Kamuda o dönem bitti

Kamu yapım ihalelerinde “sorgusuz” aşırı düÅŸük teklif vererek ihale alma dönemi kapandı. Sorgulama yapmanın yasal zorunluluk olduÄŸuna ve bu zorunluluÄŸun yönetmelikle kaldırılamayacağına hükmeden Danıştay 13. Dairesi, ilgili yönetmeliÄŸin yürütmesini durdurdu. Yürütmesi durdurulan uygulama kapsamındaki ihalelerin yıllık hacminin yaklaşık 40 milyar TL’yi bulduÄŸu ve henüz tamamlanmamış yapım iÅŸi ihalelerinin bu karardan etkilenmesinin söz konusu olacağı belirtiliyor. Ä°ptal baÅŸvurusunu yapan Avukat Melih Akkurt, sorgulanmadan verilen ihalelerin bitirilmesinde güçlüklerin diÄŸerlerine kıyasla daha fazla olduÄŸunu ve sıklıkla açılan tamamlama ihaleleriyle kamunun toplam maliyetinin daha fazla arttığını kaydetti. Kararı DÜNYA’ya deÄŸerlendiren Ä°NTES BaÅŸkanı Celal KoloÄŸlu da aşırı düÅŸük teklifl erin çoÄŸunlukla kamu yararının tersine iÅŸlediÄŸini ifade etti ve çözüm olarak, teklif edilen bedelin tamamının sigortalanmasını önerdiklerini söyledi. KoloÄŸlu, KÄ°K’nin yeni bir kamu ihale yasası hazırladığını da bildirdi.

Kamu Ä°hale Kanunu kapsamında yapılan yapım ihalelerinde; ihale makamının diÄŸer tekliflerin çok altında kalan (aşırı düÅŸük teklif ) teklifl eri sorgulama yapmadan ihaleyi vermeye yönelik yetkisi durduruldu. Danıştay, ilgili yönetmeliÄŸin yürütmesini de durdurdu. Karar, halen devam eden birçok ihaleyi de kapsıyor. Ä°hale makamlarına bu yetkiyi veren yönetmeliÄŸe karşı açılan davada Danıştay, sorgulama yapmanın yasal zorunluluk olduÄŸuna, yönetmelikle bu zorunluluÄŸun kaldırılamayacağına hükmetti. Ä°ptal baÅŸvurusunu yapan Avukat Melih Akkurt, sorgulama yapılmamasının kamu yararını bozucu etki yaptığını, ihalelerin sanıldığının aksine hızlanmadığını belirtti. Akkurt, sorgulanmadan verilen ihalelerin bitirilmesinde güçlüklerin diÄŸerlerine kıyasla daha fazla olduÄŸunu ve sık sık “ikmal” (tamamlama) ihaleleri açıldığını, bunun da maliyeti yükselttiÄŸini kaydetti. Yürütmesi durdurulan yönetmeliÄŸin toplam kapsamı yıllık yaklaşık 40 milyar TL’yi buluyor. Kamu Ä°hale Kanunu’na göre, bir yapım ihalesinde, tekliflerden biri diÄŸerlerinden belirgin bir ÅŸekilde düÅŸükse, idare teklif sahibine “bunu nasıl gerçekleÅŸtireceÄŸine” dair bilgi soruyor. Teklif sahibi de ayrıntılı biçimde iÅŸi nasıl yapacağını tarif ediyor ve ayrıntılı mali bir bilgi sunuyor. Yönetmelik bu sorgulamayı idarenin takdirine bırakmıştı. 

Ä°nÅŸaat sektörünü yakından ilgilendiriyor 

Yapım ihalelerini kazanabilmek için zaman zaman gerçekçi olmayacak düzeyde düÅŸük tekliflerin verilebildiÄŸi eleÅŸtirileri getiriliyordu. Ortalama yöntemi denilen ve çok yüksek ve çok düÅŸük tekliflerin ihale sırasında deÄŸerlendirme dışı bırakıldığı aşırı düÅŸük teklifin bu yolla bertaraf edildiÄŸi model 4734 sayılı Kamu Ä°hale Kanunu ile terk edildi ve bunun yerine, düÅŸük teklif verenlere yönelik olarak, tekliflerin mali ve iÅŸleyiÅŸini kapsamlı olarak sorgulama imkanı tanındı. Ancak Åžubat 2014’te torba kanun düzenlemesi içinde yer alan kanun deÄŸiÅŸikliÄŸinde, idarelere ihalenin kendine has özellikleri bulunması halinde en düÅŸük teklif sorgulaması yapmama imkanı getirildi. 

Kanun bu düzenlemesindeki kısıtlayıcı hükümlere karşılık 7 Haziran 2014’te yayınlanan ve “Yapım Ä°ÅŸleri Ä°haleleri Uygulama YönetmeliÄŸi” nde deÄŸiÅŸiklik yapan yönetmelikle idarelere, en düÅŸük teklifi ayrıntılı sorgulama ya da sorgulamama yetkisi geniÅŸletilerek, ihale dokümanında aşırı düÅŸük teklif açıklaması istenmeyeceÄŸine dair hüküm konulması halinde, sorgulama yapılmayabileceÄŸi hükmü konuldu. YönetmeliÄŸin ardından çok sayıda ihalede düÅŸük teklifler sorgulanmadan iÅŸleri üstlendi. 

