Üyelere baskı kurma girişimi

Anayasa Mahkemesi BaÅŸkanı HaÅŸim Kılıç’ın seçim barajı ile ilgili konuyu Avrupa Konseyi tarafından organize edilen bir konferansta gündeme getirdiÄŸi belirtildi.  Anayasa Mahkemesi BaÅŸkanı Kılıç, tartışmak ve gündeme getirmek istediÄŸi konuyu Avrupa Konseyi tarafından Antalya’da düzenlenen “Anayasa Mahkemesine bireysel baÅŸvuru yolunun etkinleÅŸtirilmesi” isimli uluslararası konferansında katılımcıların müzakeresine açtı. Gündemde olmamasına raÄŸmen ve katılımcıların konusu olmadığı halde, Anayasa Mahkemesi bölümlerinin inceledikleri bireysel baÅŸvuru dosyasında ihlali tespit ettikleri ve ihlalin kaynağının bir yasa hükmü olması halinde bu yasa hükmünün Anayasa Mahkemesi genel kurulu tarafından somut norm denetimi yolu ile iptalinin mümkün olup olmadığı konusu gündemi oluÅŸturuldu. 
17 ÜYEYÄ° Ä°KNA HAMLESÄ°
Saadet Partisi (SP) ve Büyük Birlik Partisi’nn (BBP) yüzde 10 seçim barajına iliÅŸkin kanun hükmünün iptali için yaptığı baÅŸvuru Yüksek Mahkeme’nin bireysel baÅŸvuru genel kuruluna sevk edilmesi dikkat çekti. HaÅŸim Kılıç’ın böyle bir hamle ile karar verecek olan üyelerin önceden ikna edilmesini amaçladığı belirtildi. Böylece HaÅŸim Kılıç’ın o sırada toplantılara iÅŸtirak eden 17 üyeyi ikna ederek bunların olası dirençlerini kırmayı hedeflediÄŸi dile getirildi. 
TOPLUMSAL DESTEK ARAYIÅžLARI 
Avrupa Konseyi tarafından düzenlenen ve gündemin ustaca manevra ile seçim barajına evrildiÄŸi Antalya’daki toplantıya bazı gazetecilerin davet edildiÄŸi ortaya çıktı. Böylece mahkeme baÅŸkanı Kılıç’ın barajın düÅŸürülmesi ile ilgili konuda toplumsal destek arayışında olduÄŸu belirtildi.

Başkandan ihsas-ı rey

HaÅŸim Kılıç, Antalya’daki toplantıda söz alarak mahkeme gündemindeki konu ile ilgili görüÅŸlerini katılımcılarla paylaÅŸtığı ortaya çıktı. Önümüzdeki günlerde karar vereceÄŸi bir konu ile ilgili Kılıç’ın açıkça görüÅŸ bildirerek ihsas-ı rey ettiÄŸi belirlendi. Kılıç bu toplantıda söz alarak, “kanunun anayasaya aykırılığının incelenebileceÄŸini” iddia etti.

9 yıl önce hak ihlali görmemiÅŸti

HaÅŸim Kılıç’ın açıklamalarının aksine mahkeme 2005'te SHP’nin baÅŸvurusu ile ilgili verdiÄŸi bir kararda ülke barajı ve bölge barajlarını deÄŸerlendirdi. 2005/54 Esas numaralı karari ile mahkeme bölge barajını iptal ederken, ülke barajı ile ilgili, “yönetimde istikrar ve temsilde adaleti saÄŸladığı” gerekçesiyle uygulamanın devamına karar verdi. HaÅŸim Kılıç’ın açıklamaları Genel Kurulu üyeleri arasında da gerginliÄŸe neden oldu. Üyelerin, mahkemenin kuruluÅŸ kanununa aykırı bir ÅŸekilde deÄŸerlendirmelerde bulunan Kılıç’ın düzeltme yapmasını istediÄŸi buna mukabil de önceki gün BaÅŸkanlık makamından açıklama yapıldığı öÄŸrenildi. 

