅŸkili olmasa da, baÅŸkanlık sistemi yetki ve sorumluluk dağılımının yaygın ve yerele uzanan bir biçimde yapılanması açısından daha fazla imkan sunabiliyor. Dolayısıyla talep ve tercihlerdeki deÄŸiÅŸimin kararlara yansıması açısından çok daha esnek bir sistem… Ä°kinci husus buna destek vermek üzere dar bölge seçim sistemine geçilmesidir. Yine seçim sisteminin yönetim yapısıyla doÄŸrudan baÄŸlantısı olmasa da, dar bölge mantığı baÅŸkanlık sisteminin ruhuna daha yakın bir anlayışı yansıtıyor. 
Türkiye’nin temel meselesi hızla deÄŸiÅŸen koÅŸullara aynı cevvaliyetle cevap verebilmek ve bunu yaparken yine hızla deÄŸiÅŸmesi beklenecek toplumsal tercihlerin siyasete katılımını ve etkilemesini garanti altına almak olmalıdır. Bunun ÅŸu anki parlamenter sistemle gerçekleÅŸtirilmesi olanaksız. ‘Ä°yi’ bir parlamenter sistemin ise, Türkiye’nin siyasi geleceÄŸinde tek parti hakimiyetinin geçerli olma ihtimalinin yüksekliÄŸi hesaba katıldığında, söz konusu amacı gerçekleÅŸtirecek bir zemin saÄŸlaması son derece güç. Dolayısıyla Türkiye’de baÅŸkanlık sisteminin her yönüyle tartışılması, ‘iyi’ ve herkesin içine sinen bir alternatifin üretilmesi ve bunun saÄŸlam bir anayasal çerçeve içine yerleÅŸtirilmesi gerekiyor. 
EÄŸer amaç bir tahakküm sistemi yaratmak olsaydı, baÅŸkanlık ne AKP ne de ErdoÄŸan’ın iÅŸine yarardı. Hiçbir ‘iyi’ baÅŸkanlık sistemi iktidarın ÅŸu anki gücünden daha fazlasını saÄŸlayamaz. Ama ülkeyi bir bütün olarak yönetmeyi kolaylaÅŸtırır, riskleri azaltır, meÅŸruiyeti pekiÅŸtirir. Bu da hem iktidarların daha saÄŸlam bir zemin üzerinde iÅŸ yapmalarını, hem de toplumun siyasete doÄŸrudan damgasını vurmasını saÄŸlar.

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.