Bir zamanlar sokağın çocuklarıydılar

Üç genç… Üç kader arkadaşı… Hikâyeleri benzer… Onlar, bir zamanlar sokakta yaÅŸayan çocuklardı. Kimi baba, kimi aÄŸabey ÅŸiddetinden kaçmak için sokaÄŸa sığınmak zorunda kaldı. Kimi de annesinin vefatından sonra kimse sahip çıkmadığı için...  

Åžu anda üçü de meslek sahibi… BaÅŸları dik… Ellerine altın bileziklerini takmış olmanın gururu içindeler. Ortak paydaları, Ä°SMEM mezunu olmaları. 

Ä°stanbul Gençlik Rehabilitasyon ve Meslek Edindirme Merkezi'ne (Ä°SMEM) geldiklerinde toydular. Kafaları karışık, hayattan umutları yoktu. Ancak burada geçirdikleri süre içinde herbiri, ayakları yere saÄŸlam basan gençler haline geldiler. 

Umudun yeÅŸerdiÄŸi yer: Ä°SMEM

Merkez, 2003 yılında kuruldu. Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi SaÄŸlık ve Sosyal Hizmetler Dairesi BaÅŸkanlığı bünyesinde faaliyet gösteriyor. Amacı: sokakta yaÅŸayan çocukları topluma kazandırmak.  

Merkez, 14-21 yaÅŸ arası gençleri alıyor. Hem rehabilite ediyor hem de meslek sahibi ediyor. Bilgisayar, aÄŸaç iÅŸleri, berberlik, bahçıvanlık, CNC, elektrik, elektronik, sıhhi tesisat ve boyacılık alanlarında eÄŸitimler veriliyor. Gençler, bir yandan da eÄŸitim-öÄŸrenimlerine devam ediyor. 

2004 yılından bugüne toplam bin 699 gence mesleki eÄŸitim ve rehabilitasyon hizmeti verildi. 463 genç bu eÄŸitim sürecini baÅŸarıyla tamamladı. 19 genç, halen Ä°stanbul Darülaceze MüdürlüÄŸü bünyesinde çalışıyor.

Ä°ÅŸte, bu gençlerden üçü ile Ä°stanbul Darülaceze MüdürlüÄŸü’nde bir araya geldik. Sokağı, Ä°SMEM'in kazandırdıklarını ve geleceÄŸi konuÅŸtuk.  

9 yaşında sokakta… Tek başına…

C.T, 1988 doğumlu. Sokakla 9 yaşında tanıştı.

Bir çocuÄŸun kolay kolay kaldırabileceÄŸi bir ÅŸey deÄŸil, yaÅŸadıkları. Onun kâbusu, 6 aylıkken annesini kaybetmesiyle baÅŸlıyor. 7 yaşına kadar babasının yüzünü dahi görmüyor. Dede sahip çıkıyor. Dedesinin vefatıyla yüzleÅŸmeler de baÅŸlıyor.

ÇocuÄŸuna sahip çıkmayan bir baba, okula göndermek yerine çalışmasını isteyen bir amca var hayatında… Kendi yaşıtındaki çocukların oyun oynaması, amcasına ilk isyan bayrağını çekmesine sebep oluyor. Amcasının oto tamirhanesinde çalışmasındaki ısrarı, sokaÄŸa açılan bir kapının anahtarı oluyor.

 

 

“Babam vefat edince evden kaçmalarım arttı. Önce kendi semtimizde yani Gazi Mahallesi’nde kalmaya baÅŸladım. Ä°lk zamanlar uzaÄŸa gidemiyordum, hem küçüktüm hem de korkuyordum. Amcamlar, geceleri nerede kaldığımı bilmiyorlardı. Zaman ilerledikçe, yani alıştıkça, GaziosmanpaÅŸa, Küçükköy, Taksim, BeyoÄŸlu’na doÄŸru gittim. Böyle 3 yıl geçti.”

Günlerce aç dolaÅŸtığı oldu. Karnını doyurmak için hırsızlık yaptığını hatta park edilmiÅŸ minibüslerin içine girip bozuk para aldıklarını ifade ediyor, C.T.

Sokağın soğuğu

Sokakta yaÅŸayanlar için en büyük sorun kış mevsiminde kalacak yer bulmak. 

C.T, sokakta yaÅŸadığı sürece üÅŸümemek için kendince bir yol geliÅŸtirdiÄŸini söylüyor:

“Çamurun içinde yattığım oldu. Sabaha kadar üzerime yaÄŸan yaÄŸmurdan kalkamadığım zamanlar da… Genelde tamirhanelerin önündeki hurda arabaların içinde yatıyordum oralar biraz daha sıcak oluyor. Üst üste giyiniyordum. Arabanın içine girdim, sabah uyandığımda arabanın arka camı hariç her yeri karla kaplıydı. Ayaklarım donmak üzereydi, internet kafeye gidip ısındım.” 

13 yaşındayken Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu yurtlarıyla tanışıyor. Ancak yapamıyor. Defalarca kaçıyor.