Meclis'te metin tasarıdan çıkarıldı

Kılıç’ın gündeme getirdiÄŸi Anayasa Mahkemesi’nin bireysel baÅŸvuru ile ilgili kanun veya kanun hükmündeki kararnameler ile çeliÅŸmesi durumu TBMM görüÅŸmelerinde de ele alınmıştı.  Anayasa Mahkemesi’nin KuruluÅŸu ve Yargılama Usulleri Hakkındaki 6216 sayılı Kanunun TBMM görüÅŸmelerinde “bireysel baÅŸvuru incelemesi sırasında temel hak ihlalinin kanun veya KHK hükmünden kaynaklandığı kanaatine varırlarsa iptali istemiyle Genel Kurula baÅŸvururlar” ÅŸeklinde hüküm kanun metninden çıkarılmıştı.  Yüksek Mahkeme’nin hem kendini yasa yapıcı hem de denetleyici olmaması için yapılan düzenleme bireysel baÅŸvurularda kanun veya KHK ile çeliÅŸmesi durumunda Anayasa hükümleri ve kanunlar uygulanıyor. 
ANAYASA MAHKEMESÄ° KANUNUNA AYKIRI
Anayasa’da da açıkça Anayasa Mahkemesi’ne bu konuda bir yetki ve görev verilmediÄŸi için HaÅŸim Kılıç’ın açıklamaları hukuksal olarak bir anlam ifade etmiyor. Anayasa Mahkemesi KuruluÅŸ Kanunun 45. maddesinde açıkça kanunlar ve kanun hükmündeki kararnamelerle ile ilgili bireysel baÅŸvuru yapılamayacağı vurgulanıyor. Söz konusu Kanunun 45. Maddesinin 3. fıkrasında; “Yasama iÅŸlemleri ile düzenleyici idari iÅŸlemler aleyhine doÄŸrudan bireysel baÅŸvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı iÅŸlemler de bireysel baÅŸvurunun konusu olamaz” deniliyor. Buna raÄŸmen AYM BaÅŸkanı Kılıç’ın sözleri Yüksek Mahkeme üyeleri arasında da olumsuzluÄŸa neden oldu. 
AÄ°HM Ä°HLAL KARARI VERMEDÄ°
Seçim barajı konusu birçok kiÅŸi tarafıdan Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesine (AÄ°HM) baÅŸvurulmasına neden oldu. Ä°nsan Hakları Mahkemesi yüzde 10 seçim barajının kabul edilemez olduÄŸunu ancak hak ihlali olduÄŸuna iliÅŸkin bir karar vermedi. 2008 yılında verilen kararda AÄ°HM bu sorunun parlamento ile çözümüne dikkat çekti. 

Bağımsız mahkeme kurulsun

Meclis Adalet Komisyonu BaÅŸkanı Ahmet Ä°yimaya, "Anayasa Mahkemesinden bağımsız bir 'Ä°nsan Hakları Mahkemesinin kurulması' ve 'Anayasa Mahkemesi kararlarına karşı da bireysel baÅŸvuru hakkının tanınması' modeli tartışılmalıdır" dedi. Siyaset kurumunun bir aktörü olarak, Anayasa Mahkemesinin bireysel baÅŸvuru yetkisini kullanırken yargısal aktivizmin sınırlarına taÅŸtığı gözlemine sahip olduÄŸunu ifade eden Ä°yimaya ÅŸunları kaydetti: "Bunu, geçiÅŸ sürecinin tabiatı içinde varolan geçici bir durum olarak deÄŸerlendiriyorum. Ancak seçim barajları konusunda oluÅŸturduÄŸu gündemi, zamanlama itibarı ile aynı ÅŸekilde deÄŸerlendiremiyorum. Türkiye, bireysel baÅŸvurulara özgü olarak yeni bir üst Mahkeme (Ä°nsan Hakları Mahkemesi) modelini tartışmalıdır."