Osmanlı arşivleri Vatikan'a mı satıldı?

Yedikıta tarih ve Kültür Dergisi ocak sayısında Ä°stanbul Defterdarlığı’na ait 200 balya Maliye ArÅŸivi’nin Bulgaristan’a satılması iÅŸinin sıradan bir olay deÄŸil planlı ve uzun süren bir istihbarat çalışmasının neticesinde gerçekleÅŸtiÄŸi ile ilgili iddialara yer verdi. Osmanlı ArÅŸivi Uzmanı Kasım Hızlı ve Kırklareli Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü ÖÄŸretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. RaÅŸit GündoÄŸdu tarafından hazırlanan “Okkası Üç KuruÅŸa Tarih Var” baÅŸlıklı dosyada dikkat çekici bilgilere yer veriliyor. Yazıda özel yetiÅŸtirilen ve çok iyi Türkçe bilen o dönemde Albay olan Panço Doref’in Osmanlı ArÅŸivleri’nin Ermeni Berger ailesinin kâğıt fabrikasına satılmasında önemli bir rolü olduÄŸu vurgulanıyor.

ArÅŸivleri Didik Didik Ä°ncelemiÅŸ

Galatasaray Lisesi Mezunu olan Panço Doref, Osmanlı ArÅŸivleri’ne giderek hem Bulgar tarihi hem de Ermeni meselesi üzerine ciddi araÅŸtırmalarda bulunmuÅŸ. Buldukları belgelerden etkilenerek Bulgaristan hükümetiyle yazışmalarda bulunmuÅŸ. Arkasından yerli iÅŸbirlikçiler bularak arÅŸiv belgelerinin Bulgaristan’a gönderilmesini konusunu tezgâhlamış. 

“Bu Ä°ÅŸ Åžuurlu Bir Ä°hanettir”

Makalede bilgisine baÅŸvurulan Devlet ArÅŸivleri Eski Genel Müdürü Prof. Dr. Atilla Çetin, Panço Doref’in faaliyetleri ve arÅŸiv belgelerinin satılması konusunda ÅŸunları söylüyor:

“Bir Bulgar albayı yetiÅŸtirilmiÅŸ. Maliye arÅŸivi depolarına gelerek ‘bunlar iÅŸe yaramaz’ vs. diyor. Hâlbuki albay gelip uzun süre istihbarat yapmış, iÅŸbirlikçileri bulmuÅŸlar; ekibiyle önemli belgeleri ayırmışlar. Maliye ile anlaşıyorlar. O zaman Defterdar Åžefik Bey ve bir de vali muavini Fazlı Güleç var. Onlarla görüÅŸüyorlar. Åžuurlu olarak o belgeleri almışlar. Bana bunu ilk görenlerden biri olan Ä°brahim Hakkı Konyalı (Son Posta Gazetesi) anlattı. ‘Bu ÅŸuurlu bir ihanettir’ dedi.”

“Bulgarların iyi Türkologları var, onlar hemen arÅŸiv belgelerine el koydular, iÅŸe yarar belgeleri ayırdılar, milli kütüphanelerine aktardılar. Sonradan gördük ki; Bulgarlar çok iyi sahip çıkmışlar, çok iyi tasnif etmiÅŸler ve bizdekinden daha iyi korumuÅŸlar. Bütün yabancı ülke Türkologları belgeleri çok iyi korurlar; kendi malları gibi. Åžimdi Osmanlı arÅŸivini götürmüÅŸler Kağıthane’de rutubetli depolara, çürütecekler!”

Ermeni Belgeleri 40 Milyon Levaya Vatikan’a Satılmış!

Yedikıta dergisi, Osmanlı arÅŸiv belgelerinin Bulgaristan tarafından Vatikan’a satılıp satılmadığı konusuna da açıklık getirmiÅŸ. Yazıda, Manisa milletvekili Refik Åževket Bey’in çok mühim Osmanlı arÅŸiv vesikalarının Papalık tarafın satın alındığı bilgisini TBMM’de doÄŸrulatmak için soru önergesi vermiÅŸ ise de dönemin Milli EÄŸitim Bakanı ReÅŸit Galip “Resmi Bir malumat yoktur.” yanıtını vermiÅŸ.

Vatikan’ın elinde bulunan Osmanlı ArÅŸiv vesikalarına dair Milliyet gazetesinin 18 Mayıs 1989 tarihinde Anadolu Ajansı Bürüksel bürosu tarafından geçilen haberi sayfalarına taşımış. MeÅŸhur Fransız haftalık haber dergisi Le Nouvel Observateur’dan naklen yayınlanan habere göre Vatikan’ın elindeki Ermenilerle ilgili belgelerin büyük kısmı 1931 yılında Bulgarlardan alınmış.

Yazar M. Necati Özfatura Türkiye Gazetesi 23 Haziran 1995 tarihli köÅŸe yazısında Vatikan’ın belgeler için 40 milyon Leva ödediÄŸini kaydediyor. Devlet ArÅŸivleri Eski Genel Müdürü Prof. Dr. Atilla Çetin ise bu iddiayı Osmanlı ArÅŸiv belgelerinin satışının durdurulması için en büyük mücadeleyi veren Muallim Cevdet’e dayandırarak doÄŸruluyor.

Panço Doref Kimdir?

Çok iyi Türkçesi olan, Bulgar Tarihi araÅŸtırmacılarından Panço Doref Galatasaray Lisesi mezunudur. Manastır ve Makedonya milletvekilliÄŸi yapmıştır. Bu dönemlerde, Ä°ttihat ve Terakki’nin güvenini kazanmak ve Türklerle Hıristiyanlar arasında iyi iliÅŸkiler tesis etmek gayesiyle Osmanlı Ä°ttihat ve Terakki Partisini kurdu. Ä°ttihat ve Terakki Partisi’nin pek önem vermediÄŸi bu parti, 1910 yılındaki silah toplama giriÅŸimine karşı çıkınca kapatıldı. Balkan SavaÅŸları’ndan sonra Makedonya’da komitacılık yapan Panço Doref, bilahere Bulgaristan’a göç etti.

Panço Doref, 1928 yılından sonra Osmanlı ArÅŸivi’nde çalışmış, genellikle Bulgaristan tarihi ve Ermenistan meselesi ile ilgili araÅŸtırmalarda bulunmuÅŸ. 1931 yılındaki evrak satışından önce, Osmanlı ArÅŸivlerinde Bulgaristan hakkında kıymetli vesikalar olduÄŸuna dair Bulgaristan hükümetine mektuplar yazan Panço, evrakların satışından sonra da bu belgelerin Bulgaristan Milli Kütüphanesi’ne nakli konusunda önemli rol oynamıştır.