Çanakkale savaşı 100. yılında

Çanakkale’de bundan 100 yıl önce Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu, Britanya, Kanada, Fransa ve Anzak (Avustralya ve Yeni Zelanda orduları) güçlerine karşı savaÅŸtı.

Çanakkale BoÄŸazı’nı hedef seçen Ä°tilaf devletlerinin hedefi Rusya’ya güvenli bir hat açmak, Ä°stanbul’u ele geçirerek savaÅŸta Almanya’nın güçlü müttefiÄŸini devre dışı bırakmaktı.

Ä°tilaf Devletleri adına General Hamilton emrine verilen kuvvetler ve savaÅŸçı mevcutları ÅŸöyleydi: Anzak Kolordusu 25.700, Britanya 29. Tümeni 17.000, Fransa 1. Tümeni 16.700, Britanya Kraliyet Deniz Tümeni 10.800, Anzak Tugayı 4.800. Harekât için 75 bin kiÅŸilik bir kuvvet oluÅŸturuldu. Ordu içinde Kanadalılar da vardı.

Osmanlı kanadında ise toplam savaÅŸçı sayısı 84 bin’di. Bu askerlerden 76 bin’i savaÅŸta ÅŸehit oldu.

ÇANAKKALE'DE MUSTAFA KEMAL'Ä°N ROLÜ

Çanakkale Savaşı'nda Mustafa Kemal'in rolü hep tartışıldı. Birçok kaynak onu savaşın en büyük kahramanı ve zaferin kazanılmasında en önemli role sahp kiÅŸi olarak nitelendiriyor. Oysa Mustafa Kemal ile ilgili “Tek Adam” hikayeleri kendi yazdıklarıyla bile çeliÅŸiyor.

O günlerde Kurmay Yarbay Mustafa Kemal’in komutası altındaki 19. Piyade Tümeni Maydos (yeni ismi Eceabad) civarında konuÅŸlanmıştı. 1916 yılında DoÄŸu cephesinde bulunan Mustafa Kemal, Harp Tarihi Komisyonu’nun kendisine verdiÄŸi görevle Arıburnu Muharebeleri hakkındaki raporunu kaleme almıştı.

Mustafa Kemal’in kara savaÅŸlarının ilk safhasını özetlediÄŸi raporun giriÅŸ kısmında 18 Mart günü ÅŸöyle anlatılıyor:

“O gün, Müstahkem Mevki Komutanı olan Cevat PaÅŸa, kendisiyle Kilitbahir’de görüÅŸmemizi emir ve arzu etmiÅŸti. GörüÅŸmeden sonra Cevat PaÅŸa ile birlikte gelmiÅŸ olan Sahiller MüfettiÅŸi [Guido von]Usedom PaÅŸa da beraber olduÄŸu halde Rumeli sahil bataryalarını gezmek, bir sahra bataryası için mevzi seçmek üzere benim de refakatim arzu edilmiÅŸ ve hep birlikte gidilmiÅŸti... Müstahkem Mevki Komutanı TuÄŸgeneral Cevat PaÅŸa ile birlikte... [yarımadanın güney tarafında boÅŸaltılmış Rum köyü olan]Kirte’ye hareket ettik. Oraya ulaÅŸtığımızda ... düÅŸman donanmasının özel bir maksatla BoÄŸaz’a yaklaÅŸarak giriÅŸi bombardımana baÅŸladığını gördük. DüÅŸman donanmasının Kirte ve Alçıtepe istikametlerine yönelttiÄŸi atışların altında kaldık... Cevat PaÅŸa’nın görevinin başında bulunabilmesi için Maydos’a döndük. DüÅŸmanın yenilgisiyle sonuçlanan bu günkü muharebe yalnız denizden cereyan etmiÅŸ, karada düÅŸmanın bazı gemileriyle sahili ateÅŸ altında bulundurmasından baÅŸka dikkate deÄŸer bir ÅŸey olmamıştı.”

18 MART’IN KAHRAMANLARI

Yarbay Mustafa Kemal’in anlattıklarından 18 Mart günü kendisinin dürbününün başında düÅŸman saldırısını ve topçu savunmasını sadece izlediÄŸi ortaya çıkıyor. Savaşın asıl kahramanları ise Mustafa Kemal'in notlarına göre Müstahkem Mevki Komutanı Tümgeneral Cevat (Çobanlı) ile Ä°stanbul ve Çanakkale BoÄŸazlarının savunulması konusunda Harbiye Nazırı Enver PaÅŸa tarafından görevlendirilmiÅŸ olan Alman Amirali Guido von Usedom. Zaten boÄŸazın savunma planlarını hazırlayan ve 18 Mart savunmasını yönetenler de onlardı.

Mustafa Kemal’in yazdıklarından, Cevat PaÅŸa’nın o gün Rumeli sahilinde bulunduÄŸu ve Anadolu yakasındaki karargâhına öÄŸleden sonra ulaÅŸtığı anlaşılıyor. Cevat PaÅŸa’nın yokluÄŸunda görev başında olan ve tüm topçu savunmasını yöneten subay ise, Müstahkem Mevki Kumandanlığı Kurmay BaÅŸkanı, Topçu Kurmay Yarbay Selâhattin Adil Bey’dir. Görevi, saat 14.00’te Cevat PaÅŸa’ya devretmiÅŸtir.

Dünya Bülteni