Irak DışiÅŸleri Bakanı Ä°brahim Caferi'nin 5 Kasım'daki Ankara ziyareti Irak - Türkiye iliÅŸkilerinde Nuri Maliki sonrası açılan yeni bir sayfaydı. Bu ziyaretten tam 15 gün sonra BaÅŸbakan Ahmet DavutoÄŸlu'nun gideceÄŸi BaÄŸdat'ta ise yeni dönemin ikinci sayfası yazılacak.

Ziyaret öncesi DavutoÄŸlu baÅŸkanlığında bir genel deÄŸerlendirme toplantısı yapılıyor. Toplantıda yarınki Irak Seyahati öncesi iç ve dış geliÅŸmeler üzerinde duruluyor. Toplantıya BaÅŸbakan Yardımcıları Bülent Arınç, Yalçın AkdoÄŸan ile Ä°çiÅŸleri, Adalet, Kültür ve Turizm, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanları ile ilgili bürokratlar da katılıyor. 

BaÅŸbakanlık kaynakları, DavutoÄŸlu'nun 20 - 21 Kasım tarihinde gerçekleÅŸtireceÄŸi Irak ziyaretini "yeni hükümetin kurulmasının ardından iliÅŸkilere yeni bir ivme kazandırılması için önemli bir fırsat" olarak nitelendiriyor. Kaynaklar, "Türkiye olarak bugüne kadar Irak’ta istikrarın saÄŸlanması için her türlü katkıya hazır olduÄŸumuzu hep dile getirmiÅŸtik. Ülkenin yeni bir sürece baÅŸlamaya çalıştığı böyle bir dönemde Sayın BaÅŸbakanımızın beraberinde bakanlarımız, milletvekillerimiz ve kalabalık bir heyetle BaÄŸdat’a gidiyor olması bile Irak yönetimine verdiÄŸimiz desteÄŸi ve iliÅŸkilere verdiÄŸimizi önemi gösteriyor." dedi.

DavutoÄŸlu 20 Kasım PerÅŸembe günü BaÄŸdat'a gidecek. Irak'ın 8 Eylül 2014'de kurulan yeni hükümetinin BaÅŸbakanı Haydar Ä°badi ile görüÅŸecek. Ä°kili ortak basın toplantısı düzenleyecek. Daha sonra Irak CumhurbaÅŸkanı Fuad Masum ve Meclis BaÅŸkanı Selim Abdullah Cuburi tarafından kabul edilecek olan DavutoÄŸlu, Türkmen milletvekilleriyle de buluÅŸacak. 20 Kasım akÅŸamı BaÄŸdat'tan Erbil'e geçecek olan BaÅŸbakan DavutoÄŸlu geceyi orada geçirecek. 21 Kasım Cuma günü de IKYB BaÅŸkanı Mesut Barzani ve Kürt bölgesindeki diÄŸer yetkililerle görüÅŸmesi planlanıyor.

Gündem: Enerji ve güvenlik

BaÅŸbakanlık kaynakları ziyaretin gündemini, "ikili iliÅŸkiler, enerji ve güvenlik" olarak tanımladı.

Merkezi Irak hükümetiyle (BaÄŸdat) Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi (Erbil), uzun bir süredir devam eden petrol gerginliÄŸini bitirmek için kısa süre önce anlaÅŸmaya vardı. Ankara,  BaÄŸdat ile iliÅŸkilerini yakından ilgilendiren bu mutabakattan memnun. Çünkü eski BaÅŸbakan Maliki döneminde Kürt petrolünün Türkiye üzerinden dünya pazarına satılması iliÅŸkileri kopma noktasına getirmiÅŸti.

Irak'ta Sünni ve Kürt kesimlerin hükümetten önemli beklentileri var. Yeni hükümetin baÅŸarı ÅŸansı bu beklentileri karşılayabilmesine de baÄŸlı gözüküyor. Sünni kesim daha adem-i merkeziyetçi bir idari yapı oluÅŸturulması ve karar alma mekanizmalarında konumunu güçlendirme arayışı içinde. Kürt kesim ise, IKBY’nin bütçe payını alması ve enerji ihracatı konularında ilerleme kaydedilmesini bekliyor.

