Avrupa Bölünüyor, Sakın Girmeyin!

Nobel ödüllü ekonomist Prof. Dr. Joseph Stiglitz, "Avrupa sadece tek ve büyük bir hata yaptı, bu da avroyu getirmekti. Avrupa bir siyasi projeydi ve liderler tek bir para birimi olduÄŸunda ülkeler birleÅŸir sandılar" dedi.

Stiglitz, Çukurova Genç Ä°ÅŸadamları DerneÄŸi tarafından bir otelde düzenlenen 4. Çukurova Zirvesi'nde "Global Ekonomide 2015 Beklentileri ve Türkiye'nin önemi" konulu konferansta konuÅŸtu. Dünyadaki ekonomik geliÅŸmeler hakkında katılımcılara bilgi veren Stiglitz, 2015'in risklerle dolu bir yıl olacağını söyledi.

Stiglitz, son haftalarda bu risklerin fark edildiÄŸini aktararak, zor yılların devam edeceÄŸini, dünya ekonomisinin de bu risklerle yaÅŸamaya devam edeceÄŸini ifade etti.

Bu risklerin başında petrolün geldiÄŸini ifade eden Stiglitz, "Petroldeki fiyat deÄŸiÅŸiminden bazı ülkeler kazanıyor, bazıları kaybediyor. Petrolde fiyatlar dramatik oldu. Fiyat deÄŸiÅŸtiÄŸi zaman kaybeden ve kazanan taraflar olacaktır. Bu nasıl devam edecek? Nasıl bir dengeye oturacak? Türkiye gerçekten bu iÅŸten faydalanacak, avantaj saÄŸlayacak. Petrol ithalatçısı olan Türkiye için fiyat düÅŸmesi iyi" diye konuÅŸtu.

Avrupa'daki kredi kanalları bloke olduÄŸu için paranın gerçekten iÅŸe yarayacağı yerlere ulaÅŸmasının mümkün görünmediÄŸini savunan Stiglitz, ÅŸöyle devam etti.

"KOBÄ° sayısı Avrupa'da azalıyor. Yunanistan ve Ä°spanya gibi ülkelerde daha da düÅŸüyor. Avroyu yaratırken problemlerden bir tanesi paranın zayıf ülkelerden güçlü ülkelere akmasını saÄŸlamaktı. GeliÅŸmekte olan ülkeler için parasal geniÅŸlemenin etkileri çok sınırlı olacak çünkü bu etkiler bekleniyordu. Avrupa'da günümüzde deflasyon hakkında bayağı endiÅŸeler var. Deflasyon yüksek ateÅŸ gibidir. Deflasyon bir ÅŸeylerin yolunda gitmediÄŸini gösterir. Deflasyon için neden endiÅŸe duymalıyız? Ekonominin zayıf olduÄŸu anlamına gelir. Deflasyonun kendisi zayıflığı tetikler, destekler. 2008'de ABD'de çok borç vardı, evler alındı. Borcun miktarı gelirden fazlaydı. Gelirinize bakarak borcu kıyaslayabilirsiniz."

- "Avro, Avrupa'yı birleÅŸtiremedi ÅŸu anda bölüyor"

Stiglitz, Avrupa'nın Türkiye için önemine deÄŸinerek, ÅŸunları kaydetti: "Avrupa'nın ekonomisi, kaynakları, sermayesi, öz varlıkları, kurumları, kuruluÅŸları hepsi 2008'de olduÄŸu gibi bugün de aynılar. Yani bütün bu varlıklar var ama hala gayrisayfi yurt içi hasılası tuhaf. Peki ne yanlış gitti? Avrupa, sadece tek ve büyük bir hata yaptı, bu da avroyu getirmekti. Avrupa bir siyasi projeydi ve liderler tek bir para birimi olduÄŸunda ülkeler birleÅŸir sandılar. Siyasi bir karardı bu ama siyaset yeterince güçlü deÄŸildi. Kurumlar arasında bu dengeyi yaratıp iÅŸin yürüyebilmesini saÄŸlamaktı. Avro, Avrupa'yı birleÅŸtiremedi ÅŸu anda bölüyor. Avrupa'da ülkeler arasında fark yaratıyor."

- "Türkiye, OrtadoÄŸu, Afrika ve Avrupa arasında bir merkez oldu"

Çin'in büyümesinin geliÅŸmekte olan tüm piyasalara yaradığını vurgulayan Stiglitz, ÅŸunları kaydetti: "GeçmiÅŸ yıllarda Türkiye, Afrika ile iÅŸler yapmaya baÅŸladı ve geliÅŸen etken oldu. Türkiye, OrtadoÄŸu, Afrika ve Avrupa arasında bir merkez oldu. Bu Türkiye için büyük bir avantaj. Özellikle 2008'den Avrupa ve ABD kendi ekonomik problemleriyle karşı karşıyayken, kendi baÅŸlarının çaresine bakmaya çalışırken Türkiye ve Çin, Afrika'da daha yoÄŸun çalışmalara baÅŸladı."

