'Hakan Fidan olağanüstü bir iş başardı'

Ä°ngiltere’yi Kuzey Ä°rlanda sorununun çözümüne taşıyan, BaÅŸbakan Tony Blair'in kara kutusu ve müzakerelerdeki saÄŸ kolu Jonathan Powell, çözüm sürecine iliÅŸkin kritik açıklamalar yaptı ve Abdullah Öcalan ile görüntülü görüÅŸmenin bir 'taviz' anlamına gelmeyeceÄŸini ifade etti.

"TÜRKÄ°YE BU SEFER BARIÅžA ULAÅžACAK"

Uluslararası arabuluculuk kuruluÅŸu Inter Mediate'ın başında bulunan ve misyonu itibariyle eski MÄ°T MüsteÅŸarı Hakan Fidan'la özdeÅŸleÅŸtirilen ve Türk hükümetinden isimlerle gayriresmi görüÅŸmeler yapan Powell Hürriyet gazetesinden Cansu Çamlıbel verdiÄŸi röportajda Kürt sorunu ve çözüm sürecine iliÅŸkin önemli deÄŸerlendirmeler ve analizlerde bulundu. Powell, çözüm sürecinde Türkiye’yi bekleyen kritik aÅŸamalarla ilgili önemli ipuçları verdiÄŸi açıklamalarında, "Ben sizin Türkiye’de bu sefer barışa ulaÅŸacağınıza inanıyorum. Ama insanların sabırlı olması gerekiyor. Herkes hemen bugün çözüm olsun, hemen ödül gelsin istiyor. Ama bu süreç uzun olacak, hazırlıklı olun." diyerek çözüm sürecinin uzun soluklu bir maraton olacağına vurgu yaptı.

"ÖCALAN’IN GÖRÜNTÜLÜ MESAJI TAVÄ°Z OLMAZ"

Çamlıbel'in "Türk hükümetinin, 21 Mart’taki Nevruz mesajını Öcalan’ın kendisinin okuduÄŸu bir video üzerinden yayınlayıp yayınlamama konusunu deÄŸerlendirdiÄŸini biliyoruz. Bu yapılırsa Türk devleti çok büyük bir taviz vermiÅŸ mi olur?" sorusuna cevaben, Powell, 'Bunun bir taviz olmadığını düÅŸündüÄŸünü' ÅŸu sözlerle ifade etti.:

Hayır, bunun çok büyük bir taviz olduÄŸunu düÅŸünmüyorum. Bir terörist grupla barış yapmaya çalışıyorsanız, onları artık canavarlaÅŸtırmaktan vazgeçeceÄŸiniz bir dizi aÅŸama sizi bekliyor. Onların beraber yaÅŸanacak, beraber çalışılacak insanlar olduÄŸunu göstermek için harekete geçmeniz gerekecek. Martin McGuinness ve Gerry Adams’ın görüntüleri Ä°ngiliz televizyonlarında gösterilirdi ama konuÅŸmaları kesilirdi. Saçma sapan ve tam tersi sonuçlar doÄŸuran bir yasaktı. Sonuçta bu yasağı kaldırdık ve normal insanlar gibi röportajlar vermeye baÅŸladılar. Toplum içinde rehabilite olmalarını ve sizinle uzlaÅŸma içinde yaÅŸamalarını istiyorsanız onları terörist olarak yaftalamaktan vazgeçmeniz ÅŸart. Hakaret saydıkları tanımlamalara ve canavarlaÅŸtıran retoriÄŸe son vermeniz gerekiyor.



Ä°ÅŸte o röportajdan çarpıcı kesitler:

HÜKÜMET VE HDP'NÄ°N 28 ÅžUBAT MUTABAKATI

Artık tampon bölgeye geçtiniz (no man’s land). Resmen siyasi müzakerelere baÅŸlamanın kıyısındasınız. Sanıyorum o mutabakattaki 10 madde PKK ’nın kongresinde tartışıldıktan sonra müzakereye baÅŸlayacaksınız. Ben umutluyum. Bana kalırsa o zor köprüden geçtiniz. Ä°nsanlar genelde barışın bir olayla gerçekleÅŸmesini, bir gün birdenbire gelmesini ister. Ama bu iÅŸ tam olarak böyle olmuyor. Tarafları birbirini öldürme noktasından birlikte barış için vaatlerde bulunabilme noktasına getirmeniz gerekiyor. Aslında barış anlaÅŸmasına birbirlerine güvenmedikleri için varıyorsunuz. Ancak barış anlaÅŸmasını imzaladıktan sonra taraflar vaat ettiklerini uygulamaya baÅŸlıyor. Uygulamadan sonra da güven geliyor. Bunu yakalayana kadar da arada pek çok baÅŸarısız zirve yaÅŸanıyor. Mesela Oslo bunlardan biridir. Orada vaatler gerçekleÅŸtirilmeden bir anlaÅŸmaya çalışıldığı için süreç iÅŸlemedi. Unutmayın, barış bir günde olmaz. Hükümet ile HDP’nin ortak açıklamayı yaptığı 28 Åžubat günü barışın gerçekleÅŸtiÄŸi gün deÄŸil. Barış çok daha uzun bir süreç olacak.

