İzleme heyeti bilmeceye dönüştü

Ä°mralı Cezaevindeki PKK lideri Abdullah Öcalan, süreç baÅŸlamadan önce avukatları aracılığıyla, baÅŸladıktan sonra ise kendisini ziyaret eden BDP-HDP heyetlerine sık sık süreci izleyecek bazı yapılar oluÅŸturulmasını önerdiÄŸini dile getiriyordu.

Bağımsız bir heyetin süreci izlemesi 2013 yılında oluÅŸturulan Akil Ä°nsanlar Heyeti’nin toplantılarında da, raporlarında da gündeme geldi, ancak yapının adının ne olacağı o tarihte henüz tam olarak konmamıştı.

Al Jazeera’nin konuyla ilgili ulaÅŸtığı ancak isminin yayınlanmasını istemeyen Akil Ä°nsanlar Heyeti üyeleri o dönem BaÅŸbakanlık koltuÄŸunda oturan CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan’ın baÅŸkanlığında düzenlenen toplantılarda dile getirilen baÅŸlıklar arasında bu tür bir heyetin de olduÄŸunu hatırlıyor.

“Tarafsız hakem kurulu olarak gündeme geldi”

Heyet ile ilgili tartışmanın alevlenmesi ise süreç baÅŸladıktan sonra adaya 13’üncü ziyaretini yapan BDP heyetindeki Pervin Buldan’ın açıklamalarıyla oldu.

7 Aralık 2013’te Ä°mralı’da Ä°dris Baluken ve Sırrı Süreyya Önder ile birlikte yaptıkları görüÅŸme sonrasında heyet adına açıklama yapan Buldan, öncelikle Öcalan’ın, “Umudumu korumakla birlikte hükümetten daha olumlu bir müzakere süreci bekliyorum” dediÄŸini aktardı. Sonra da sürece iliÅŸkin üç önerisini sıraladı; “Yasal zemin, hukuki çerçevenin saÄŸlanması. Tarafların ve statülerinin bu yasal çerçevede tanımlanması. Süreci tarafsız hakem kurulunun incelemesi.”

Ä°lk iki beklenti ile ilgili adımlar kısmen de olsa atıldı. Çerçeve yasa çıkarıldı, içinde taraflar ve statüleri tanımlandı. Bu statü tanımlaması Öcalan ve HDP heyetinin talep ettiÄŸi ÅŸekilde yapılmadı. Bugün tartışmalara konu olan Ä°zleme Heyeti ile ilgili talep ise üçüncü maddede yer alıyordu, Öcalan yapıyı “tarafsız hakem kurulu” olarak tanımlamıştı.

17-25 Aralık soruÅŸturmalarından sonra süreçte yaÅŸanan gel-gitler nedeniyle uzun süre somut adımlar atılmadı. Konu, Hükümet kanadında daha çok kapalı kapılar ardında tartışılırken HDP’den gelen haberler Öcalan’ın o gün “tarafsız hakem kurulu” olarak tanımlanan “Ä°zleme Heyeti” ni müzakere aÅŸamasının olmazsa olmazları arasında gösterdiÄŸi yönündeydi.

2014’te isimler gündeme gelmeye baÅŸladı

Hükümet’e yakın gazeteler de dahil basında süreç belli bir aÅŸamaya geldiÄŸinde Ä°zleme Heyeti’nin kurulacağı haberleri sık sık yer aldı. Hükümet kaynak gösterilen ancak isim verilmeden yazılan haberlerde artık adı Ä°zleme Heyeti olarak anılmaya baÅŸlanan yapının üyelerinin Akil Ä°nsanlar arasından seçileceÄŸi, Kurul’un son aylarda yaÅŸanan yol kesme gibi sabotajların önüne geçmek için de çalışma yapacağı bilgileri yer aldı.

Heyette yer alacak isimlerle ilgili tartışmalar baÅŸladığında ise CumhurbaÅŸkanlığı seçimleri geride kalmıştı. Ä°simlerin konuÅŸulmaya baÅŸlanması Ä°zleme Heyeti’nin oluÅŸturulması ile ilgili bir sorun olmadığı, artık tartışılanın içinde kimlerin ve kaç kiÅŸinin yer alacağının göstergesi olarak algılandı. Bu dönemde bir tartışma da “Üçüncü Göz”ün devreye girmesi baÅŸlığı altında yaÅŸandı.

2014 yılı Kasım ayın başında konuÅŸan KCK EÅŸ BaÅŸkanı Cemil Bayık, “Bu uluslararası bir güç, bir devlet olabilir veya uluslararası bir kurum da olabilir, eÄŸer bunlar kabul edilmiyorsa, Türk parlamentosunda böyle bir komisyon oluÅŸturulsun. Bu da kabul edilmiyorsa, Türkiye’deki sivil kurumlardan bir komisyon kurulsun”  önerisi getirdiklerini ancak Hükümet’in bunu kabul etmediÄŸini söyledi.

