Edebiyat ve siyasetle dolu bir ömür

ilesi, Birinci Dünya Savaşı sebebiyle Van'ın Ernis köyünden Adana'nın Hemite köyüne yerleÅŸti. YaÅŸar Kemal burada, 1923 yılında Kemal Sadık Gökçeli adıyla doÄŸdu. BeÅŸ yaşında, camide babasının öldürülüÅŸüne tanık olması sonraları iÅŸleyeceÄŸi ölüm temasının ana kaynaklarından biri oldu. Son sınıftayken ortaokuldan ayrılıp, annesine bakmak üzere çalışmaya baÅŸladı. Yaptığı iÅŸler arasında ırgatlık, ırgat kâtipliÄŸi, ırgatbaşılık, öÄŸretmen vekilliÄŸi, kütüphane memurluÄŸu, traktör sürücülüÄŸü, çeltik tarlalarında kontrolörlük de vardı. Çocukluk arkadaşı Aşık Mecit'le baÅŸlayan söz ustalığı, onu Çukurova ve Toroslar'ın ağıtlarını içeren ilk kitabı 'Ağıtlar'ı yazmaya götürdü.

Ağıtlar kitabından ilk tutuklamaya

Bu sırada Adana Halkevi ile faaliyetlerde çalışan yazarın 'Ağıtlar' kitabı da yine buradan 1943 yılında basıldı. 1946'da Ä°stanbul'a geldikten iki yıl sonra yeniden Kozan'a döndü. Arada siyasi sebeplerle iki kez tutuklandı. Hapisten çıktıktan sonra bir süre iÅŸsiz kaldı. O ara Ä°stanbul’a gelerek Cumhuriyet gazetesinde YaÅŸar Kemal adıyla fıkra ve röportajlar yazmaya baÅŸladı. Gazetenin yurt haberleri servisini kurdu ve 1963 yılına kadar yöneticiliÄŸini yaptı.

Pasin Ovası'nda depremzedeler gibi birçok güncel olayın tanıklarından, Ä°stanbul-Bitlis arasında yaÅŸamının son yolculuÄŸunu yapmak üzere gelen Ermeni yazar William Saroyan'a kadar birçok isimle röportajlar gerçekleÅŸtirdi. Sarı Sıcak kitabında yer alan 'Bebek' öyküsü de yine Cumhuriyet gazetesinde yayımlandı. Bu öykü aynı zamanda, farklı dillere çevrilen ilk eseri oldu.

İnce Memed devri başlıyor

Türk ve dünya edebiyatının en büyük eserlerinden olan 'Ä°nce Memed'i 1947'de yazmaya baÅŸladıysa da yarım bıraktı. Maddi zorluklarla boÄŸuÅŸtuÄŸu dönemde 1953 yılında yeniden yazmaya baÅŸladı. Önce Cumhuriyet gazetesinde tefrika edilen Ä°nce Memed, 1955 yılında kitap olarak basıldı. Sonrasında dört kitaba tamamlanan seri, 40'ın üzerinde dile tercüme edildi ve filme uyarlandı.

YaÅŸar Kemal, Nobel'e aday gösterilen Türkiye'den ilk edebiyatçıydı. Aldığı ödüller arasında Uluslararası Cino del Duca,Premi Internacional Catalunya, Türkiye CumhuriyetiCumhurbaÅŸkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü, Fransa Cumhuriyeti tarafından önce Légion d’Honneur niÅŸanıCommandeur payesi, daha sonra Fransa'nın en üst düzey niÅŸanı olan Légion d’Honneur Grand Officier rütbesi, Fransız Kültür Bakanlığı Commandeur des Arts et des Lettres niÅŸanı, Alman Kitapçılar BirliÄŸi tarafından Frankfurt Kitap Fuarı Barış Ödülübulunan yazar, birçok üniversiteden fahri doktora ûnvanına sahipti. 

Siyaset ve edebiyatın iç içe geçtiÄŸi bir hayat

YaÅŸar Kemal, daha Türkiye’nin en büyük yazarlarından biri olmadan önce siyasi bir sebeple ilk kez tutuklandığında henüz 17 yaşındaydı. 1950 yılında tekrar tutuklanarak Adana’da cezaevinde bir yıl daha yattı. GençliÄŸinden itibaren sosyalist politikanın içinde yer aldı. 1962 yılında Türkiye Ä°ÅŸçi Partisi’ne (TÄ°P) girdi. Partide Genel Yönetim Kurulu ve Merkez Yürütme Kurulu üyesi olarak çalıştı. Bu sırada da yazıları ve siyasi etkinlikleri dolayısıyla birçok kez kovuÅŸturmaya uÄŸradı. 1967’de haftalık siyasi dergi Ant’ın kurucuları arasında yer aldı. Sorumlusu olduÄŸu bu derginin yayınları arasında çıkan “Marksizmin Temel Kitabı” adlı yapıttan dolayı 18 ay ceza aldı. Bu karar Yargıtay tarafından bozuldu. Ant dergisindeki yazılarından dolayı çeÅŸitli kovuÅŸturmalara uÄŸradı. YaÅŸar Kemal, 1973’te Türkiye Yazarlar Sendikası’nın kuruluÅŸuna katıldı ve 1974-75 arasında ilk genel baÅŸkanlığını üstlendi. 1988’de kurulan PEN Yazarlar DerneÄŸi’nin de ilk baÅŸkanı oydu.