"DAHA ÖNCE HÄ°Ç VARMADIÄžINIZ BÄ°R AÅžAMA..."

(...) sonuçta herkes silahlı çatışmanın sona erdirilmesinden bahsediyor. Henüz silahlı çatışmanın nasıl sona ereceÄŸine karar vermediniz ama taraflar bu hedef için kararlılık ifade ediyor. EÄŸer Ä°spanya ya da El Salvador’da olduÄŸu gibi silahlı çatışma bitti denecek noktaya varabilirseniz artık o aÅŸamadan sonra geri dönüÅŸ çok zordur. Henüz orada deÄŸilsiniz ama o noktaya varmak için irade beyan ediliyor. Bu da daha önce hiç varmadığınız bir aÅŸama. Silah bırakma yönündeki hakiki irade beyanı yepyeni bir durum.

"BÄ°SÄ°KLET TEORÄ°SÄ° ÖNEMLÄ°"

Kandil tamamen silah bırakmaktan bahsetmediÄŸinin hatırlatılması üzerine) silah bırakma iradesinden bahsediyor ama bu da kendi içinde çok büyük bir adım. Daha önce hiç varmadığınız bir aÅŸama. Bunlar siyasi müzakerenin parçası olacak konular. Biz Kuzey Ä°rlanda’da barış anlaÅŸmasını imzaladığımızda silahların gömülmesine sadece deÄŸindik ama detaya girmedik. AnlaÅŸmanın tam olarak uygulanması 9 senemizi, silahların tamamen gömülmesi ise 7 senemizi aldı. Bunlar uzun zaman gerektiren süreçler. Bisiklet teorisi önemli; süreci iÅŸler halde tutmak ve bunu yaparken de sabırlı ve inançlı olmak ÅŸart. Ben sizin Türkiye’de bu sefer barışa ulaÅŸacağınıza inanıyorum. Ama insanların sabırlı olması gerekiyor. Herkes hemen bugün çözüm olsun, hemen ödül gelsin istiyor. Ama bu süreç uzun olacak, hazırlıklı olun.

"MÜZAKEREDE ÜÇÜNCÜ TARAF ÅžART TARAFSIZ BÄ°R HAKEME Ä°HTÄ°YACINIZ OLACAK"

Barış süreci geçiren bütün ülkeler üçüncü taraflardan nefret eder. Çünkü üçüncü tarafların kendi egemenliklerine halel getireceÄŸini ve müzakereler üzerindeki kontrolü yitireceklerini düÅŸünürler. Biz de baÅŸta Kuzey Ä°rlanda’ya hiçbir yabancının müdahil olmasını istemedik. BM ne zaman teklif etse ‘Hayır’ dedik, çok direndik. Ama sonuçta 90’lara gelindiÄŸinde bağımsız bir hakemin hayatı çok kolaylaÅŸtırdığına kanaat getirdik. George Mitchell sürece hakem olarak dahil oldu, iki tarafın da güvenine sahip bir isimdi. Üçüncü taraf sizin açınızdan bir ihtiyaç.

"KÜRT HAREKETÄ°NÄ°N 3 BACAÄžI VAR MASADA TEK BACAK EKSÄ°KSE TABURE DÜÅžER"

(Kitabında bahsettiÄŸi 3 model hakkında) Ben Türkiye için kolaylaÅŸtırıcı olarak güçlü ülke seçeneÄŸini düÅŸünmezdim. Bu model daha ziyade Ä°srail-Filistin ihtilafında ABD’nin rolüne benzer bir modeldir. Bence Türkiye için uygun olan George Mitchell gibi iki tarafın da güvenebileceÄŸi makul bir hakem. Sahada oynanan futbolu kuralları içinde tutacak, aşırı iddialı olmayan ama güven tesis edebilecek bir isim.

"MÜZAKERELERÄ°N BAÅžARILI OLMASINI Ä°STÄ°YORSANIZ..."

Müzakerelerde önkoÅŸuldan bahsetmek iyi bir ÅŸey deÄŸil, önkoÅŸul dayatmaları genelde müzakereyi tıkar. Biz silahların gömülmesini önkoÅŸul olarak koyduk ve 8 yıl kaybettik.

Müzakerelerin mimarisi ve yapısal çerçevesi çok çok önemli. EÄŸer müzakerelerin baÅŸarılı olmasını istiyorsanız, saÄŸlam bir bir temeli olmalı. Kürt hareketinin 3 bacağı var; Öcalan, Kandil ve HDP. EÄŸer o bacaklardan birini eksik bırakırsanız tabureniz durmaz düÅŸer. Uzun vadeli ve baÅŸarılı bir süreç için o tabure mutlaka 3 bacaklı olmalı. Tek bir heyet Kandil ile Ä°mralı arasında mekik dokuyarak müzakereyi götürmeye çalışırsa taraflar arasında güven tesis edemezsiniz. Barışı yapıp beraber yaÅŸamaya karar verecek insanların saÄŸlam bir anlaÅŸamaya varabilmesi için bir noktada yüz yüze görüÅŸmelere onay vermeniz gerekecek.