- "ABD'de üniversiteden çok hapishanelerimize para harcıyoruz"

"ABD, hiçbir zaman Avrupa gibi olaÄŸan dışı durumlar yaÅŸamadı ve ABD'de son 10 yılda ekonomik büyümeler Avrupa kadar kötü olmadı" diyen Stiglitz, ABD'de çok sayıda tutuklu olduÄŸunu belirterek, ÅŸöyle devam etti: "Ä°ÅŸsizlik istatistiklerinin içine girmiyor hapishanedeki insanlar ve buraya harcadığımız paralar gerçekten gayrisafi hasıla içine katılıyor. Hapishanedeki insanlar mutlu yaÅŸamıyorlar ama ABD'de üniversiteden çok hapishanelerimize para harcıyoruz. Ä°nsanlar ABD'de 25 sene öncesiyle aynı parayı kazanıyor. Ayrıca ABD'de erkeklerin daha fazla çalıştığını görüyoruz. Tam zamanlı çalışan bir erkek iÅŸçinin geliri 40 sene öncesinden ÅŸu an daha düÅŸük. DüÅŸünebiliyor musunuz, hayal edebiliyor musunuz böyle bir ÅŸeyi? Aradan 40 sene geçiyor, Türkiye'de neler oldu bitti 40 yılda ama ABD'de iÅŸçi gelirleri hala aynı. Ne kadar ÅŸanslı milletsiniz. ABD'deki siyasette niye bu kadar çirkinlikler ve mutsuzluklar var biliyor musunuz? Bu tabloya bakın anlarsınız. Ä°nsanların çoÄŸu mutlu deÄŸil. Amerikan rüyası var ama paraları yok."

- "ABD'de 2008'deki krizin kaybı trilyonlarca dolar"

ABD'de iÅŸsizlik oranının düÅŸtüÄŸüne yönelik haberler gördüÄŸünü ifade eden Stiglitz, ÅŸöyle devam etti: "Ama iÅŸsizlik oranının düÅŸmesi daha fazla insanın çalıştığı anlamına gelmiyor. Ä°stihdam oranına bakmak gerekir. Bir insan artık iÅŸ aramıyorsa iÅŸsizlik nüfusuna kayıtlı olmuyorsunuz, hapishanede olduÄŸunuz zaman iÅŸsiz sayılmıyorsunuz. Ä°ÅŸ aramıyorsan, bu iÅŸin vardır demek deÄŸil. ABD'deki istihdam piyasasına baktığınız zaman 40 yıl öncesiyle hiçbir ÅŸey deÄŸiÅŸmedi. ABD'de 2008'deki krizin kaybı trilyonlarca dolar. Çok yüksek bir fatura ödedik bu krizde. Krizi, uygun politikalarla karşılasaydık aradaki açığı kapatabilirdik. Petrol ve teknoloji sektörü son birkaç yıldır güçlü yönler ama burada istihdam sınırlı."

-Soru-cevap

Stiglitz, bir izleyicinin "Yakın zamanda 2008'deki gibi büyük bir kriz bekliyor musunuz?" sorusuna "Evet" diyerek, ÅŸöyle devam etti: "Bizim para politikamız sabun köpüÄŸü oluÅŸturmaya katkıda bulundu. Evet bir risk var. Faizleri arttırmaya devam ettiÄŸimizde böyle bir risk var. Biz daha 2008 krizinden sonra toparlanamadık. Henüz güçlü bir temel oluÅŸturamadık, bu nedenle böyle bir ÅŸoku karşılayacak durumda deÄŸiliz. Çok emin deÄŸilim tabi ki" diye cevap verdi.

"Türkiye Avrupa BirliÄŸi'ne girmeli mi?" ÅŸeklindeki bir soru üzerine Stiglitz, ÅŸunları söyledi: "Avro bölgesi ve AB biraz farklı tutulmalı. Bir ÅŸart var aslında 'AB'ye katıldığınız zaman avro bölgesine katılmak gerekiyor deniyor' ama henüz zorunlu tutulmuyor. 'Sizin avro bölgesine katılmanız gerekiyor mu?' diye sorarsanız net bir ÅŸekilde hayır. Türkiye'nin avro bölgesine katılması bir hata olur. En azından avro bölgesinin reformasyona kadar... Bu bir felakettir çünkü reformasyon yapmazlarsa bu felaket devam edecektir."

Programın sonunda Stiglitz'e, Çukurova GÄ°AD BaÅŸkanı Ömer Faruk Sakarya tarafından hediye verildi.

AA