Zorlu bir savaşın ardından bağımsız bir Bosna Hersek'i halkına hediye eden "Bilge Kral" Aliya Ä°zzetbegoviç, tam 11 yıl önce bugün çile ve ıstırapla geçen bir ömre veda etti. Aliya Ä°zzetbegoviç'i ve bilinmeyen yönlerini, oÄŸlu Bakir Ä°zzetbegoviç, yakın dostu ve dava arkadaşı Hasan Çengiç, torunu Emina Berberoviç, savaÅŸ döneminde Bosna Hersek Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin Sırp üyesi Tatyana Lyuiç-Miyatoviç ve Ä°zzetbegoviç'in savaÅŸ yıllarında dublörlüÄŸünü yapan Habib Ä°drizoviç anlattı.

'Aliya, BoÅŸnak halkının sınırsız güvenine sahipti'

Merhum Ä°zzetbegoviç'in oÄŸlu ve Bosna Hersek Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin BoÅŸnak üyeliÄŸine geçtiÄŸimiz hafta yapılan seçimlerde tekrar seçilen Bakir Ä°zzetbegoviç, babasının BoÅŸnak halkının sınırsız güvenine sahip olan bir lider olduÄŸunu söyledi.

OÄŸul Ä°zzetbegoviç, her büyük liderin ölümünün ardından olduÄŸu gibi, "Bilge Kral"ın vefatından sonra da çoÄŸu insanın ÅŸoke olduÄŸunu kaydetti.

'BoÅŸnakları, öz vatanlarında hissettikleri 'aÅŸağılık' duygusundan kurtarmak için siyasete atıldı'

BoÅŸnaklar'ın Aliya Ä°zzetbegoviç'in çizdiÄŸi yolda yürümeye devam etmek için çok çaba gösterdiÄŸini belirten oÄŸul Ä°zzetbegoviç, ÅŸöyle konuÅŸtu: "Aliya Ä°zzetbegoviç'in, BoÅŸnaklar'ı kendi öz vatanlarında aÅŸağılık duygusundan kurtarmak ve siyasi arenada etkili olmalarını saÄŸlamak amacıyla 27 Mart 1990 tarihinde kurduÄŸu Demokratik Eylem Partisi (SDA) yöneticileri ile tüm BoÅŸnaklar ve vatanseverler, Bilge Kral'ın yolunda ilerlemek için çalıştı. Çok iyi hatırlıyorum, Aliya Ä°zzetbegoviç'e 'BoÅŸnakların neden milli planı yok' diye sorduklarında, Aliya, böyle bir planın varolduÄŸunu ve planın üç kelimeyle özetlenebileceÄŸini söylemiÅŸti. Bu kelimeleri ise 'Bosna Hersek Devleti' diye özetlemiÅŸti."

Babasının, sıradan vatandaÅŸların hayatlarını kolaylaÅŸtırmak, yaralarını iyileÅŸtirmek, ekonomiyi düzelterek halklar arasındaki barışa yönelik adımlar atmak arzusuyla dolu olduÄŸunu söyleyen Ä°zzetbegoviç, sözlerine ÅŸöyle devam etti:

'Onun yolunda yürüyoruz'

"Biz de bugün kanunlarımızı ve kurumlarımızı güçlendirerek devletimizi güçlendirmek için çalışıyoruz. Bence Aliya Ä°zzetbegoviç hayatta olsa bizden çok farklı bir ÅŸekilde çalışmazdı. Aynı yolda yürüyor olurduk. Ama belki o zaman bu yolu daha hızlı bir ÅŸekilde katederdik. Çünkü insanlar Aliya'ya güveniyordu. Onun ölümünden sonra, çok sayıda siyasi yetkili milletin güvendiÄŸi bir lider olma yönünde çalıştı ve bu, bazı süreç ve reformların gecikmesine neden oldu."

'4 yıl içinde Aliya'nın gurur duyacağı bir devlet inÅŸa edeceÄŸiz'

"Bosna Hersek'te yapılan son seçimlerde ise bu liderliÄŸin geri döndüÄŸünü görüyoruz. SDA tekrar baÅŸrolde ve ÅŸimdi daha hızlı bir ilerleme kaydedeceÄŸimizi düÅŸünüyorum. Önümüzdeki 4 yılda, inÅŸallah, Aliya'nın da hayatta olsa gurur duyacağı bir devlet, ülke ve toplum inÅŸa edeceÄŸiz."

Aliya, Bosna Hersek'in bağımsızlığında kilit rol

Aliya Ä°zzetbegoviç, "Ä°slam Deklarasyonu" kitabının yayınlanmasının ardından, "bölücülük ve Ä°slam devleti kurma" suçlarından, beraberindeki 12 Bosnalı aydınla 1983 yılında yargılanarak, 14 yıl hapse mahkum edilmiÅŸti.

'Cezasını cesur bir ÅŸekilde çekti'

Merhum Aliya Ä°zzetbegoviç'le birlikte 1983 yılındaki Saraybosna davasında yargılanan 12 sanıktan biri olan, "Bilge Kral"la birlikte 5 yıl hapis yatan eski Bosna Hersek Federasyonu Savunma Bakanı Hasan Çengiç, merhum Ä°zzetbegoviç'in hapis cezasını cesur bir ÅŸekilde çektiÄŸini söyledi.