"HAKAN FÄ°DAN OLAÄžANÜSTÜ BÄ°R Ä°Åž BAÅžARDI"

("Hakan Fidan’ı en son ne zaman gördünüz?" sorusuna cevaben) Epey bir zaman oldu. Kendisine çok saygı duyuyorum. OlaÄŸanüstü bir iÅŸ baÅŸardığını düÅŸünüyorum. Bence baÅŸardığı ÅŸey için fazlasıyla krediyi hak ediyor.

"FÄ°DAN'IN BARIÅž SÜRECÄ° Ä°ÇÄ°N YAPTIKLARI ÇOK CESUR"

Ben Hakan Fidan’ın barış süreci için yaptıklarının çok cesur olduÄŸunu düÅŸünüyorum. Bunun sonucunda da pek çok gerçek sorunla uÄŸraÅŸmak zorunda kaldı. Bakın ben kitabımda bir barış sürecinin baÅŸarısı için açık ve net bir stratejinin öneminden bahsettim. Hakan Fidan’ın böyle bir strateji kurmuÅŸ olması beni çok etkiledi. Müzakerelere çok baÅŸarılı bir taktikle yaklaÅŸtı. DüÅŸünsenize, ne kadar zamandır bunun üzerine çalışıyor. Kim bilir kaç kere Ä°mralı’ya gitti geldi, saatler boyunca dinledi, döndü yeniden üzerine çalıştı. Bunu yapabilmek gerçekten de fevkalade bir ÅŸey.

"HAKAN FİDAN BENİM YAPTIĞIM İŞİ YAPTI"

O da benim Kuzey Ä°rlanda barışı için yaptığım iÅŸi yaptı. Ben efendim Tony Blair’in iradesine hizmet ediyordum. Ama sonuçta o iradeyi nasıl uygulayacağınıza dair stratejiyi siz belirlemek durumundasınız. Hakan Fidan da iÅŸte o tür bir stratejiye sahipti. Tarih yazılırken bunun için önemli kredi alacak.

"ÖCALAN’IN DURUMU ZOR BÄ°R PAKETÄ°N PARÇASI"

Türkiye Sayın Öcalan’la ve diÄŸer mahkûmlarla ilgili ne karar verecek kestirmek zor. Ama ÅŸunu söyleyebilirim; bizimkisi gibi iki sene cezaevinden sonra bırakma ya da genel bir af ilan etme gibi seçenekler artık mümkün deÄŸil. Uluslararası Ceza Mahkemesi artık buna imkân tanımıyor. Ceza Mahkemesi’nin bu alanda yeni yasayı uygulamaya baÅŸlamasının sonuçlarını göreceÄŸimiz ilk örnek Kolombiya olacak. Sonuçta herkesi cezaevinde tutmaya devam edemezsiniz ama herkese de dokunulmazlık veremezsiniz. Bunun formülünü kendiniz bulacaksınız. Bu zor bir paket olacak, satmak için de siyasi liderliÄŸe ihtiyacınız olacak.

"BARIÅž Ä°ÇÄ°N ÖCALAN GEREKLÄ° AMA TEK BAÅžINA YETERLÄ° DEĞİL"

Öcalan çok güçlü bir lider. Onca senedir hapiste olmasına raÄŸmen Kürt halkının üzerinde çok büyük etkisi var. Bunu Diyarbakır’a gittiÄŸimde herkeste gözlemledim. Böylesi bir etkiyi dünyada pek çok siyasi lider bu kadar uzun süre bu koÅŸullarda muhafaza edemez. Ama ben bunun tek başına yeterli olduÄŸunu düÅŸünmüyorum. Öcalan’la aynı statüye sahip olmayan ancak karizmatik ikinci kademe liderleri de sürece dahil etmeniz gerekiyor. Süreci sadece Öcalan üzerine inÅŸa ederseniz çok zor olabilir. Bir de tabii sizin bahsettiÄŸiniz genç ve radikal kitle var sokaklardaki. Afganistan’da da Taliban içinden büyüklerinden çok daha radikal bir neslin çıktığını görüyoruz. Taliban’ın kıdemlileriyle barış yapmazsanız bu yeni nesille barış çok daha zor olacak. Aynı ÅŸekilde Tibet’le barış yapmak için Dalai Lama’yı kaçırmamak lazım. Bizim açımızdan Ian Paisley hayattayken barış yapmak daha kolaydı. Sizin barışınız için de Öcalan gerekli ama tek başına yeterli deÄŸil...

JONATHAN POWELL KÄ°MDÄ°R?

Silahlı çatışma yaÅŸanan 7 ülkede profesyonel arabuluculuk hizmeti veren uluslararası arabuluculuk kuruluÅŸu Inter Mediate'ın başında bulunan Jonathan Powell, Kürt sorunu konusunda çalışmalar yapan Londra merkezli Demokratik GeliÅŸim Enstitüsü’nün (DPI) de yönetim kurulu üyesi. 

Çatışma çözümlerinde kendi deneyimlerini anlattığı kitabı ‘Teröristlerle KonuÅŸmak’ın Türkiye’de Türkçe olarak basıldı.