Yemen'de neler oluyor?

Yemen'de dört aydır baÅŸkent Sana'yı elinde bulunduran Åžii Husi isyancılar ile yönetim arasında anlaÅŸmaya varıldı. Husilerin siyasi taleplerinin çoÄŸu kabul edilmiÅŸ görünüyor.

Eylül ayında Sana'nın kontrolünü ele geçiren isyancı Husilerle Yemen silahlı güçleri arasında süren çatışmalar ülkeyi giderek derinleÅŸen bir kaosa sürüklüyor.

Al Jazeera Yemen’deki son durumu ve aktörleri mercek altına aldı.

Ülkedeki son ÅŸiddet olaylarını ne tetikledi?

Husi militanlar CumhurbaÅŸkanlığı Ofis Müdürü Ahmet Avad Bin Mübarek'i kaçırınca CumhurbaÅŸkanı Abdurrabbu Mansur Hadi orduya baÅŸkentte güvenliÄŸi saÄŸlamaları yönünde emir verdi. Bu Åžii Husiler tarafından hükümetin Husi Halk Komitelerini yok etmeyi planladığı ÅŸeklinde yorumlandı.

Komiteler isyancılar tarafından geçen sene ele geçirilen ÅŸehirlerin caddelerinde konuÅŸlanan Husi yanlısı militanlardan oluÅŸuyor. Bu komiteler hükümet binalarının, havalimanının ve BaÅŸkanlık Sarayı'nın etrafında kontrol noktaları oluÅŸturmuÅŸ durumdalar.

Husiler ilk baÅŸta bir hükümet kurulur kurulmaz güçlerini geri çekeceklerini açıkladılar. Daha sonra güçlerini baÅŸkentten çekmenin daha fazla istikrarsızlığa yol açacağını söyleyerek, bu kararlarından vazgeçtiler.

Sana'da ÅŸu anda kimler kilit rollerde?

2012 yılında seçimle iÅŸbaşına gelen CumhurbaÅŸkanı Mansur Hadi uluslararası kamuoyu tarafından büyük oranda destekleniyor. Sünni bir lider olan Hadi, Yemenli Sünnilerin desteÄŸini almaya devam edecek. Ama genel olarak Hadi'nin zayıf ve etkisiz olduÄŸu fikri hakim.

Husiler hiç kuÅŸkusuz kuzey Yemen'deki en güçlü ve organize olmuÅŸ politik ve askeri grup. Kuzey'deki Saada'dan baÅŸkent Sana'nın güneyine kadar uzanan geniÅŸ bir bölgeyi kontrolleri altında tutuyorlar.

2011'de bir halk isyanıyla devrilen eski cumhurbaÅŸkanı Ali Abdullah Salih'in, Husilerin de üyesi olduÄŸu kuzeydeki Zeydi aÅŸiretler ve üst düzey ordu komutanları arasında hâlâ güçlü bir etkisi var. Bazı iyi donanımlı seçkin Cumhuriyet Muhafızları birlikleri hâlâ ona sadakatle baÄŸlılar.

CumhurbaÅŸkanı Hadi kendisini meÅŸru bir lider olarak görürken, destekçileri Salih’i kutsal bir zat olarak görüyor. Devrik cumhurbaÅŸkanı kendisini ziyaret edenlere, Yemen'in kendi yönetimi altında daha güvenli ve yaÅŸanılır bir ülke olduÄŸunu söylüyor.

Husi isyancıların kazanması ülke için ne anlama gelir?

Husiler kendilerini en azından ÅŸimdilik kimsenin alt edemeyeceÄŸi bir güç olarak görüyor. Ä°pler onların elinde. CumhurbaÅŸkanı onlara danışmadan karar alamıyor. Resmi olarak Husiler amaçlarının kendileri gibi ‘azınlıkların hükümette temsil edildiÄŸi gerçek bir demokrasi getirmek olduÄŸunu’ iddia ediyor.

Ama Husi yanlılarıyla konuÅŸtuÄŸunuzda liderlerinin Peygamber katından inmiÅŸ olma erdemiyle Yemen'in lideri olmayı hak ettiÄŸi konusunda son derece inançlılar. Ama Åžii Husiler yayıldıkça, çoÄŸunluÄŸu oluÅŸturan Sünniler kendilerini tehdit altında hissediyor.

Sünniler Husileri Ä°ran politikalarını uygulamakla suçluyor.  Bu durum zaten ÅŸiddet ve yoksullukla kuÅŸatılmış ülkede mezhebe dayalı bölünme olasılığını arttırıyor.

Suudi Arabistan ve Ä°ran gibi bölgesel güçlerin Yemen’deki pozisyonu ne?

Ä°ran Åžii Husilerin en büyük destekçisi. GeçmiÅŸte Yemen hükümeti, isyancılara Ä°ran tarafından gönderilen silahlara el koyduÄŸunu açıklamıştı.

Son olarak İran'ın yoğun desteğini alan Husiler, Cumhurbaşkanlığı Sarayı ile Hadi'nin Sittin Caddesi'ndeki konutuna saldırdı.

Ä°ran yönetimi Suriye, Irak ve Yemen'de kendisine yakın silahlı birliklerin olduÄŸunu inkâr etmiyor.

Ä°ran'ın Yemen'deki etkisinden de bahseden Ä°ran Devrim Muhafızları Komutanı General Hüseyin Selami, Husi Ensar-ul Hizbullah'ın Ä°slam Devrimi'nin temel prensipleriyle hareket ettiÄŸini ifade etmiÅŸti.

CumhurbaÅŸkanı Hadi’yi güçlü biçimde destekleyen Suudiler Husilerin etkisinin artmasına net biçimde karşılar. 2009 yılında petrol zengini Suudi devleti Saada vilayetindeki Åžii isyancılara karşı hava harekâtı düzenledi. Geçen sene de Husileri ‘terör örgütü’ ilan etti.

Riyad'lı yetkililer Husileri Ä°ran'ın bölgedeki temsilcisi olmakla suçluyor. Aşırı derecede varlıklı ve politik etkiye sahip olan Suudilerin Yemen'de kilit rol oynamayı sürdürmesi bekleniyor. Riyad daha önce Ä°ran’ı, ‘Yemen’den iÅŸgalci güçlerini çekmesi’ konusunda uyarmıştı.

Bölgenin güçlü Sünni devleti Suudi Arabistan ve güçlü Åžii devleti Ä°ran arasında gergin olan iliÅŸkiler, Yemen'in yıkıcı bir mezhep çatışmasına sürükleneceÄŸi kaygısına neden oluyor.

Son durum Yemen halkı için ne anlama geliyor?

Yemen'in yarısı yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Halk yıllarca savaÅŸlara ve istikrarsızlığa göÄŸüs germek zorunda kaldı. Ekonomi zayıflıyor ve gelecek belirsizliÄŸini koruyor. Arap Yarımadası'nda faaliyet gösteren El Kaide güçleri Husi karşıtlığının yükseliÅŸte olduÄŸu Sünni bölgelerinde yayılmak için bu durumu kullanabilir.

Kaynak: Al Jazeera