Syriza sözlerini tutabilecek mi?

Yalnızca Yunanistan’ı deÄŸil, Avrupa BirliÄŸi’ndeki anlayışı da deÄŸiÅŸtirerek, AB vatandaÅŸlarının tercihlerinin daha fazla dikkate alındığı yeni bir Avrupa sözü veren radikal sol Syriza, 25 Ocak Pazar günü yapılan seçimlerden beklendiÄŸi gibi birinci parti olarak çıktı.

YUNANÄ°STAN'DA SEÇÄ°M SONUÇLARI

Ä°çiÅŸleri Bakanlığı verilerine göre, sandıkların yüzde 99,80'i açıldı. Partilerin oy oranları ve sandalye sayıları ÅŸöyle:

• SYRIZA: % 36,34 ile 149

• Yeni Demokrasi Partisi: % 27,81 oyla 76

• Hrisi Avgi (Altın Åžafak): % 6,28 oy oranı ile 17

• Potami: % 6,05 ile 17

• Yunanistan Komünist Partisi (KKE): % 5,47 ile 15

• Bağımsız Yunanlar (ANEL): % 4,75 ile 13

• PASOK: % 4,68 ile 13 sandalye

Syriza, oyların yüzde 99,8'inin sayıldığı durumda, 300 sandalyenin 149'unu kazanmış görünüyor. Yani tek başına iktidar için gereken 151 milletvekilinden iki eksik. Syriza’nın olası koalisyon ortağı,  partinin seçmenlere verdiÄŸi sözleri ne kadar tutacağını da belirleyecek.

Ayrıca Syriza, eÄŸer tek başına iktidar olamazsa, hükümet kurmak için zamana karşı da yarışmak zorunda. Çünkü yasalar gereÄŸi, koalisyon hükümeti kurabilmesi için yalnızca üç günü var. 

Syriza’nın 40 yaşındaki BaÅŸkanı Alixis Tsipras, oyunu kullanırken, gazeteciler fotoÄŸraf çekebilmek için biraz beklemesini istemiÅŸti. Her dört Yunanistan vatandaşından birinin iÅŸsiz olduÄŸu ülkede, orta sınıfların da desteÄŸini almayan baÅŸaran Tsipras da bunun üzerine, “Sonsuz bir sabrım vardır. BeÅŸ sene bugün için bekledik, beÅŸ dakika daha bekleyebilirim” diye yanıt verdi ve devam etti:

"Bugün çok iyimserim. Yunanistan halkı tarih yazacak ve demokrasiye geri dönüleceÄŸi, toplumun birliÄŸinin ve onurun geri kazanılacağına iliÅŸkin kuvvetli bir mesaj verecek. GeleceÄŸimizin kemer sıkma politikalarda deÄŸil ortak Avrupa’da olduÄŸunun mesajını verecek. Bu bizim demokrasimizin, dayanışmamızın ve iÅŸbirliÄŸimizin geleceÄŸi. Sol için zaman geldi.”

Tsipras’ın seçim zaferi konuÅŸması

Tsipras, Pazar günü yaptığı seçim zaferi konuÅŸmasında da, kutlamalar yapacaklarını ama Pazartesi gününden itibaren sıkı bir bir biçimde çalışmaya baÅŸlayacaklarını söyledi. Syriza lideri, seçim zaferlerinin Avrupa’da kemer sıkma politikalarıyla mücadele eden diÄŸer halklar için de zafer olduÄŸunu vurguladı ve Avrupa ile adelet temelinde yeniden müzakereler yapacaklarını söyledi.

Ä°ÅŸi o kadar kolay olmayabilir

Ancak Syriza’nın iÅŸi hiç de kolay olmayabilir. Bir yandan seçim vaatlerini yerini getirip, bir yandan da Syriza’nın olası iktidardan rahatsız duyacaklarını, seçim kampanyaları sırasında hiç de gizlemeyen AB ve uluslararası finans kurumlarıyla, ülkesinin geleceÄŸi konusunda sıkı pazarlıklar yapmak zorunda kalacak.

AB’den ve uluslararası kuruluÅŸlardan 317 milyar Euro borç alan Yunanistan’ın yapısal ekonomik reformlar yapmasını ve kemer sıkma politikasına devam etmesini öngören ekonomik uyum programı Åžubat sonunda bitecek. Ülke için 7,2 milyar euroluk yeni bir mali yardıma ihtiyacı var.  Syriza hükümeti bu yeni mali yardım için AB, AB Merkez Bankası ve IMF ile pazarlık yaparken epey zorlanacaÄŸa benziyor.

Nitekim sandık çıkış anketlerinin ilk sonuçları gelir gelmez bu zorlu pazarlıkların da ilk sinyali geldi. Alman Merkez Bankası Bundesbank BaÅŸkanı Bundesbank Jens Weidmann “yeni hükümetten, gelinen noktanın ve ÅŸimdiye kadar baÅŸarılanların sorgulanmamasını umuyoruz”  dedi ve Yunanistan'ın mali yardım desteÄŸine ihtiyacı olduÄŸunu belirterek yeni hükümetin tutamayacağı sözler vermemesini umduklarını söyledi.

