İyi hal nedir, neden uygulanır?

Ä°yi hâl indirimi, yargılamalardaki temel unsurlardan biri. Hâkim takdirinde olan bu uygulamada, hangi hallerde cezanın ne kadar indirileceÄŸi kanunlarda açık olarak belirtiliyor. Amaç ceza alan sanığın ıslahı, topluma kazandırılması ve bu suçu tekrarlamamasının saÄŸlanması gibi gerekçelerle açıklanıyor. Ama üniversite öÄŸrencisi Özgecan Aslan'ın vahÅŸice öldürülmesinin de yarattığı hassas ortamda kamuoyuna yansıyan uygulamalar, hem vicdanları yaraladığı, hem de failleri cesaretlendirdiÄŸi yönünde tartışmalara da sebep oluyor. 

Ceza hukukçusu Doç. Dr. Yılmaz YazıcıoÄŸlu, iyi hâl indirimi uygulamasında yaÅŸanan sıkıntıları Al Jazeera’ye deÄŸerlendirdi. YazıcıoÄŸlu, hak etmeyen suçluların takdiri indirimden faydalandırılmasından hâkimleri sorumlu olduÄŸu görüÅŸünde:

“Bizde maalesef her ÅŸey sıradanlaÅŸtığı için, herhalde hâkimler kendileri üzerinde bir baskı görüyorlar. Yaptıkları yargılamaların yüzde 99’unda cezayı takdiren indiriyorlar. KiÅŸinin bunu hak edip hak etmemesine, olaya, faile bakılması gerekiyor. Sorun tamamıyla bizdeki hâkimlerin kendi kiÅŸiliklerinden, olaya bakışlarından, dünya görüÅŸünden kaynaklanıyor. Bence hâkimlerin kendi içlerinde yarattıkları toplumsal baskıdan dolayı…

O kadar çok davaya bakıyor ki hâkimler, yanlış yapmamak adına yanlış yapmayı tercih ediyorlar. Bir kiÅŸi [takdiri indirimi] hak edecekken vermemek yerine, hak etmeyene vermeyi tercih ediyorlar.”

“Ä°sviçre’de cezayı tamamen kaldırma yetkisi var”

YazıcıoÄŸlu, dünyanın her yerinde takdiri indirim sebeplerinin uygulandığını belirtti:

“Burada biz hâkime indirim hakkı veriyoruz. Ä°sviçre’de hâkim 5 yıla kadar olan cezalarda gerekli görürse cezayı tamamen kaldırma yetkisi veriliyor. Dünyanın her yerinde cezaların faillerin kiÅŸiliÄŸine uydurabilmesi, objektiflikten sübjektifliÄŸe geçip bireyselleÅŸtirilmesi için takdiri indirim sebepleri kabul edilir. Olması da gerekir. 

Mesele iyi kanun-kötü kanun deÄŸil. Kanunlar üç aÅŸağı beÅŸ yukarı aynı. Ä°yi uygulama-kötü uygulama vardır. Türkiye’de de kırmızı-sarı-yeÅŸil ışık var, Almanya’da da, Ä°talya’da da, ABD’de de var… Önemli olan sürücülerin ona ne kadar riayet ettiÄŸi. Hâkimlerin olaya bakışı… Ben sosyolojik ve psikolojik baskı altında olduklarını düÅŸünerek otomatik olarak uyguladıklarını düÅŸünüyorum. O kadar kahredici olaylara uyguluyorlar ki, inanılır gibi deÄŸil… Ama kendi telefonuna telefon dinleme kararı veren hâkimlerden oluÅŸan bir ülkede bulunuyoruz.”

Haksız tahrik indirimi

YazıcıoÄŸlu, iyi hal indiriminin tahrik indirimiyle karıştırılmaması gerektiÄŸini vurguladı. Ancak haksız tahrik indiriminden yararlandırılan bütün faillere genelde takdiri indirim sebeplerinin uygulandığını da belirtti:

“Tahrik kiÅŸinin o suçu iÅŸlemesindeki nedeni ortaya koyar. Suç iÅŸleyen kiÅŸi, kendisine karşı acı, elem ve kötü bir duruma sokan harekete karşılık tepki olarak yapıyorsa, o tahrik indiriminden yararlanabilir. 

Haksız tahrik indiriminden yararlandırılan bütün faillere de genelde takdiri indirim sebepleri uygulanır. Bu da aslında yanlış. Suçu iÅŸleyen kiÅŸi haksız edimin kendisinde yarattığı tepki nedeniyle suç iÅŸliyor olabilir ama kiÅŸiliÄŸinde takdiri indirim uygulanmamasını gerektirecek bir sürü sebep olabilir. Otomatiktir bazı ÅŸeyler…”

“EÄŸitim ve denetim saÄŸlanmalı”

YazıcıoÄŸlu, hâkimlerin denetlenmesinin ve eÄŸitilmesinin önemini vurguladı:

“Hakimlerin bu yetkilerini kısıtlamak çok fena olur. Önemli olan hâkimlere izanlı davranmalarını saÄŸlayacak eÄŸitimi ve denetimi saÄŸlamaktır. Aslında bu takdiri indirim sebeplerini uygularken her karar gerekçeli olmalıdır. Hâkim niçin takdiri indirim sebebini uyguladığını anlatmak için gerekçe yazmak zorundadır. Bu da Yargıtay’ın denetimine tabidir.”

Yargıtay’ın denetiminde de sıkıntılar yaÅŸanabileceÄŸini belirten YazıcıoÄŸlu, “Yargıtay’ın bunu denetleyip bozduÄŸu birkaç hadise var. Ä°stisnalar kaideyi bozmaz. Ama genelde onlar da yargılama sırasında o sanıkla yüz yüze gelemedikleri için o sanığa uygulanan takdiri indirim sebebini ancak gerekçeden denetleyebilirler. Ama bazen gerekçeye yansımayan durumlar da oluyor. Bu yetkiyi hâkimden alabilirsiniz. O zaman insan haklarına saygılı, demokratik hukuk devleti olma ilkesinden uzaklaşırsınız” dedi.

Ceza hukukçusu Doç. Dr. Yılmaz YazıcıoÄŸlu

“Cezanın infazında sulandıran bir toplumuz” 

Türkiye’de cezanın infazı konusunda da sorunlar yaÅŸandığını söyleyen YazıcıoÄŸlu, “Dünyada bize yakışan bir laf var: Türk gibi baÅŸla, Ä°ngiliz gibi bitir. Yargılamayı çok ciddi ve hızlı olarak yaparız, sonuna kadar takipçisiyiz diye baÅŸlayıp, cezanın infazında son derece sulandıran bir toplumuz” dedi.

Al Jazeera