Suriye: Esad'ın tükenmeyen gücü

Adını yazmamı istemiyor çünkü başı derde girebilir. Özgür Suriye Ordusu'na baÄŸlı bir hizbin kontrolünde olan, Åžam'ın banliyölerinden Kabun'da çalışıyor.

Hizip üyeleriyle tanışmak için, geçen yaz rejimin kontrolündeki Åžam'dan geçmeyi baÅŸarmıştım. Komutanları sakallı, sofu adamlardı ve cihatçıların zulmünü kınadıklarını söylüyorlardı.

BeÅŸar Esad'ın rejimini yok etmek adına ölmeye hazır olduklarını ve belirgin bir Ä°slami niteliÄŸi olan 21. yüzyıl Türkiye'sine benzeyen bir devlet modeli inÅŸa etmek istediklerini söylüyorlardı.

Genç öÄŸretmen geçen hafta sabah teneffüsünde okullarına iki bomba isabet ettiÄŸinde neler olduÄŸunu anlatırken sesini kontrol etmekte zorlanıyor.

Ölen 15 kiÅŸinin ve korkunç ÅŸekilde yaralananların hepsi erkek öÄŸrencilermiÅŸ, çünkü sıcak sonbahar güneÅŸinde o teneffüste bahçeye çıkma sırası erkeklerdeymiÅŸ.

Yan yana öldüler

Dinine baÄŸlı bir Müslüman olan öÄŸretmen, ölmek üzere olanlar için dua etmeye baÅŸladığında, duman dağılmış ve teneffüs için dışarı yolladığı çocukların okulun giriÅŸi yakınında ölü ya da yaralı olarak yerlerde yattığını görmüÅŸ.

ÖÄŸrencilerden uzak bir yerde olan ilk patlamadan sonra, onlar, kendilerine öÄŸretildiÄŸi gibi, içeri girmek için koÅŸuyorlarmış.

ÖÄŸretmen o sabah, 11 yaşında iki çocuÄŸu dersi bölüp durdukları için sınıftan dışarı atmış. Dört yıl okula gidemedikleri için bu iki çocuÄŸun okuyamadığını ve yazamadığını söylüyor. Bahçede yan yana ölmüÅŸler ve aynı gün yan yana gömülmüÅŸler.

Genç öÄŸretmen ara sıra soÄŸuktan titreyerek, henüz aÄŸlamadığını söylüyor bana...

Sesini hiç yükseltmeden "Bu çocuklar bunu hak etmek için ne yaptı?" diye soruyor, ama hep öfke dolu.

"Silahları falan yoktu." diye ekliyor. Okula düÅŸen bombayı kimin attığını bilmediÄŸini söylüyor. Birçok Suriyeli gibi, savaşın tüm taraflarının yaptıklarından iÄŸreniyor.

"Çocuklar savaşın dışında kalmalı"

"Çocukları bu savaşın dışında bırakmak Devlet BaÅŸkanı Esad'ın görevi. Okulları bombalamayı durdurmak zorunda - ama her iki taraf da çocuklara saldırmayı durdurmak zorunda. Onların bu savaÅŸla bir ilgisi yok. YetiÅŸkinler savaşı baÅŸlattı - onlar devam edebilir - ama çocukları, amaçlarını ilerletmek için kullanamazlar" diyor genç öÄŸretmen.

Suriye'deki savaşın bitmesinin bir yolu var mı? Şu anda ya da tahmin edilebilir bir gelecekte yok.

KonuÅŸtuÄŸum öÄŸretmen ve dört yıldır bu kan gölününün kabusunu yaÅŸayan tüm Suriyeliler için hayli kötü bir tahmin bu.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler'in hesaplamalarına göre Suriye'deki savaÅŸta ölü sayısı yaklaşık 200 bin. Neredeyse 11 milyon Suriyeli, ki bu nüfusun yarısı demek, evlerini terk etmek zorunda kaldı. Bu 11 milyon kiÅŸinin 3 milyonundan fazlası ülkeden kaçtı.

Mart 2011'de baÅŸlayan yerel ayaklanmalar kısa süre içinde savaÅŸa dönüÅŸtü; BeÅŸar Esad'ın muhalifleri savaşın kısa süre içerisinde, babası Hafız Esad'ın 1970'te kurduÄŸu sistemi devireceÄŸini umdu.

Tunus'ta, Mısır'da ve Yemen'de devlet baÅŸkanları gitmiÅŸti. Libya'da Muammer Kaddafi öldürülmüÅŸtü.

Esad, 2011'de koltuklarından olan liderler kadar nefret edilen bir devlet baÅŸkanı olmadı hiç, ancak birçok Suriyeli baskıdan ve yolsuzluklardan bıkmıştı.

Esad'ın düÅŸmanları vardı ve gösterilerde ilkin Esad'ın sözünü verdiÄŸi ama gerçekleÅŸtirmediÄŸi reformların uygulanması çaÄŸrısı yapıldı. Göstericilere bazen polis ateÅŸ açıyordu.