Kürt petrolü önemli madde

Irak Bölgesel Kürt Yönetimi, BaÄŸdat hükümetinden ekonomik olarak bağımsız hale gelmek için çıkardığı petrolü Türkiye üzerinden dünyaya pazarlıyor. Petrolden elde edilen gelir Türkiye’de Halk Bankası’nda toplanıyordu. Maliki’nin baÅŸbakanı olduÄŸu eski hükümet bu petrol satışını uluslararası mahkemelere taşıdı ve Irak Anayasası’na göre bölgesel yönetimin BaÄŸdat’ın onayı olmaksızın tek taraflı petrol satışı yapamayacağını iddia etti. Kürt Yönetimi, anayasada belirlendiÄŸi ÅŸekliyle merkezi bütçeden kendisine verilmesi gereken yüzde 17’lik payın verilmemesinin yarattığı ekonomik problemlerle baÅŸ edebilmek için baÅŸka seçeneÄŸinin olmadığı görüÅŸünü savundu.

Maliki'nin ardından hükümeti kuran Haydar Ä°badi Kürtlerle sorunu çözme sözü verdi. Kürtler, yeni Irak hükümetine ÅŸartlı destek vererek koalisyonda yer aldılar. Irak hükümetinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda koalisyondan çekileceklerini söylüyorlar. Yeni hükümetin Kürt petrolünün satışı konusunda Türkiye ile nasıl bir iliÅŸki geliÅŸtireceÄŸi ise henüz açıklanmış deÄŸil.

Türkiye ziyareti sırasında gazetecilerle buluÅŸan Irak DışiÅŸleri Bakanı “Irak ile Türkiye arasında petrol konusunda herhangi bir kriz söz konusu deÄŸil. OlmuÅŸ bitmiÅŸ bir sorundur, biz yeni bir sayfa açacağız” dedi.  Erbil ile olan sorunun anayasal çerçevede çözüleceÄŸini ve petrolün Türkiye üzerinden Avrupa pazarına açılacağını söyleyen Caferi ÅŸöyle konuÅŸmuÅŸtu:

“Kürt petrolünün satışından elde edilen gelir ÅŸu an emin ellerdedir, bu konuya bu ziyarette deÄŸinmedik. Ancak bu daha sonra deÄŸinmeyeceÄŸiz anlamına gelmiyor. Sonraki dönemde ele alacağımız konuların başında bu geliyor. Irak petrolünün dağıtımı da merkezi hükümetin sorumluluÄŸundadır.”

BaÅŸbakanlık kaynakları ziyaret öncesinde "Irak’ın kendi kaynaklarını kullanarak bir an önce ekonomik ve siyasi istikrara kavuÅŸması için her türlü katkıyı vermeye hazırız.”  ifadesini kullandı.

IŞİD ile mücadele

Yeni Irak Hükümetinin önündeki en önemli konulardan biri, IŞİD tehdidi karşısında güvenlik yapısının gözden geçirilmesi. Bazı istatistiklere ve siyasilerin açıklamalarına göre Irak ordusunda Åžiilerin oranı yüzde 95. Bu oran, özellikle Sünnilerce Irak ordusunun milli bir Irak ordusu olmaktan çok bir Åžii ordu olduÄŸu eleÅŸtirilerine neden oluyor ve güvensizlik nedeni sayılıyor.

Önceki hükümet döneminde neredeyse tümüyle tek bir mezhebin tekeline giren ordunun profesyonel bir anlayışla yeniden yapılandırılması ve yerel güvenliÄŸin Ulusal Muhafız Birlikleri aracılığıyla saÄŸlanması ülke gündemindeki temel konulardan biri.

Uluslararası koalisyonun hava desteÄŸi ve Irak merkezi hükümetine baÄŸlı birlikler ile Irak Kürt Bölgesi’ne (IKB) baÄŸlı  PeÅŸmerge arasında saÄŸlanan eÅŸgüdüm sayesinde IŞİD’in yaz aylarında kaydettiÄŸi hızlı ilerleme ÅŸimdilik durduruldu. Hatta Irak güvenlik güçleri son dönemde sahada kazanımlar elde edebildi.

IŞİD baÅŸta olmak üzere uluslararası terörle mücadele DavutoÄŸlu’nun temaslarında yine önemli bir baÅŸlık olacak. Türkiye,  IŞİD’i ortaya çıkaran sebeplerin öncelikli olarak hedef alınması ve bu sebeplerin ortadan kaldırılmasını da içeren kapsamlı bir yaklaşım gerektiÄŸini savunuyor.