En sonunda da Ä°SMEM (Ä°stanbul Gençlik Rehabilitasyon ve Meslek Edindirme Merkezi) ile tanışıyor.

 

 

Ä°SMEM’li yıllar

Tam adı: Ä°stanbul Gençlik Rehabilitasyon ve Meslek Edindirme Merkezi. Ä°stanbul BüyükÅŸehir Belediyesi'ne baÄŸlı. Sokakta yaÅŸayan gençlerin topluma kazandırılmasını amaçlıyor. Gençler, burada aldıkları eÄŸitimle meslek sahibi oluyor.   

Ä°SMEM, hayatındaki en önemli durak. Onu, meslek sahibi yapan, özgüvenini yeniden kazandıran ve eÅŸiyle tanışmasına vesile olan yer.

C.T, merkeze gelir gelmez, bölüm seçimi yaptı. Tek tercihi vardı, o da bilgisayar.

Ä°SMEM’deki eÄŸitim süreci tam 4 yıl sürdü. Bir yandan müfredat dersleri aldı bir yandan da mesleki ve teknik eÄŸitim.

“Devletin yurtlarında kalırken 'Buradan çıkarsam n’apacağım?' sorusunu sorardım. Gelecekten korkardım. 18 yaşına geldiÄŸimde beni yollayacaklardı. Mesleki eÄŸitimim yoktu, tüm bunların hepsini Ä°SMEM’de öÄŸrendim. EÄŸitimden sonra bize 'Gidin' demediler. Bizi, bekar evlerine yerleÅŸtirdiler. EÅŸyamızı aldılar. Kendi ayaklarımızın üzerinde durabileceÄŸimize kanaat getirdiklerinde de bizi mezun ettiler. Sokakta kalsaydım, nerede olurdum bilmiyorum. Belki cezaevinde, belki de donarak ölmüÅŸtüm.” diyor.

Ä°lk parasını 2005 yılında kazandı. Åžu anda bilgisayar tamiri, sistem network alanlarında uzman. Darülaceze'nin Ä°stanbul Kayışdağı'ndaki müdürlüÄŸünde çalışıyor. “Buradan ayrılırsam kendi dükkânımı kurup paramı kazanacak durumdayım ama ayrılmayı düÅŸünmüyorum.” diyor.

27 yaşındaki C.T’nin eÅŸi 5 buçuk aylık hamile. Kız bebek bekliyorlar. Kızına “Mine” ismini vermeyi düÅŸünüyorlar. Mine, annesinin adı.

AÄŸabey ÅŸiddetinden kaçıp sokaÄŸa sığınmak

Ä°.A’nın en büyük özlemi hiç görmediÄŸi aile sevgisi. 8 çocuklu bir ailenin çocuÄŸu olmanın bedelini dayak yiyerek ödediÄŸini söylüyor. Bir de annesi ve babasının bu ÅŸiddete göz yumduÄŸunu… AÄŸabeyinden gördüÄŸü ÅŸiddet 3 yıl sürdü; dayanılmaz noktaya vardığındaysa evine de okuluna da veda etti.

Ä°.A : “Sokaktan çok korkuyordum ama dayaktan daha çok korkuyordum. Mecburen kaçtım.” diye özetliyor durumunu.

 

 

“Biz ilk tayfayız”

29 yaşındaki Ä°.A, “Türkiye, sokakta yaÅŸayan çocukların varlığını fark ettiÄŸinde biz sokaktaydık” diyor. 1997 yılında sokakta yaÅŸamaya baÅŸladı. Henüz 9 yaşındaydı.

Sokaktayken tiner, hap ve bally kullandığını söylüyor. Daha çok ısınmak için madde kullanıldığına dikkat çekiyor. Onun kullanma nedeniyse farklı; “Genelde tineri utanma duygusunu yenmek için kullandım. Para isterken çok utanırdım. Tinerden sonra rahat rahat gidip para isterdim. Aldığım parayla da karnımı doyururdum.” diyor.

“Isınmak için hayvanları takip ederdik”

Sokakta yaÅŸadığı 3 yıl boyunca 3 arkadaşıyla birlikte hareket etti. Yazın herhangi bir sorun yaÅŸamadığını ama kışın soÄŸuÄŸunda çok sıkıntı çektiÄŸini anlatıyor. Daha çok ATM kulübelerinde, havalandırma önlerinde ve garajlarda yatıp kalktığını söylüyor; “Hayvanlar ısınacak yeri bulurdu. Biz de onları takip ederdik, bizi sıcak yere götürürlerdi. Onların yattığı yerde yatardık. Mesela, aÄŸaç altları çok sıcak olur. Selvi aÄŸacının üstü kapalıdır, altı sıcak olur. Eskiden karton serer onun altında yatardık. Bakırköy’de köprü altları var. Uyumamız gereken zamanlarda hayvanlar bize çok yardımcı oldu” diyor.

“Ä°BB benim ailem”

Ä°SMEM’e 2006 yılında geldi. Artık 20 yaşındaydı. Ä°lk geldiÄŸinde hangi bölümü okumak istediÄŸini sordular. Tereddüt etmeden “Bilgisayar” dedi.

