İngilizler Atatürk'e neden fahri doktora vermemiş?

1938 yılında Ankara’daki Ä°ngi¬liz Büyükelçisi Sir Percy Loraine’in Londra’daki DışiÅŸleri Bakanlığı’na çektiÄŸi ilginç telgrafta Atatürk’ün doktora alması için giriÅŸimlerde bulunuyor. Telgrafta Atatürk’ün niçin fahri doktora alması gerektiÄŸi konusunda verdiÄŸi örnekler ise gayet düÅŸündürücü… 

Bari “fahri doktora” payesi ayarlayın! 

Lafın burasında daha ilginç bir ÅŸey söylüyor Büyükelçi Loraine, “En iyisi ona bir fahri doktora vermek” diyor. Ä°yi de nasıl olacaktır bu? Bunun üzerine Londra’yı Atatürk’ün nitelikleri hususunda ikna etmeye çalışıyor. 

1. Atatürk Ankara’da bir üniversite kurdu, Van’da ikincisini kuracak. En önemlisi de Ä°ngilizce öÄŸretimini teÅŸvik ediyor. 

2. Latin alfabesini, miladi takvimi, uzunluk ölçüleri sistemi ile soyadı kanununu benimsedi. 

3. Kadınları özgürlüÄŸüne kavuÅŸ¬turdu. 

4. Batılı medeni kanun ile ticaret ve ceza kanunlarını kabul etti.

5. Batılı adab-ı muaÅŸereti ve giysileri benimsedi. 

6. Müzeleri, resim galerilerini tesis

Ä°ngilizlerin Cevabı! 

Nitekim iki yıl önce, daha 8 Mayıs 1936’da Loraine, Anthony Eden’a, bir Türk dostu Atatürk’e “Bakıyorum da Ä°ngiltere’yle giderek yakınlaşıyorsunuz” diye takılınca ona “YakınlaÅŸmak mı? Elimden gelse kendimi Ä°ngilizlerin kucağına atmak istiyorum” dediÄŸini naklediyor. Bu hikaye doÄŸru olmayabilir, diyor Loraine ve ekliyor: Türkiye’nin içinde bulunduÄŸu tabloyu gayet gerçekçi bir ÅŸekilde yansıtıyor! (ÅžimÅŸir, age, s. 238.) 

Londra’dan gelen cevapta ise ÅŸunlar yazılıdır: 

“Atatürk’e fahri doktorluk verilmesi konusunda zorluk var: Oxford ve Cambridge üniversiteleri hiç kimseye gıyabında doktorluk payesi vermiyor. Çok istisnai bir fahri doktorluk payesi var, fakat Atatürk’ün buna layık olduÄŸuna Üniversiteleri ikna etmek zor olur. Bir “diktatöre” fahri doktorluk vermeleri zor olur.” 

Loraine direniyor, “Güçlüklerin farkındayım” diyor, “Ama hükümet isterse üniversiteleri ikna edebilir.” Sonra Atatürk’ün diktatör olup olmadığının analizine giriyor, fahri doktorayı fazlasıyla hak ettiÄŸini üzerine basa basa söylüyor. Lakin kabul ettiremiyor bir türlü. Ve 10 Kasım 1938 günü bütün ümitleri suya düÅŸüyor. 

Böylece Atatürk’e Oxford ve Cambridge gibi üniversitelerden özel de olsa bir fahri doktora payesi ayarlanmasının “Diktatör” olduÄŸu gerekçesiyle mümkün olamadığını Ä°ngiliz belgelerinden öÄŸreniyoruz. Bir ÅŸeyi daha: Demek ki Dizbağı (Garter) NiÅŸanı verilmesi dışında çabalar da olmuÅŸ. Ama hükümetin ödüllendirme arzusu muteber üniver¬sitelerin ilkelerini delip geçemediÄŸi için akim kalmış. Diktatörlere Ä°ngiliz üniversiteleri fahri doktora payesi vermiyor vesselam.

Kaynak:Derin Tarih