Türkiye, Irak’ta merkezi hükümetin Sünnileri dışlayan mezhepçi politikalarının IŞİD’i besleyen ana faktör olduÄŸu görüÅŸünde. Esed devrilmediÄŸi sürece IŞİD benzer yapıların yaÅŸamaya devam edeceÄŸini her platformda söylüyor.

Türkiye, IŞİD ile mücadelede öncelikle Sünnilerin ve ülkedeki diÄŸer etnik ve mezhebi grupları siyasal sisteme dâhil olabilecekleri, kendilerini güvende hissedebilecekleri bir ortamın hazırlanması gerektiÄŸini savunuyor. Yapısal reformlara gidilmediÄŸi sürece Irak’ta IŞİD veya benzeri yapıların kendilerine taban bulmakta zorlanmayacağına inanan Türkiye, bir yandan bu deÄŸiÅŸimlerin bir an önce baÅŸlatılmasını, eÅŸ zamanlı olarak da IŞİD ile askeri mücadelenin sürmesini istiyor.

Irak’ın yeni hükümeti ise her ne kadar geçmiÅŸteki hükümetin hatalarını tekrarlamayacağını ve daha kapsayıcı olacağını söylese de henüz somut adımlar atmadı. Irak hükümeti IŞİD ile mücadele stratejisini büyük oranda Ä°ran ve ABD’nin askeri stratejilerine endekslemiÅŸ durumda. Irak, Esed rejimine destek için Suriye’ye yabancı Åžii savaÅŸçı gönderen merkezi ülke pozisyonunda. Maliki hükümeti döneminde Åžii savaÅŸçıların Suriye’ye geçiÅŸi çoÄŸunlukla teÅŸvik ediliyordu. Yeni hükümet de bu tavrı devam ettiriyor.

Irak DışiÅŸleri Bakanı Caferi Ankara’daki ziyaretinde, Türkiye’den askeri alanda yardım talep ettiklerini açıklamıştı:

“Koalisyondan askeri alanda yardım talep ettik. Bunlar eÄŸitim, donanım ve istihbarat bilgileri. Türkiye'nin de terörle mücadelede güçlü bir altyapısı var. EÄŸit-donat alanında Türkiye'nin tecrübelerinden yararlanmak istiyoruz. Bu ziyarette Türkiye ile bir güvenlik, silah satış anlaÅŸması yapılmadı. Ama herhangi bir ülkeyle belli bir anlaÅŸma yapmanın önünde engel yoktur. Ancak biz kendi güvenliÄŸimizi bu destekle birlikte kendimiz saÄŸlayacağız, Irak’ın egemenliÄŸini koruyacağız. Topraklarımızda yabancı bir ülkenin üs kurmasını, yabancı askerleri istemiyoruz.”

Türkmenlerle görüÅŸecek

BaÅŸbakan DavutoÄŸlu Irak ziyaretinde ayrıca Türkmen milletvekilleriyle de biraraya gelecek. Türkmenler IŞİD saldırıları sonrası Irak’taki Türkmen halkının korunmasız kaldığını düÅŸünüyor. Irak Türkmen Cephesi kayıtlarına göre, IŞİD'in Musul'u ele geçirdiÄŸi 9 Haziran tarihinden bu yana yaklaşık 350 bin Türkmen yaÅŸadıkları yerlerden göç etti. Türkmenlerin yaÅŸadığı birçok bölge IŞİD'in eline geçerken, bugüne kadar Irak ordusunun hava operasyonları, IŞİD saldırıları ve göç sırasında çoÄŸu kadın ve çocuklardan oluÅŸan yaklaşık 500 Türkmen de hayatını kaybetti.

Türkmen Cephesi BaÅŸkanı ve Kerkük Milletvekili ErÅŸet Salihi, kısa süre önce Türkmenlerden bir silahlı güç kurmanın gündemlerinde olduÄŸunu açıkladı. Salihi; "Bir Türkmen gücü oluÅŸturulması ve bu gücün silahlandırılması için BaÅŸbakan Haydar Ä°badi'den talepte bulunduk. Merkezi hükümet, talebimize olumlu cevap vermezse o zaman biz de Kürtlerin yaptığı gibi Batı ülkeleri ve ABD’den silah isteyeceÄŸiz" dedi.

Kaynak: Al Jazeera