Devletten umudu kestik

Diyarbakır'da 6 Eylül 1975 tarihinde meydana gelen 6.6 ÅŸiddetindeki depremde 2 bin 385 kiÅŸi yaÅŸamını yitirdi.

Depremin en olumsuz etkilediÄŸi ilçelerden olan Lice ve çevresinde 8 bin 159 yapı ağır, 4 bin 550 yapı ise orta ÅŸiddette hasar gördü.

Depremden sonra Lice’de depremzedeler için bin 625 prefabrik konut ile 33 iÅŸyeri yapıldı.

Bu konutlara yerleÅŸenlerden biri de Bayhan ailesiydi.

Bayhan ailesi de, binlerce Liceli gibi yıllarca kalıcı konut yapılması için bekledi. Åžimdi bu hayal gerçek oluyor, Umutlar tükenince, depremden sonra kendilerine verilen prefabrik evin arazisi üzerine betonarme ev inÅŸa etmeye baÅŸladılar. Böylece, Lice depreminden buyana yaÅŸadıkları ve artık çürümeye yüz tutan prefabrik evden kurtulmayı umut ediyorlar.

Pazarcılık yaparak geçimlerini saÄŸlayan Cengiz Bayhan ve kardeÅŸleri, prefabrik evlerde doÄŸmuÅŸ. Son zamanlarda tüm birikimlerini ise betonarme ev hayaline ayırmışlar, üç katlı bir bina inÅŸa etmeye baÅŸlamışlar. Tamamlanma aÅŸamasına gelen binanın eksiklerini gidermeye çalışan Bayhan, kendi imkanlarıyla ev yapmak zorunda kaldıklarını söylüyor:

"Devlet destek vermediÄŸi için kendi imkanlarımızla yapıyoruz. Biz devletten umudumuzu kestik. Bunun için baÅŸladık yapmaya, borç altına girdik ve yapıyoruz. Altı kardeÅŸiz bir prefabrik evde yaşıyoruz. Mecburen yapacağız. Barakalar (prefabrik evler) çürüdü yıkılıyor, her tarafından su akıyor.”

Cengiz Bayhan, evin büyük bölümü tamamladı. Kaynak buldukça eksikleri gideriyor.

[FotoÄŸraf:Mahmut Bozarslan/Al Jazeera Türk]

"Devletin yapacağına umudumuz kalmadı"

Kendi yarasını sarmaya çalışanlardan biri de Ä°dris Özkan. Asıl mesleÄŸi çiftçilik olan Özkan, son seçimlerde muhtar seçildi. Yıllarca çürümeye yüz tutan prefabrik evlerde yaÅŸadı. 

Özkan, binlerce lira borçlanarak evini yapmaya baÅŸladığını söylüyor:

“Evlerimiz yaÅŸanacak gibi deÄŸildi. Çürüyordu içinde yaÅŸayamıyorduk. YaÄŸmur yağıyordu, hepsi içeri geliyordu, rüzgar esiyordu hepsi içeri geliyordu, üstüne çadır çekiyorduk, rüzgar uçuruyordu. 12 kiÅŸi 50 metrekarede yaşıyorduk. Mecburen bu evi yaptık. Devletin yapması gerekiyordu ama hâlâ bir ÅŸey yapmadı. Devletin yapacağına dair umudumuz kalmadı. 40 yıldır devlet yapmadı. Umut olsa kimse yapmazdı. Geçen sene kaymakamla toplantı yaptık, bize 100 yıl yapılmayacağını söyledi.”

10 yıl süren mücadele

 

40 yıl önce yaptırılan deprem konutlarının çoÄŸu kulanılmaz halde.[FotoÄŸraf:Mahmut Bozarslan/Al Jazeera Türk]

Lice sakinlerinde Fırat TektaÅŸ'ın hayatının tamamı prefabrik evde geçti. TektaÅŸ, yaÅŸamının 10 yılını da kalıcı konut yapılması için giriÅŸimlerde bulunarak geçirdi. Ä°lçeden 5 bine yakın imza toplayarak cumhurbaÅŸkanlığı, baÅŸbakanlık ve o dönemki adıyla Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı'na gönderdi. Yıllarca bıkmadan usanmadan, yazışmalar yaptı. Ancak çaldığı tüm kapılardan eli boÅŸ döndü. Bütün umutlar tükenince, o da prefabrik konutunun arazi üzerine evini inÅŸa etti.

“10 yıla yakın resmi yollardan barakaların yapılması için giriÅŸimlerde bulunduk. Baktık bir umut yok, sürekli engel çıkarıyorlardı. Prefabrikler üzerimize yıkılıyordu, bunun üzerine biz yaptık. 5 bin kiÅŸi imza topladık. Yanıt veren olmadı.

Çok sonradan bir yanıt geldi, yapılan konutların kalıcı olduÄŸunu söylediler. BirçoÄŸu üzerimize yıkıldı. Biz de evleri mecburen yaptık, yapmak zorunda kaldık.”

Fırat TektaÅŸ, kalıcı konut yapılması için yıllarca uÄŸraÅŸtı ama sonuç alamadı.

[FotoÄŸraf:Mahmut Bozarslan/Al Jazeera Türk]

Konutlar neden yapılmadı?

Depremden sonra kalıcı konutların yapılmamasıyla ilgili farklı iddialar var.

Dönemin tanıklarından Ramazan TaÅŸdemir, zamanın BaÅŸbakanı Süleyman Demirel’in, depremden sonra Lice’ye yaptığı ziyaret sırasında protesto edilmesi nedeniyle, kalıcı konutların yapımına izin vermediÄŸini söylüyor:

“O dönem koalisyon hükümetiydi. O zaman Ecevit ve Demirel geldiler. Ecevit ‘Benim elinde yetki yok, gidin ona (Demirel’e) söyleyin’ dedi. Ancak topluluktan birisi, Demirel konuÅŸurken, bir domates  fırlattı. Domates Demirel’in yüzüne isabet etti. O da gitti ve yapılmaması talimatını verdi.”

Depremden uzun yıllar sonra prefabrik evler, içinde yaÅŸayanlara satıldı. Parasını ödeyenler tapularını aldı. Tapu sahibi olanlar da prefabrik evlerini yıkarak yerine bina yaptı. Lice Belediyesi bu bölgeye son 10 yılda 139 yapı ruhsatı verdi. Fay hattı üzerinde olması nedeniyle ilçede sadece 3 kata izin veriliyor. Evlerin bazılarına sahipleri yerleÅŸiyor, bazıları ise kiraya veriliyor.

Adı 2011 yılında Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı olarak deÄŸiÅŸtirilen Bayındırlık ve Ä°skan Bakanlığı’nın yerel yetkilileri, depremden sonra yapılan konutların kalıcı olduÄŸunu söylüyor.

Yaklaşık 40 yıldır kullanılar evlerin büyük bölümü ise çürümeye yüztutmuÅŸ durumda. Bazı evler bölgede yaÅŸanan olaylar sırasında yandı. Bazıları bakımsızlıktan yıkıldı. Ä°lçede ÅŸu anda kullanılan 800'e yakın prefabrik ev bulunuyor.

Evler 40 yıldır kullanılıyor olsa da, yetkililere göre ömürlerini tamamladılar. “Terör ve Terörle Mücadeleden DoÄŸan Zararların Karşılanması” ilgili yasadan yararlanmak isteyen Licelilerin yaptığı baÅŸvurulara yanıt veren Diyarbakır ValiliÄŸi, prefabrik konutların kullanım ömrünün 9-10 yıl olduÄŸu söylüyor.

Kaynak:Al Jazeera