Sosyal Medya

Makale

Bir kölelik biçimi: Taşeronluk

tarihinde yayınlandı.

‘Abi yanlış anlama. 1.200 lira maaÅŸ alıyorum. Ellerinden öpsün iki evladım var. Ä°kisi de okuyor. Hani babadan kalma evde oturup kiradan kurtulmasak açlıktan nefesimiz kokar. Kolay deÄŸil abi. Ä°ki evlat okutmak demek dert sahibi olmak demek Ä°stanbul’da... Benimle aynı iÅŸi yapan sözleÅŸmeli arkadaÅŸlar 2.500 lira alıyorlar.’

Beni Ä°stanbul’un bir noktasından bir baÅŸka noktasına götüren Hasan anlatıyor bunları. Bir kamu kuruluÅŸunda taÅŸeron iÅŸçi olarak çalışıyor. Aslında asıl iÅŸi ÅŸoförlük deÄŸil, ama ne iÅŸ verirlerse yapıyormuÅŸ. ‘El mahkum abi’ diyor.

Ä°stanbul trafiÄŸini fırsata çevirip derinine konuÅŸuyoruz Hasan’la. ‘Aslında niyet kötü deÄŸil abi, bu taÅŸeronluk sistemini denetimsizlik ve daha ucuza adam çalıştırmayı marifet bilen yamyam müteahhitlerle yöneticiler bu hale getirdi’ diyor.

TaÅŸeron iÅŸçilik sistemi aÅŸağı yukarı ÅŸöyle iÅŸliyor. Herhangi bir kamu kuruluÅŸu ihtiyacını karşılayacak sayıda iÅŸçi çalıştırmak için bir ihaleye çıkıyor. Ä°haleyi en düÅŸük fiyatı veren firma kazanıyor doÄŸal olarak. Ä°haleyi açan kamu kuruluÅŸu ‘mevcut fiyatların en düÅŸüÄŸüne bu iÅŸi bitirdim, ihtiyacımı ucuza hallettim’ diye kasıladursun, sistem derhal ‘köle’ oluÅŸturmaya baÅŸlıyor.

Birincisi ve elbette en önemlisi, taÅŸeron iÅŸçilerin aldıkları maaÅŸlar çok az. Ä°kincisi, kaç para maaÅŸ alırlarsa alsınlar sosyal güvence primleri asgari ücret üzerinden yatırılıyor. Çünkü yamyam müteahhit, devletten çalıyor. TaÅŸeron iÅŸçi ihalesine çıkan idare de genellikle bu durumu bildiÄŸi halde ses çıkarmıyor. Nasılsa iÅŸini ucuza çözdü ya. TaÅŸeron iÅŸçinin maaşının asgari ücret kadar olan kısmı bankaya resmi olarak yatıyor. Kalanı ya elden ya da gayrı resmi banka ödemesi ile çözülüyor. Müteahhitlerin bu prim konusunda söyledikleri yalan efsane: ‘Emeklilikte alacağınız maaşı etkilemiyor ki zaten. Niye tantana ediyonuz?’ ‘Madem etkilemiyor, kendi sigorta primini de asgari ücret üzerinden yatır da görelim be gebeÅŸ’ deseniz yeri. 

DiÄŸer yandan, taÅŸeron iÅŸçilerin büyük bölümü 6 ayda bir ÅŸirket giriÅŸ çıkışı yapıyorlar. Yani iÅŸlerinden kendi rızalarıyla(!) istifa edip sonra yeniden aynı ÅŸirkette iÅŸbaşı yapıyorlar. Herhangi bir kıdem ya da iÅŸten çıkarma tazminatı söz konusu olmasın diye. 1.200 lira maaÅŸla 5 yıl çalışan birinin 6-7 bin lira tazminat hakkı doÄŸuyor. Yamyam herif öder mi o parayı?

Tabii, prim, çocuk desteÄŸi, mesai ödemesi gibi ÅŸeyler söz konusu bile deÄŸil. Yıllık izin konusunda da taÅŸeron iÅŸçilerin yarısından fazlası maÄŸdur ediliyor. 6 ayda bir giriÅŸ çıkış yapan adamın yıllık izin hakkı tahakkuk etmiyor zira. ‘Cenazesine gidemeyen var’ abi, ‘çocuÄŸunun doÄŸumunda izin alamayan babalar var’ diyerek özetliyor durumu Hasan.

Anlayacağınız, taÅŸeron iÅŸçilik sistemi, ‘modern bir kölelik biçimi’ olarak sürüp gidiyor memleketimizde.

Gelelim ÅŸu denetimsizlik meselesine. Aslında buna denetimsizlik de deÄŸil ‘olana bitene göz yumma’ demek daha doÄŸru. Zira yukarıda anlattığım meseleleri bilmeyen devlet yetkilisi, denetçi falan olduÄŸunu sanmıyorum. Kanuna göre açık suç olan düÅŸük prim yatırma, yıllık izin kullandırtmama falan gibi durumlara göz yumulmasa bu yamyamlar ellerini kollarını sallayarak çalışmaya devam edemezler.

10.000 taÅŸeron iÅŸçi çalıştıran ve çalıştırdığı her bir iÅŸçiden aylık 70 TL prim çalan yamyamın kazandığı parayı varın siz hayal edin.

Gelelim kamu kuruluÅŸlarına. ‘Bir sürü iÅŸçi ile ben niçin uÄŸraÅŸayım. Çıkarım ihaleye, iÅŸime bakarım’ demekte bir noktaya kadar haklılar. ‘Ben en düÅŸük fiyatı verene bakarım arkadaÅŸ’ diyen mevcut ihale kanununun saçma sapanlığını hesaba katmazsak tabii.  

Peki, ne olacak? Mevcut belediyeleri çatır çatır taÅŸeron iÅŸçi ihalesi yapmakla meÅŸgul meclis partilerimiz bu hususta inisiyatif kullanıp bu kölelik düzenini ortadan kaldırmaya yönelik bir düzenlemenin önünü açabilirler mi? Burada en büyük sorumluluÄŸun ‘yeni bir sosyal devlet dizaynına gidiyoruz’ diyen AK Parti’ye düÅŸtüÄŸü çok açık deÄŸil mi?

Yedi yüz bin insandan, daha doÄŸrusu yedi yüz bin köleden söz ediyoruz ‘taÅŸeron iÅŸçi’den söz ederken. MaÄŸdur edildikleri yetmedi mi?

Yapılması gereken ÅŸey son derece basit... Yamyam müteahhitlere geçit vermeyen amansız bir denetleme sistemi ile iÅŸçilerin ücretlerini ve haklarını devletin belirleyeceÄŸi bir yeni düzen kurmak. Ä°nsan onurunu koruyup kollayan yeni bir ‘sosyal dizayn’ yani. Zira Hasan’ın iki evladı var. Onların geleceÄŸini düÅŸünmek sosyal dizaynın ÅŸahıdır.

Ne diyordu Kant: ‘Dayımın oÄŸlu, senin bu belediyelerde bi tanıdığın falan vardır. Bi yardımcı olsan da iÅŸe girsek la.’  

YENÄ°ÅžAFAK

Henüz yorum yapılmamış.

* İşaretli tüm alanları doldurunuz.