Uykuda öğrenmek mümkün mü?

Uyurken öÄŸrenmek eskiden beri herkesin hayalinde olan bir ÅŸey. Ancak, uyurken yeni bir beceriyi sıfırdan öÄŸrenmek mümkün deÄŸil; ama hafızayı güçlendirmek olanaklı. Uyku sırasında beynimiz önceki günün anılarını iÅŸleyip pekiÅŸtirir. Ä°ÅŸte bu süreci daha etkili kılmak mümkündür.

David Robson'ın BBC Türkçe'deki haberine göre, uyuyan beyin boÅŸ durmaz. O gün yaÅŸadığı deneyimlerin anıları, bu anıların ilk oluÅŸtuÄŸu hipokampüs bölgesinden uzun vadeli hafıza depolaması yapılan kortekse gönderilir. Uyku ayrıca öÄŸrendiÄŸimiz ÅŸeyleri genellememize yardımcı olur; böylece bu yeni becerileri yeni durumlara uygulama esnekliÄŸi kazanırız. Yani uykuda yeni beceriler öÄŸrenilemese de gün boyunca öÄŸrenilenlerin pekiÅŸtirilmesi olanaklıdır.

Rüyaları yönlendirebilir miyiz?

Bugüne kadar uygulanan yöntemlerin sadece bazıları umut verici bulunmuÅŸtur. En basit olanı 19. yüzyıl Fransa’sına kadar gider.Marki d’Hervey de Saint-Denys rüyalarını yönlendirme denemeleri yaparken koku, tat ve ses yoluyla bazı anıları canlandırmanın mümkün olduÄŸunu fark etmiÅŸti.

Bir deneyinde, aÄŸzında süsen kökü çiÄŸnerken bir kadın resmi çizmiÅŸ, daha sonra kendisi uyurken hizmetçisi onu uyandırmadan aynı bitkiyi aÄŸzına koyduÄŸunda rüyasında o kadını görmüÅŸtü. "Rüyaları Nasıl Yönlendirebiliriz?" adlı kitabında Marki’nin söz ettiÄŸi bir baÅŸka deneyde ise güzel bir kadınla dans ettiÄŸi sırada orkestra ÅŸefinden hep aynı valsi çalmasını istemiÅŸ, uykusunda o müziÄŸi duyduÄŸunda bu kadını rüyasında görmüÅŸtü.

Aynı yöntem, uyuyan beynin daha önce öÄŸrendiÄŸi bilgi ve becerileri pekiÅŸtirmesini saÄŸlamakta kullanılabilir.

Koku ve ses uyaranı

Almanya’daki Tubingen Üniversitesi’nden Susanne Diekelman, bir deneyinde deneklerinden uyumadan önce belli ÅŸekillerin sıralamasını öÄŸrenmelerini istemiÅŸ. Bu sırada odada bir koku salgılanmış. Daha sonra deneklerin bir kısmının uyuduÄŸu odada aynı koku kullanılmış.

Uyku sırasında yapılan beyin taramalarında bu gruptakilerin hipokampüsü ile korteks bölgeleri arasında daha fazla iletiÅŸim olduÄŸu gözlendi. Bu ise daha iyi hafıza pekiÅŸtirme durumuna iÅŸaret ediyordu. Kokulu odada uyuyanlar ertesi gün ÅŸekil sıralamasının yüzde 84’ünü doÄŸru yaparken diÄŸer grupta bu oran yüzde 61’de kalmıştı.

Sadece koku deÄŸil ses de hafızayı güçlendirmede kullanılabilir. Bir araÅŸtırmada gönüllüler uyurken bir melodiyi dinlediÄŸinde müzikle ilgili bir oyunu daha iyi oynadıkları görüldü. Zürih Üniversitesi’nden Bjorn Rasch ise aynı yöntemin baÅŸka bir dilde kelime öÄŸrenmeyi kolaylaÅŸtırdığını ortaya koydu.

Beyin dalgalarını teşvik

Bu alandaki çalışmalarda teknoloji daha iyi olanaklar sunabilir. ÖrneÄŸin uyku sırasında hafıza pekiÅŸtirme iÅŸleminin beyinde bazı elektrik aktivitelerini içerdiÄŸi, bu nedenle kiÅŸileri uyandırmadan bu beyin dalgalarını teÅŸvik edecek türden yöntemlerle gelecekte öÄŸrenmenin pekiÅŸtirileceÄŸi ifade ediliyor. Tubingen Üniversitesi’nden Jan Born bu çalışmaların başını çekiyor. 2004’te yapılan deneylerde, beyindeki elektrik sinyallerini güçlendirme yoluyla hafıza testinde daha baÅŸarılı olunduÄŸu görüldü.

Ä°srail Hayfa’daki Teknoloji Enstitüsü’nden Miriam Reiner’in yöntemi ise daha ilginç. Deneklerin başına yerleÅŸtirilen elektrotlar basit bir bilgisayar oyununa baÄŸlı ve onlardan düÅŸünce gücüyle bu oyundaki arabaları sürmeleri isteniyor. Denekler de doÄŸru beyin dalgasını bulduklarında bunu baÅŸarıyor.

Uykuya yaklaşım

Bu tekniklerin günlük kullanıma geçmesi için çok daha büyük deneylere ihtiyaç var. Uzmanlar, ayrıca hafızanın belli bir bölümünü güçlendirmenin diÄŸer bölümlerin zayıflaması gibi yan etkilere neden olmayacağından ve sorumlu bir ÅŸekilde kullanılacağından da emin olmak gerektiÄŸini belirtiyor.

Uykuda öÄŸrenmeyi ve hafıza güçlendirmeyi saÄŸlayacak bazı oyunlar ve donanımlar piyasada satışa sunulmuÅŸ durumda.

Uykuda geçirdiÄŸimiz zamanı boÅŸa harcanmış gibi görüyoruz. Bu alandaki araÅŸtırmalar en azından uykuya yaklaşımımızı deÄŸiÅŸtirebilir. Belki de bir süre sonra bu zamanı en verimli öÄŸrenme anları olarak deÄŸerlendirir olacağız.