Askerlikten sonra Ä°SMEM, Ä°.A’yı reklamcılık ÅŸirketine iÅŸe yerleÅŸtirdi, orada veri elemanı olarak çalıştı.

O da Darülaceze'nin Kayışdağı'ndaki müdürlüÄŸünde çalışıyor. Kadro sıkıntısından dolayı ÅŸu anda temizlik elemanı. En kısa zamanda bilgisayar başına geçmek istiyor.  

“Ä°SMEM hayatıma, SHÇEK (Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Genel MüdürlüÄŸü) yurtlarının katamadığını kattı. GiriÅŸ geliÅŸme sonuç diyebileceÄŸim tek yer. Sonuç odaklı bir kurum. SHÇEK öyle deÄŸil. "Biz çocuÄŸa eÄŸitim verelim, sonra ne yapıyorsa yapsın." mantığı var. Sonuç odaklı bir kurum deÄŸil. Biz Ä°BB sayesinde para kazandık, üstelik bize ev de kurdular. Bunlar bize özgüven kazandırdı. Buradaki insanlara ebeveyn gözüyle bakıyoruz” diyor.

Oyuncak özlemi

ÇocukluÄŸunda bir tane bile oyuncağı olmadı, N.Ö’nün. Oyuncak hasreti, meslek seçiminde de etkili oldu.

Kaynak, demir doÄŸrama yapıyor. N.Ö, “Küçükken de bu tip iÅŸlere yatkındım. Benim hiç oyuncağım olmadı. Kendim yapmaya çalıştım hep. SaÄŸda solda bulduÄŸum tekerlekleri birleÅŸtirir kendime oyuncak yapardım. Uçurtma, sapanlar, üflemeli bir ÅŸeyler de yaptım” diyor.

Ä°SMEM’de mekanik okudu. Darülaceze’nin Kayışdağı’ndaki merkezinde demir-alüminyum iÅŸlerinden o sorumlu. Herhangi bir yatak kırıldığında direkt onun kapısı çalınıyor. Teknik serviste 3 kiÅŸiler.

Ä°ÅŸini severek yapıyor. “Ekmek kazanıyorum. Yapmak zorunda olduÄŸum için deÄŸil sevdiÄŸim için yapıyorum. Çalışmaya devam ediyorum.” diyor.

 

 

“Kaderle dans edilmez”

Sokakla tanıştığında 8 yaşındaydı. Aile içi ÅŸiddetten dolayı sokakta yaÅŸamaya baÅŸladı. Babasının annesini çok fazla dövdüÄŸüne tanık olduÄŸunu anlatıyor. En sonunda da aile kavramının bitiÅŸine.

N.Ö, “4 sene sokakta kaldım, yaÅŸadım. Sokakta açlık hissi, kimsesizlik, soÄŸuk çok zordu. Tek deÄŸildim arkadaÅŸlarım vardı. Çok farklı bir dünya, her türlü tehlikeye açıksın. Olmaması gereken bir ÅŸey. Ama kader… Ben istemedim, bunu ben tercih etmedim. Sokak çocuÄŸu olmayı ben seçmedim. Hayatı genç yaÅŸta göÄŸüsledim. Ama daha güçlü oldum" diyor.

Mücadeleci… Kendi ifadesiyle kaderle bir alıp veremediÄŸi yok. Onunla dans edilmeyeceÄŸini çok küçük yaÅŸta öÄŸrenmiÅŸ durumda.

“Aile çok önemli”

Aile sevgisinden uzak bir çocukluk geçirdi, çocukluÄŸunu yaÅŸayamadı. Hayatında kimsenin ona doÄŸruyu göstermedi. 

“Allah kimseyi düÅŸürmesin bu pozisyona. Çok ÅŸey özlüyorsun, benim en büyük özlemim aile sevgisidir. Kendimizi aile olarak temsil edemedik. Hiç okuluma annem babam gelmedi. Herhangi bir sorun olduÄŸunda ya psikolog ya da SHÇEK uzmanları geliyordu. Velim hiç olmadı” diye ifade ediyor.

 

 

“Ä°BB bana hami oldu”

Hayatının en deli dolu zamanında Ä°SMEM’e geldiÄŸini söylüyor. Aldığı eÄŸitim ve disiplinle örnek öÄŸrenciye dönüÅŸtüÄŸünü anlatıyor. “Burs bile aldım” diyor.

EÄŸitim sürecinde çok çabalayıp çalıştığını ifade ediyor. "Burası tutunduÄŸum bir dal oldu. Bana hami oldu. Beni hayata hazırladı. Ben artık bileziÄŸimi taktım, kendi ayaklarım üzerinde durabiliyorum. Ben zorluk karşısında eÄŸilmeden bükülmeden ilerledim. Bizim arabada o konuda geri vites yok” ÅŸeklinde ÅŸu anki durumunu özetliyor. 

Kaynak: Al Jazeera