Askeri Üsse Dönüşen Ülke Mısır

Mısır’da geçen yaz neredeyse hiçbir parti ve siyasetçinin katılamadığı seçimlerden cumhurbaÅŸkanı olarak çıkan General Abdülfettah es-Sisi’nin anayasada yaptığı yeni düzenlemelerle ordunun artık ülkeyi tek başına idare edeceÄŸi bir mekanizma kuruluyor. Yeni düzenlemeler akıllara “Yeni Mısır Ä°srail benzeri bir ordu devleti mi oluyor?” sorusunu getiriyor. Yakın zamanda anayasaya eklenen bir madde Mısır CumhurbaÅŸkanı’nın sekiz yıl boyunca savunma bakanını deÄŸiÅŸtirme veya görevden alma yetkisi de ortadan kaldırıldı.  Yeni yapıda, CumhurbaÅŸkanı Sisi bile ordunun gölgesinde kalıyor. 

Mısır’daki son durumu, siyasal belirsizlikleri, Körfez ülkelerinin darbeye verdikleri siyasal ve ekonomik desteÄŸin mahiyetini ülkenin ilk sivil CumhurbaÅŸkanı olan Muhammed Mursi döneminde Planlama ve Uluslararası Ä°ÅŸbirliÄŸi Bakanlığı yapmış Özgürlük ve Adalet Partisi'nden Dr. Amr Darraj ile konuÅŸtuk. 

Yeni Åžafak | Sinem KöseoÄŸlu

ORDU HER YERDE

Mısır’ı ordu yönetiyor diyor herkes. Anayasaya getirilen hangi düzenlemelerle bu gerçekleÅŸiyor? 

Yeni yasalardan biri ile baÅŸlayalım. Ordunun koruduÄŸu herhangi bir kamu tesisi orduya ait sayılacak. Bu bir okul, hastane hatta sokak bile olabilir. Åžu anda Mısır’da her yer ordu denetiminde olduÄŸuna göre bu kanuna göre hepsi orduya ait oluyor. Yine Anayasa’ya eklenen yeni bir ifade ile sivillerin askeri mahkemede yargılanmasının önü açıldı ve ülke askeri bir üsse dönüÅŸtü. Son iki haftada bin kiÅŸiden fazla sivil vatandaşı askeri mahkemeye gönderdiler. 

AYKIRI ANLAÅžMALAR

Son dönemde ülke menfaatlerine aykırı uluslararası anlaÅŸmalar yapıldığı belirtiliyor. Örnek verebilir misiniz?

Mısır, Kıbrıs Rum Kesimi ve Yunanistan arasındaki doÄŸal gaz anlaÅŸması hem Mısır’ın hem de Türkiye’nin milli çıkarlarına aykırı. Arkasında Ä°srail’in olduÄŸu Yunanistan ve Güney Kıbrıs, Mısır halkının hakkı olan, kendilerine ait olmayan bir gazı almaya çalışıyor. Mısır’da parlamento olmadığı için cunta yönetimi her anlaÅŸmayı kendi hazırlıyor, kendi onaylıyor. Ä°tiraz edecek, bu anlaÅŸmaların meÅŸru olmadığını halka anlatabilecek bir otorite yok. Zaten yine yeni bir yasa ile devletin hiçbir kurumu hükümetler arası ya da Mısır hükümeti ile herhangi bir ÅŸirket arasında yapılan anlaÅŸmayı bozabilme yetkisine sahip deÄŸil. Yargı da buna dahil… Tüm baskılara raÄŸmen parlamentonun kurulamamasının ardındaki sebep aslında budur. Anayasaya yeni bir madde daha eklediler: Savunma bakanını sekiz yıl boyunca cumhurbaÅŸkanı bile görevden alamıyor artık. Mısır’da savunma bakanı genelkurmay baÅŸkanıdır ve cumhurbaÅŸkanından bile güçlüdür. Aslında ordu Sisi’den de öte bir ÅŸey. Ordu, özel bir statü ile Mısır’ı yönetiyor. 

ÖZEL Ä°MTÄ°YAZLAR

Yatırımlardan bahsetmiÅŸken, Mursi döneminde Katar’ın SüveyÅŸ kanalı etrafında çok büyük bir projeye öngörülüyordu. Ancak BAE’nin de aynı bölgeye talip olmasından ortalık kızışmıştı...

Tarihsel olarak Mübarek rejimi ile BirleÅŸik Arap Emirlikleri (BAE) arasında çok sıkı ve imtiyazlı bir baÄŸ vardı. BAE, bu imtiyazları kendine tanınmış bir hak olarak görüyor, Mısır’daki en büyük projeleri bir tek ‘ben yaparım’ gibisinden. Mursi dönemindeyse anlaÅŸmaların adil bir ÅŸekilde yürütülmesi ile aynı paya sahip olamayacakları endiÅŸesi baÅŸladı. 