Syriza’nın seçim vaatleri arasında büyük özelleÅŸtirmelerden geri dönülmesi; neo-liberal ekonomik uygulamalara son verilmesi, kamu harcamalarının arttırılması; emekli maaÅŸlarının kesintilerden önceki haline döndürülmesi; toplumun en yoksul kesimlerine bedava elektrik, ısınma ve ulaşım; gelir durumuna göre kira yardımı; vatandaÅŸların bankalara ödeyemediÄŸi borçların yeniden yapılandırılması vardı.

Syriza örneÄŸi Avrupa’daki diÄŸer ülkeleri de etkileyebilir

Syriza, Yunanistan borçlarının bir kısmının silinmesi için müzakerelerde bulunma vaadinde bulunmuÅŸtu. Oysa Yunanistan’a borç verenler bu ihtimale hiç sıcak bakmıyor. Bu yalnızca, AB vatandaÅŸlarına yeni yükler getireceÄŸi gerekçesiyle deÄŸil, mali yardım programı altındaki Ä°rlanda ve Portekiz’in de kendi borçlarının bir kısmının silinmesini isteyebileceÄŸi için AB çevrelerini endiÅŸelendiriyor.

Syriza’nın seçimlerdeki baÅŸarısının diÄŸer AB ülkelerindeki sol ve radikal sol partiler için de itici güç olabilmesi gündemde. Özellikle Ä°spanya’da kemer sıkma politikalarına karşı olan ve gittikçe güç kazanan Podemos Partisi’nin Yunan seçimlerinde solun kazandığı baÅŸarıyı bu senenin sonunda Ä°spanya’da yapılacak seçimlerde tekrarlaması mümkün.

Euro bölgesi sorgulanabilir

Syriza hükümeti, Euro Bölgesi’nin varlığının ve yapısının daha fazla sorgulanmasına da yol açabilir. Syriza, 2004’de kurulduktan sonra Yunanistan’ın Euro bölgesinde olmasına karşı olduÄŸunu vurguluyordu ancak zaman içinde bundan geri adım attı. Syriza’nın BaÅŸkanı Tsipras açık bir biçimde Yunanistan’ın Euro bölgesinden çıkmasını savunmadığını söyledi. Yunanistan halkının büyük bir çoÄŸunluÄŸu da buna karşı.

Syriza, Yunanistan’ın Euro’dan çıkışının bütün Avrupa Bölgesini etkileyeceÄŸini, diÄŸer AB ülkelerinin de bunu istemedikleri için, yeni Yunanistan hükümetiyle pazarlık yaparken, bazı kolaylıklar saÄŸlayabileceÄŸini düÅŸünüyor ancak bunun ne kadar gerçekçi olduÄŸu önümüzdeki günlerde belli olacak.

EÄŸer, Syriza’nın bu planı iÅŸe yaramazsa ya da Syriza planladığı gibi, uyum programını müzakere etmek için gerekli zamanı kazanamazsa, Yunanistan’ın likidite sıkıntısı yaÅŸaması ve Euro bölgesinden çıkarak kendi parasını basması da düÅŸük bir ihtimal olarak görülse de gündeme gelebilir.

Türkiye ile iliÅŸkilerde yeni bir ÅŸey yok

Syriza, Yunanistan ve Avrupa’da, ‘protest parti’ olarak tanımlansa da, Türkiye ile iliÅŸkilerde mevcut Yunan partilerden daha farklı bir ÅŸey söylemiyor. Ä°kili iliÅŸkiler de ve Kıbrıs sorunun çözümünde karşılıklı egemenlik haklarına saygı ve uluslararası anlaÅŸmalara baÄŸlılığa vurgu yapıyor.

Syriza 2013’de yaptığı kongresinin sonuç bildirgesinde yaÅŸlanan ve gittikçe daha az refah üreten Avrupa’nın, Çin, Rusya, ABD ve Türkiye gibi güçler arasında kaldığını öne sürmüÅŸ ve neo-liberal politika uygulamaya devam ettikçe, kendisini yok etmeye biraz daha yaklaÅŸtığını söylemiÅŸti.  Aynı belgede Türkiye ile iliÅŸkileri tanımlarken, Türk dış politikasının ve “agresif diplomasisinin” zaman zaman dostluk beyanlarıyla çeliÅŸtiÄŸini öne sürmüÅŸtü ancak Türk ve Yunan halklarının birbirlerine karşı olacak farklılıkta olmadığını da vurgulamıştı. Belgede  “Ä°yi komÅŸuluk iliÅŸkileri, barış, dostluk, egemenlik haklarına karşılıklı saygı, BM kararları ve uluslararası hukuk temelinde güçlendirilmelidir” görüÅŸüne de yer vermiÅŸti.

Syriza’nın dış politika konusundaki sözcülerinden milletvekili Nandia Valavani, Epikaria haftalık dergisine 22 Ocak 2015’de verdiÄŸi söyleÅŸide benzer görüÅŸleri dile getirdi. Türk-Yunan iÅŸbirliÄŸine özellikle ekonomik, kültür, turizm, ulaşım, enerji ve çevre konularında özel önem atfettiklerini bu iliÅŸkilerin geliÅŸtirilmesi için çalışacaklarını belirtti ancak bunun yalnızca egemenlik haklarına karşılıklı saygı çerçevesinde yapılacağını vurguladı.