Danıştay: Kanuna göre sorgulama öncelikli 

Yönetmelik deÄŸiÅŸikliÄŸinin iptali için dava açan Avukat Melih Akkurt, yönetmeliÄŸin kanunun amir hükmünü geniÅŸletici bir etki yaptığını ve bunun hukuka aykırı olması yanında, kamu kaynaklarının da israfına yol açtığı görüÅŸünü savundu. Danıştay 13. Dairesi’nde görülen iptal istemli baÅŸvuruda, yönetmeliÄŸi kanuna aykırı buldu ve yürütmesini de durdurdu. Kararı deÄŸerlendiren Avukat Melih Akkurt, “Bu karar kamu kaynaklarının korunması anlamında önemli bir adım. Aşırı düÅŸük teklife verilen ihalelerin büyük bölümü iÅŸlerin yarım bırakılmasına neden oluyor ve ihalelerin tekrarlanmasıyla sonuçlanıyor. Bu da kamuyu zarara uÄŸratıyor” dedi. 

Melih Akkurt, en düÅŸük teklifin herhangi bir incelemeye konu olmadan ihale alması uygulamasının, her ne kadar teminat mektubu vb. kısmi caydırıcılık uygulamaları görülse de firmalara cazip geldiÄŸini ve çok sayıda firmanın “hele iÅŸi bir alalım” diyerek gerçekçi olmayan fiyatlarla ihalelere girdiÄŸini belirtti. Bu tür ihale sonuçlandırmalarının “iÅŸi hızlandıracağı” yönünde görüÅŸler olduÄŸunu belirten Akkurt, iÅŸin tamamlanamaması nedeniyle bütün savların çöktüÄŸünü kaydetti. Akkurt, “Çok ciddi aşırı düÅŸük teklif incelemesinden geçmiÅŸ iÅŸlerde dahi yarım kalan iÅŸler olabiliyor. Herkes, 'ikmal ihalesi' yani yarım kalan iÅŸi tamamlama ihalesindeki artışı gözleyebilir. Aşırı düÅŸük teklifle bir iÅŸ alındığında öncelikle iÅŸ tamamlanamıyor ve zaman kaybı oluyor” görüÅŸünü vurguladı. 

BitmemiÅŸ ihalelerde ÅŸirketlerin tavrı deÄŸiÅŸebilir 

Akkurt, yürütmeyi durdurma kararının ardından, henüz tamamlanmamış yapım iÅŸi ihalelerinin etkilenmesinin söz konusu olacağını kaydetti. Åžirketlerin tekliflerini gözden geçirmek isteyeceÄŸi, hatta idarelerin bu yönde karar alması gerekebileceÄŸini kaydetti. Akkurt, hukuk kuralları gereÄŸi tamamlanmış ihaleler için ise kararın etki etmeyeceÄŸini anlattı. Danıştay’ın aldığı karar, 2014 yılı kamu ihale verilerine göre yaklaşık 40 milyar TL’lik yapım iÅŸi hacmine konu ihaleleri etkileyecek. 

Müteahhitler BirliÄŸi’nin temel talepleri arasındaydı 

Aşırı düÅŸük teklifl erle ihale kazanılmasının engellenmesi, müteahhitlik örgütlerinin de talepleri arasındaydı. Türkiye Müteahhitler BirliÄŸi, yayınladığı sektör taleplerinde de bu konuyu gündeme taşımıştı. TOBB Sektör Meclisleri raporunda da bu sorun gündeme getirilerek, kamunun aşırı düÅŸük teklifleri engelleyici düzenleme yapması istenmiÅŸti.

Yeni yasa hazırlanıyor 

Ä°NTES BaÅŸkanı Celal KoloÄŸlu: “Aşırı düÅŸük teklifl erle verilen iÅŸler, zamanında bitmiyor ve tekrar ihale ediliyor, keÅŸif artışlı iÅŸlerden bile daha pahalıya mal oluyor. Aşırı düÅŸük teklifl erin önüne geçmek üzere, Kamu Ä°hale Kurumu yaptığı son deÄŸiÅŸiklikle sınır deÄŸerin altında kalan iÅŸlerde normalde teklif edilen bedelin yüzde 6’sı olan kesin teminat mektubu tutarını yaklaşık maliyet bedelinin yüzde 9’u olarak belirlemiÅŸti. Bu da aşırı düÅŸük teklifi engellemedi. Aşırı düÅŸük teklifl erin önüne geçmek için, teklif edilen bedelin tamamının sigortalanması ÅŸeklinde bir sistem de önerilebilir. Kamu Ä°hale Kurumu, Ä°NTES ve tüm sektör kuruluÅŸlarının görüÅŸünü de alarak yeni bir kamu ihale yasası hazırlıyor.”