DUBAÄ°’YE RAKÄ°P Ä°STEMEDÄ°LER

DiÄŸer taraftan da SüveyÅŸ Kanalı'nda hayata geçirilmesi düÅŸünülen projelerin bir ticaret merkezi olan Dubai’nin çekiciliÄŸini azaltmasından endiÅŸe ettiler. Zira SüveyÅŸ Kanalı'nın lokasyonu daha iyi, direkt Akdeniz’e açılıyor, daha kısa bir mesafe. Ayrıca söz konusu yatırımlar sadece SüveyÅŸ’ten gemilerin daha rahat geçmesini saÄŸlayacak ÅŸeyler deÄŸil, baÅŸka baÅŸka ekonomik faaliyetlere kapı açacak olan lojistik noktaları, depolama alanları vs idi. Bu da Dubai’deki birçok yabancı firmayı Mısır’a çekebilirdi. 

TÜRKÄ°YE’DEN KORKTULAR

Türkiye ile sanayi bölgesi ve Ro-Ro projeleri gibi ortak projeleriniz vardı ama iptal oldu.…

Mısır ve Türkiye’nin iÅŸbirliÄŸinden iyi neticeler alınacaktı. BAE bu yakınlıktan ürktü. Cunta, Ro-Ro projesini Türkiye'ye tepki olarak iptal etmedi,  BAE hinterlandı dışında Türkiye ile geliÅŸebilecek tüm iÅŸbirliÄŸi alanlarını bloke etti. Darbeye verdiÄŸi destek ile BAE, Dubai serbest bölgesi ile rekabet edebilecek projelerin önünü kesmiÅŸ oldu. 

CUNTANIN EKONOMÄ°K TETÄ°KÇÄ°LERÄ°

Ekonomik mevzularda arka planda hep büyük ÅŸirketlerin olduÄŸu söylenir?

Söylenti deÄŸil  gerçek. Bizde daha çok Körfez ülkelerine ait ÅŸirketleri görürsünüz. S. Arabistan, Kuveyt ve BAE gibi. Bunlar ve darbeciler arasında büyük ekonomik çıkar var. Mübarek rejimini geri getirebilmek için darbeyi desteklediler. Mesela Kuveytli el-Harafi grubuna Kızıldeniz’de havalimanı ve marinası olan bir kent tahsis edildi. 

MÜBAREK’Ä°N SERVETÄ° KÖRFEZ’DE 

Körfez ülkeleri Mısır’daki menfaatlerini korumak için devrimi istemedi. Bu arada, Mübarek ailesine ait tüm para Körfez ülkelerinin bankalarındaydı. Elbette Ä°sviçre’de de hesapları var ama daha çok BAE ve Arabistan bankaları  kullanılıyor.  Ayrıca Mübarek döneminde de ÅŸirketler belli bir büyüklüÄŸü - 50 milyon doları - geçince rejim o ÅŸirkete yarı yarıya ortak olurdu. Hiç sermaye koymadan. Ekonomi bu ÅŸekilde kontrol ediliyor.

SÄ°NA’DA ORDU HALKI ÖLDÜRÜYOR

Sina yarımadası yıllarca  dünyadan izole edildi. Åžimdi orada kritik olan nedir?
Sina Mısır için ulusal güvenlik meselesi. Bölgeyi geliÅŸtirmek için 4,4 milyar EGP(yaklaşık 616 milyon dolar) deÄŸerinde bir kalkınma projesi baÅŸlatmıştık. Dokuz ay içinde konut üretimi, okul, hastane, yol inÅŸası, tarımın geliÅŸtirilmesi gibi alanlarda çok hızlı bir yatırım planlaması öngördük. Böylece yıllarca dışlanmış olan bölge insanı kendini Mısırlı hissedebilecekti. Bugün gelinen noktada Sina’da ordu halkını öldürüyor. 

 KATAR’IN TAVRI BÄ°ZÄ° ETKÄ°LEMEZ

Müslüman KardeÅŸler’in üyeleri Katar’dan ayrılmak durumunda kaldı. Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi Örgütü üyelerinin baskısı oldu. Üyelerinizin bir kısmı Katar’ı terk etti. Katar Emiri Åžeyh Temim Sisi yönetimi ile yakınlaşılacağı sinyalini verdi. Yorumunuz nedir?
Yeni bir durum yok aslında. Biz Katar’dan bir finansman almıyoruz. Katar bize “biz halkların tercihini destekleyecek güçte bir pozisyona sahibiz,” dedi. Katar sadece Müslüman KardeÅŸler'i deÄŸil, birçok siyasi grubu desteklemiÅŸtir. Mısır halkını Mursi döneminde de, askeri konsey döneminde de desteklemiÅŸtir. Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi Örgütü’nün bir parçası olarak bölgesinde güvenli ve stratejik iliÅŸkiler kurmak Katar’ın hakkı. Dolayısıyla ulusal güvenliÄŸini riske atmamak için bu iliÅŸkileri dengede tutmak zorundalar, özellikle Suudi Arabistan ile. 

'Bizi devrim kurtarır'

Mısır'ın eski Planlama ve Uluslararası Ä°ÅŸbirliÄŸi Bakanı Dr. Amr Darraj, kendilerini ancak yeni bir devrimin kurtarabieceÄŸini düÅŸünüyor. Darraj, "Mevcut partilerin bir kısmı bu süreci demokratik yollarla aÅŸalım diyor. Ama doÄŸası ve tanımı gereÄŸi bu mümkün deÄŸil çünkü size tanınan hiçbir hak yok. Ayrıca mükemmel bir parlamento kursanız bile tüm güç askeri konseyde. Ama bu çok uzun sürmez. Mısırlılar yeni bir devrim yapabilir.