"Arap Baharı, zalim bir şaka"

Ancak BeÅŸar Esad gitmedi ve bunun gerçekleÅŸmesi de, belli bir düzeyde halk desteÄŸi olmaksızın imkansız. Esad'ı destekleyenler ve sadece huzurlu bir hayat yaÅŸamak isteyenler için "Arap Baharı", acımasız bir ÅŸakadan ibaret.

Yaklaşık altı hafta önce, Suriye ordusu Åžam'ın dışındaki Adra'yı geri aldı. Esad'ı destekleyenlerin çoÄŸu orada yaşıyor. Bunların çoÄŸu kamuda çalışan ve iÅŸleri gereÄŸi kendilerine ucuz konut saÄŸlanan insanlar.

El Kaide baÄŸlantılı örgütlerden biri olan el Nusra Cephesi yönetimindeki bir grup silahlı isyancının oluÅŸturduÄŸu koalisyonu kentten çıkarmak için yaÅŸanan çatışmalarda, Adra ciddi zarar gördü.

40 yaşındaki Muhammed Raja MahaviÅŸ, isyancılar kenti ele geçirdiklerinde eÅŸi ve çocukları ile birlikte dairesinin bulunduÄŸu apartmanın bodrum katında 60 kiÅŸi ile beraber 22 gün boyunca kalmış. Bu, yaklaşık bir yıl önce oluyor.

Rutubetli bodrum katında hapis hayatı yaşayan Mahaviş, 2011 yılındaki ayaklanmaları kınıyor.

"Arap Baharı, insanları kandırmak için kullanıldı ve ülkemizde birçok sorun yarattı. Ä°nsanlar evlerini kaybetti, fabrika sahipleri, çocukları için parlak bir gelecek hayal edenler, iyi okullara gitmeyi, üniversite diplomaları almayı, evlilik kurmayı hayal edenler, hepsi kayboldu... Bu son üç dört yıl içinde dinozorların dönemine döndük."

"Dinozorlar bile daha medeni"

Muhammed Raja MahaviÅŸ'e göre dinozorlar bile isyancılardan daha medeni. Ailesi ve komÅŸuları ile Adra'yı terk etmeden önce, el Nusra ve ittifak yaptığı isyancıların terör saltanatı kurduÄŸunu söylüyor.

"Åžöyle bir durum hayal edin: Sizi, çocuklarınızı ya da karınızı, biri her an öldürebilir ya da eÅŸinize tecavüz edebilir." diyor.

Esad'ın çatışmalar boyunca yaÅŸadığı kayıplar var. Ülkenin bazı bölümlerinde kontrolü kaybetti. Ama rejimi, ÅŸaşırtıcı bir ÅŸekilde yerinde duruyor.

Ä°ran'dan, Rusya'dan ve Lübnanlı Hizbullah hareketinden askeri, diplomatik ve mali destek alıyor. Fakat aynı zamanda, Suriye'nin azınlıklarının çoÄŸu ile ayakta kalmaya yetecek kadar, Sünni çoÄŸunluktan da destek görüyor.

Bir baÅŸka önemli etken de silahlı kuvvetlerin çoÄŸunluÄŸunun desteÄŸini almış olması. Savaşın ilk zamanlarında ordudan büyük çaplı firarlar beklendi ama bu hiçbir zaman gerçekleÅŸmedi.

Åžam cephesinin ön saflarında, kalabalık geçitler, kum torbaları yığılı yollar ve yanmış mahzenler arasında, çarpışa çarpışa katılaÅŸan Suriye askerleri, silahlı isyancıları yıpratma savaşı yürütüyor.

Özel birlikler komutanı Yüzbaşı Yarub Ä°ssa, nerelerde bulunduÄŸunu bir çırpıda sayıyor: Ä°dlib'de bir buçuk yıl, Han El Asal ve Åžam'da yedi ay, Åžam'ın banliyölerinde de son 16 aydır.

Askerler, rejimin yankısı gibi. SavaÅŸan adamlardan biri yüzünü tamamen kapatan bir maske giyiyor ve isyancıların mevzilerinden 10 metre uzaktaki, kum torbaları ile çevrili noktasındaki gözetleme noktasından isyancıların bulunduÄŸu bölgeye bakarken, "Suriye'nin sorunlarını dış güçlerin oyununa" baÄŸlıyor.

Tıpkı Devlet Başkanı Esad gibi...

Askerler Esad'ın arkasında

"Ülke gayet iyi iÅŸliyordu" diyor Yüzbaşı Yarub Ä°ssa. "Amaçları sadece Suriye'yi, Ä°srail'e faydalı olacak ÅŸekilde bölmek. Biz bu komploya ve plana karşıyız, kanımızın son damlasına kadar savaÅŸmaya devam edeceÄŸiz" diye ekliyor.