Valavani, Yunan hava sahasının Türkiye tarafından daha sık ihlal edildiÄŸini de öne sürmüÅŸ bu ve benzeri sorunların aşılması için aktif bir biçimde diplomatik kanalları kullanacaklarını ifade etti. Aynı söyleÅŸide Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’nin tek taraflı ilan ettiÄŸi münhasır ekonomik bölgede doÄŸalgaz arama hakkının da olduÄŸunu söylemiÅŸ, enerji satrancında Yunanistan’ın uluslararası oyuncuların piyonu olmasına izin vermeyeceklerini de eklemiÅŸti. 

Syriza lideri Tsipras, seçimlerden önce yaptığı bir açıklamada ilk yurtdışı gezisini de Güney Kıbrıs’a yapacağını ilan etti. 

NATO ve İsrail ile askeri ilişkilere de karşıydı

Syriza, 2013’deki parti kongresi sonuç bildirgesinde NATO’ya ve Ä°srail ile iliÅŸkilere de karşı olduÄŸu notunu düÅŸmüÅŸtü. Yunanistan’ı, Avrupa, Balkan ve OrtadoÄŸu ülkesi olarak tanımlayan Syriza, temel dış politika ilkelerini de ÅŸöyle açıklamıştı:

“Kıbrıs sorununun ilgili BM kararları ve uluslararası anlaÅŸmalar çerçevesinde çözümü, NATO’dan çekilme, ülkedeki bütün yabancı askeri üslerin kapatılması, Yunanistan’ın OrtadoÄŸu çatışmalarına neden olabileceÄŸi için Ä°srail ile bütün askeri iÅŸbirliÄŸine son verilmesi, Yunanistan sınırları dışında kalan bütün savaÅŸ bölgelerinden Yunan askerlerinin olmaması ilkesi.”

Aynı bildirgede Syriza, barış ve nükleer silahsızlanmanın da öncelikleri arasında olduÄŸunu bu iki konuyu da demokrasi mücadelesinin bir parçası olarak gördüÄŸünü vurgulamıştı.

Ancak seçimlerin yapılmasına az bir zaman kala 14 Ocak 2015’de twitter üzerinden dış politikaya iliÅŸkin soruları yanıtlayan Syriza lideri Tsipras, bu konuda da geri adım atmış, Yunanistan’ın NATO içindeki rolünü desteklediklerini ancak NATO karşısında boyun bükmeyeceklerini ve uluslararası meÅŸruluk ilkesi çerçevesinde harekete edeceklerini söyledi. Tsipras, Avrupa ve Arap ülkeleri arasında da barış köprüsü olmak istediklerini ve Filistin’i destekleyeceklerini de vurguladı.

Koalisyon ortağına ihtiyacı olacak mı?

Syriza’nın baÅŸkanı Tsipras seçim kampanyaları sırasında, kiminle koalisyona gideceÄŸi konusunda açıklama yapmaktan çekinmiÅŸti. Ancak seçmenleri, kemer sıkma politikalarına devam edeceÄŸini açıklayan partilerle de ülkenin içinde bulunduÄŸu durumdan sorumlu tuttuÄŸu partilerle de Syriza’nın koalisyon kurmasına karşı.

Syriza, tek başına iktidar olamazsa, olası koalisyon ortaklarından biri, 4,75 oy oranına sahip saÄŸcı ANEL. Ä°ktidardaki Yeni Demokrasi Partisi'nden ayrılan bir grup milletvekilinin kurduÄŸu bu parti de kemer sıkma politikalarına karşı. Ama bununla birlikte kiliseye olan yakınlığı, yasadışı göçmenlerle mücadele konusunda daha kararlı bir tutum takınılmasını istemesi nedeniyle Syriza ile koalisyon kurmasını güçleÅŸtirebilir.

ANEL seçim kampanyaları sırasında yaptığı reklamda, kendi lideri Panosu Kammenos’u adı tıpkı Syriza lideri gibi Alexis olan bir çocuÄŸunun oyuncak treninin yoldan çıkmasına engel olurken gösteriyor ve reklam Kammenos’un, “Biz ülkenin güvenlik vanası olacağız” demesiyle son buluyordu.

Syriza temsilcileri Pazartesi günü ANEL ile görüÅŸecek.

Seçimlerden 4. parti olarak çıkan ve yüzde 6,05 oranında oy alan Potami, Syriza’nın olası koalisyon ortaklarından bir diÄŸeri. Geçen sene kurulan Potami, yani Nehir Partisi. Avrupa yanlısı. Syriza’nın aksine kemer sıkma politikalarına devam edilmesini isteyen ve merkez sol politikalar öneren Potami görüÅŸlerinden dolayı deÄŸil, eski bir TV gazetecisi olan lideri Stavros Theodorakis in popülerliÄŸi nedeniyle tanınıyor.

Kaynak: Al Jazeera/ AyÅŸe Karabat