“SSCB’nin çökmesi sosyalizmin zaferi”

YaÅŸar Kemal, 1995’te Der Spiegel’deki bir yazısı nedeniyle Ä°stanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi’nde yargılandı, beraat etti. Aynı yıl bu kez “Index on Censorhip”teki yazısı nedeniyle 1 yıl 8 ay hapis cezasına mahkûm edildiyse de cezası ertelendi.

YaÅŸar Kemal, bir söyleÅŸisinde Türkiye'de bir Marksist partiye ihtiyaç olduÄŸunu söylüyordu. Aynı söyleÅŸideki "Nasıl bir sol modelden yanasınız?" sorusuna, verdiÄŸi yanıt “hangi sosyalizm”den yana olduÄŸunu açıkça gösteriyordu:

"Her ülke sosyalist modelini kendisi kurar. Sovyetlerin 70 yıldır yaÅŸama geçmiÅŸ modelini kabul edemeyiz. Yüzde yüz bağımsızlıktır sosyalizm. KiÅŸi bağımsızlığı, ülke bağımsızlığı, politik bağımsızlık, ekonomik bağımsızlık, özellikle de kültürel bağımsızlık... Sosyalizmin baÅŸka bir anlamı yok benim için. Bu çaÄŸa gelinceye kadar kültürler birbirlerini beslemiÅŸlerdir, yok etmemiÅŸlerdir. Oysa çağımızda, kültürler kültürleri yok etmek için, bilinçli olarak kullanılmışlardır, emperyalistler tarafından. Benim için dünya bin çiçekli bir kültür bahçesidir; bir çiçeÄŸin bile yok olmasını, dünya için büyük bir kayıp sayarım."

Sovyetler BirliÄŸi’nin çökmesinin, sosyalizmin de çökmesi anlamına gelmediÄŸini, bilakis dünya sosyalizminin zaferi olduÄŸunu 1993'teki bir söyleÅŸisinde ifade ediyordu.

Kürt meselesinde net tavır

Özellikle Musa Anter’in 1992 yılında öldürülmesi sonrasında Kürt sorununda daha net bir tavır sergiledi. Meseleye insanî bir pencereden baktı, ama yine de devleti yönetenlere sert eleÅŸtiriler getirmekten geri durmadı. Kürt meselesinin çözümünde “kardeÅŸlik” kavramını öne çıkaran yazılar yazdı.

2007’de düzenlenen “Türkiye barışını arıyor” konferansının açılış konuÅŸmasını yapan YaÅŸar Kemal, "Kendi halkıyla savaÅŸan bir ülke olduk" diyor, Türklerle Kürtlerin dost olduÄŸunu vurguluyordu.

Yayınlanmış eserlerinden bazıları:

Öykü

Sarı Sıcak (Varlık, 1952)
Bütün Hikâyeler (Cem, 1975)

Roman

Ä°nce Memed (ÇaÄŸlayan, 1955; 2. c. 1969; 3. c., 1984; 4. c., 1987)
Teneke (Varlık, 1955)
Orta Direk / Dağın Öteki Yüzü I (Remzi, 1960)
Yer Demir Gök Bakır / Dağın Öteki Yüzü II (Güven, 1963)
Ölmez Otu / Dağın Öteki Yüzü III (Ant, 1968)
Demirciler Çarşısı Cinayeti / Akçasazın AÄŸaları I (Cem, 1974)
Yusufçuk Yusuf / Akçasazın AÄŸaları II (Cem, 1975)
Yılanı Öldürseler (Cem, 1976)
Al Gözüm Seyreyle Salih (Cem, 1976)
Allahın Askerleri (Milliyet, 1978)
KuÅŸlar da Gitti (uzun öykü) (Milliyet, 1978)
Deniz Küstü (Milliyet, 1978)
Hüyükteki Nar AÄŸacı (Toros, 1982)
YaÄŸmurcuk KuÅŸu / Kimsecik I (Toros, 1980)
Kale Kapısı / Kimsecik II (Toros, 1985)
Kanın Sesi / Kimsecik III (Toros, 1991)
Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana / Bir Ada Hikâyesi I (Adam, 1997)
Karıncanın Su Ä°çtiÄŸi / Bir Ada Hikâyesi II (Adam, 2002)
Tanyeri Horozları / Bir Ada Hikâyesi III (Adam, 2002)
Çıplak Deniz Çıplak Ada / Bir Ada Hikâyesi IV (YKY, 2012)
Tek Kanatlı Bir Kuş (YKY, 2013)

Destansı roman

Üç Anadolu Efsanesi (Ararat, 1967)
AÄŸrıdağı Efsanesi (Cem, 1970)
BinboÄŸalar Efsanesi (Cem, 1971)
Çakırcalı Efe (Ararat, 1972)

Åžiir

Bugünlere Bahar Ä°ndi (YKY, 2010)

Röportaj

Yanan Ormanlarda 50 Gün (Türkiye Ormancılar Cemiyeti, 1955)
Çukurova Yana Yana (Yeditepe, 1955)
Bu Diyar BaÅŸtan BaÅŸa (Cem, 1971)
Allahın Askerleri (Milliyet, 1978)
Röportaj Yazarlığında 60 Yıl (YKY, 2011)
Çocuklar Ä°nsandır (YKY, 2013)