Ona, Kabun'da karşı mevzilerde bulunan isyancılarla konuÅŸtuÄŸumu ve onların "daha özgür hayatlar için savaÅŸtıklarını" söylediklerini aktarıyorum.

Sözlerimi, elinin tersi ile itiveriyor. "Bu insanlar kandırıldı, din adı altında beyinleri yıkandı, ÅŸimdi de dini, kendilerinin ÅŸahidi olarak kullanıyorlar" diyor.

Önemli olan, bunun gerçek olması ya da farklı yerlerdeki baÅŸka Suriyeli askerlerden de duyduÄŸum görüÅŸlerin gerçeÄŸe ne kadar yakın olduÄŸu deÄŸil.

Önemli olan, Ä°ssa ya da diÄŸer askerlerin, savaşın dördüncü yılında, hala, savaÅŸmaya ve gerekirse ölmeye hazır olacak kadar rejime inanıyor olmaları...

Tanıştığım Suriyeli askerlerin çoÄŸu Alevi, yani Esad'la aynı mezhepten. Ama her bir birimde Sünniler de var.

Rejim, birçok insanın beklediÄŸinden çok daha güçlü, bu da ayakta kalmasına sebep oluyor. Ama savaşın bu kadar uzun sürmesinin bir sebebi de, isyancılar arasında birlik olmayışı.

Laik ve ılımlı Ä°slamcı isyancılar arasında etkili bir birlik hiçbir zaman kurulamadı. Bu çevreler kendilerine gerektiÄŸi kadar destek vermediÄŸini söyledikleri Batı'yı suçladı. Ama savaÅŸtan saÄŸ çıkmak için, ÅŸahsi mücadelelerine odaklanmış olan milyonlarca Suriyeliye hitap edecek, uyumlu bir yöntemle öne çıkamadılar.

 

Esad'ın mesajı tutarlı

Devlet Başkanı Esad'ın verdiği mesaj ise tutarlı idi.

Ä°syanın başından bu yana, ayaklanmanın bir yabancı komplosu olduÄŸunu, cihatçılarla kendisine karşı çıkma cesaretini gösteren Suriye devletini parçalamak isteyen Ä°srail arasında bir ittifak olduÄŸunu söyledi.

Devlet BaÅŸkanı'nın olan biteni nasıl gördüÄŸü, BeÅŸar Esad'ın yönetimden indirilmesini isteyen ABD, Ä°ngiltere, Fransa ve Suudi Arabistan'ın da aralarında bulunduÄŸu ülkelerce reddedildi ve küçümsendi.

Ama cihatçı gruplar daha ılımlı olanlara saldırmaya ve isyana hakim olmaya baÅŸladıklarında, Esad'ın, Suriyelilerin kendi laik rejimi ile aşırı dinciler arasında bir seçim yapması gerektiÄŸi tezi, daha da inandırıcı olmaya baÅŸladı.

Rejime muhalif olanlar, Esad'ın başından beri, rejmle cihatçılar arasında açık bir seçim yapılması olgusunu yaratmaya çalıştığını, var olduÄŸunu iddia ettiÄŸi gerçekliÄŸin, isyan baÅŸladığından bu yana bulunduÄŸunu söylüyorlar.

Onlara göre Esad'ın yöntemi, daha ılımlı muhalefeti hedeflemek ve cihatçılar üzerindeki baskıyı azaltmak idi. Önce El Kaide üzerindeki, sonra da kendilerine Ä°slam Devleti adını veren Irak Åžam Ä°slam Devleti (IŞİD) örgütü üzerindeki baskıyı...

Diplomasiye yer kalmadı

Åžu anda BM'nin baÅŸka bir ateÅŸkes planı var, ama henüz çok erken bir aÅŸamada. Savaşı durdurmak hatta yavaÅŸlatmak için yapılan giriÅŸimler baÅŸarısız oldu. Suriye'nin Orta DoÄŸu'nun geri kalanı ile olan baÄŸlantısı ve büyük oyuncuların rekabeti, diplomasiye yer bırakmadı.

Suriye daha önce hiç sıradan bir iç savaÅŸ yaÅŸamadı. Ama ÅŸu anda uluslararası bir çatışmanın tam ortasında.

Suriye'nin tüm komÅŸuları öyle ya da böyle, iÅŸe karışmış durumda. Åžu anda Lübnan'da bulunan her dört kiÅŸiden biri, Suriyeli mülteci.

Suriye'de devam eden savaş, Irak'ta yeniden başlayan mezhep savaşı ile birleşti.

Bölgesel süper güçler Ä°ran, Suriye hükümetinin yanında, Suudi Arabistan ise hükümetin karşısında yer alarak, duruma dahil oldu.

Rusya'nın Esad'a desteÄŸi bir tarafta, Esad'a karşı olan ancak ÅŸu anda cihatçıları bombalayan ABD diÄŸer tarafta.

SavaÅŸ deÄŸiÅŸiyor, daha da tuhaf bir hal alıyor ama, sona erme iÅŸaretleri göstermiyor.