Hükümet’in süreci izleyecek yapıda yabancı bir ülke olmasını istemediÄŸini ise bizzat BaÅŸbakan DavutoÄŸlu açıkladı. Filipinler ziyareti dönüÅŸünde uçakta bazı gazetecilerin sorularını yanıtlayan DavutoÄŸlu, “Yabancı göz yani üçüncü göz diye bir ÅŸey söz konusu deÄŸil. Dışarıdan bir göz olamaz. Zaten Oslo’da denedik, yürümedi.” dedi.

Atalay: Böyle bir mekanizmada biz de fayda görüyoruz

Bir dönem çözüm sürecinin koordinatörlüÄŸünü yürüten Ak Parti Genel BaÅŸkan Yardımcısı BeÅŸir Atalay ise yine Kasım ayında Kuzey Irak'ta faaliyet gösteren ve Kürtçe yayın yapan Rudaw’a yaptığı açıklamada “Biz başından beri uluslararası hakem müessesesini uygulamayacağımızı açıkladık. Yani üçüncü gözü, kendi iç mekanizmamızda saÄŸlayacağız dedik, bu bir milli proje olsun dedik. Bizim bir Akil Ä°nsanlar Heyetimiz var. Çok önemli roller oynadılar. Her birisi bu konuya kafa yormuÅŸ kiÅŸilerdir. Onların içinden bir ekip oluÅŸturulabilir, diye bir düÅŸüncemiz var. EÄŸer örgüt kesimi bir söz verdiyse onun uygulamasını birinin gözlemesi lazım. Ülke dışına çıkış diye bir sözleri vardı. Yerine getirmediler. Biz de neyin yerine getirilip getirilmediÄŸi konusunda kararlar verecek, böyle bir mekanizmada biz de fayda görüyoruz.” ifadelerini kullandı.

17 Kasım’da BaÅŸbakan Yardımcısı Yalçın AkdoÄŸan ile görüÅŸtükten sonra açıklama yapan HDP’li Ä°dris Baluken’in de tam o günlerde söyledikleri de önemli. GörüÅŸmede Ä°zleme Heyeti’nin de gündeme geldiÄŸini belirten Baluken, “Biz bir izleme heyetinin üçüncü göz olarak bu süreçte bir an önce görev almasını çok olumlu buluyoruz. Türkiye’de de bu iÅŸi layıkıyla yapacak, sürece katkı sunacak tarafsız bir ÅŸekilde kalıcı barışı hedefleyecek çok deÄŸerli insanlarımız, aydınlarımız, akademisyenlerimiz, yazarlarımız, kanaat önderlerimiz var. Bunları istiÅŸare ediyoruz. Bu konuda aramızda herhangi bir görüÅŸ ayrılığı yok.” dedi.

2015’te konuÅŸulan heyetin ne zaman adaya gideceÄŸi oldu

Bu tartışmalar zamanla Ä°zleme Heyeti’nin adaya ne zaman gideceÄŸi aÅŸamasına geçti. HDP heyetin bir an önce oluÅŸturulup adaya gitmesini isterken Hükümet kanadından gelen bilgiler, “Daha zaman var” ÅŸeklindeydi.

28 Åžubat’ta Dolmabahçe açıklamasından sonra ise Ä°zleme Heyeti ve Sekretarya konusunda artık somut adımlar beklenir hale geldi. HDP’li Pervin Buldan’ın Mart ayında BaÅŸbakan Yardımcısı Yalçın AkdoÄŸan ile yaptığı görüÅŸme sonrası çıkan Ä°zleme Heyeti konusunda anlaÅŸma saÄŸlandı haberleri daha sonra yalanlansa da artık görüÅŸmelerin en önemli baÅŸlıklarından birinin bu heyetin adaya gidiÅŸi olduÄŸu konuÅŸulmaya baÅŸlandı.

Hükümet kaynakları Ä°zleme Heyetinin oluÅŸturulup adaya gidiÅŸi için Nevruz sonrasını iÅŸaret ederken BaÅŸbakan Yardımcısı Yalçın AkdoÄŸan Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamada heyetin büyük ölçüde belli olduÄŸunu, ancak son kararı BaÅŸbakan Ahmet DavutoÄŸlu’nun vereceÄŸini söyledi.

CumhurbaÅŸkanı Tayyip ErdoÄŸan’ın Ä°zleme Heyeti ile ilgili tepkisi ise dar kapsamlı olmasında uzlaşılan heyette yer alan isimler konusunda da Hükümet ile HDP arasında anlaÅŸmaya varıldığı haberlerinin çıkmasından sonra oldu.

Åžimdi gözler, Ä°zleme Heyeti'ndeki isimlerin belirlenmesinde son kararı verecek olan BaÅŸbakan DavutoÄŸlu'na çevrildi. DavutoÄŸlu bugün Çözüm Süreci'nin koordinatörü BaÅŸbakan Yardımcısı Yalçın AkdoÄŸan ile Cuma namazı çıkışı sonrası gazetecilerin bu konudaki sorularını yanıtsız bıraktı. 

Kaynak: Al Jazeera