Bilge Kral'ın diÄŸer suçlular arasında çok popüler olduÄŸunu belirten Çengiç, "Aliya Ä°zzetbegoviç cesurca ve sabırla hapis cezasına dayandı. Hapishanedeki insanlarla iyi iliÅŸkiler kurmuÅŸtu, avukat olduÄŸundan dolayı sık sık onların ÅŸikayet ve itirazlarını hazırlıyordu. DiÄŸer taraftan da birlikte yargılandığı 12 sanıkla, hapisten çıktıktan sonra neler yapılabileceÄŸini ve hangi adımların atılması gerektiÄŸini konuÅŸuyordu. Özellikle Yugoslavya Devleti'ndeki geliÅŸmeler ile Bosna Hersek'in bu geliÅŸmelere karşı tavrı konularına büyük ilgi gösteriyordu" diye konuÅŸtu.

Çengiç, Bosna Hersek'in bağımsızlığında Aliya Ä°zzetbegoviç'in kilit rol oynadığını ve uluslararası toplumun ülke bağımsızlığını desteklemesi için çok çaba gösterdiÄŸini kaydetti.

Bosna Hersek bağımsızlığının tarihi bir süreç olduÄŸunu ifade eden Çengiç, "Aliya Ä°zzetbegoviç Bosna Hersek'in uluslararası platformda tanınması için gerçekleÅŸtirilen tüm süreçlerin lideriydi. Sonunda Bosna Hersek bağımsız ve kendi ayakları üzerinde duran bir ülke haline geldi. Bu süreç kolay olmamasına raÄŸmen, gayet baÅŸarılı bir ÅŸekilde sonuçlandı. Mesela Kosova, Batı ülkelerinin tüm desteÄŸine raÄŸmen, hala BirleÅŸmiÅŸ Milletler üyesi deÄŸil. Bosna Hersek ile Kosova'nın bağımsızlık süreçleri karşılaÅŸtırıldığında, Aliya'nın buradaki rolü daha da belirgin bir ÅŸekilde ortaya çıkıyor" ÅŸeklinde konuÅŸtu.

Herkeste bulunmayacak bir ruhu vardı

Aliya Ä°zzetbegoviç'in torunu Emina Berberoviç ise Bilge Kral'ın bilinmeyen yönlerinden bahsetti.

Berberoviç, aile ortamında Aliya'nın "sadece sıradan bir dede" olduÄŸunu, torunlarıyla konuÅŸurken onlara tavsiyelerde bulunduÄŸunu söyledi. Merhum Ä°zzetbegoviç'in vefat ettiÄŸi 2003 yılında 16 yaşında olduÄŸunu belirten Berberoviç, "O zaman lisede eÄŸitim görüyordum. Aliya ile ilgili çok hatıram var ve kendisini alçakgönüllü büyük bir insan olarak hatırlıyorum. Aliya, evde 'sessiz' otoriteydi ama ondan korktuÄŸumuzdan deÄŸil, ona karşı olan saygımızdan dolayı. Onu görünce bilge, iyi ve sakin bir insan olduÄŸunu anlayabiliyordunuz, çünkü Aliya'nın ruhu çok sayıda insanda bulunamayacak bir ruhtu. Herkes ona cumhurbaÅŸkanı gözüyle bakarken, ben bunu anlamıyordum çünkü o benim dedemdi ve torunlarına karşı dede gibi davranıyordu. Bizlerle konuÅŸup, tavsiyelerde bulunurdu" diye konuÅŸtu.

Merhum Aliya'nın "ailenin direÄŸi" olduÄŸunu vurgulayan Berberoviç, Bilge Kral'ın güçlü ve sakin, ama her ÅŸeye raÄŸmen alçakgönüllü olduÄŸunu ifade etti.

Siyasette yetki sahibi ve güçlü insanların da aslında "normal" ve "sıradan" bir hayat yaÅŸaması gerektiÄŸine dikkati çeken Berberoviç, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:

"Aliya Ä°zzetbegoviç'in görkeminin bizim hayatımız olmasına izin vermedik. Her zaman aile deÄŸerlerine sahip çıktık. Dedem hayattayken haftada bir gün onu ziyaret ederdik ya da birlikte pikniÄŸe çıkardık. Sıradan aileler ne yapıyorsa, biz de aynı o ÅŸekilde yaşıyoruz. Ancak Aliya'nın en büyük zaferi, iÅŸ alanındaki bi rçok baÅŸarısının yanı sıra, kendi çocuklarını kaliteli ve iyi insanlar olarak yetiÅŸtirmek. Ayrıca, bir ülkenin ilk cumhurbaÅŸkanı olmanın popüleritesi, ne kendisini ne de çocuklarını bozdu. Hepimiz normal insanlar olarak yetiÅŸtirildik, ayrıcalıksız. Aliya'nın yaptığı ve baÅŸardığı her ÅŸeyi görünce, benim için gurur duymamak mümkün deÄŸil."

Asla ani kararlar almazdı

SavaÅŸ döneminde Bosna Hersek Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin Sırp üyesi olan Tatyana Lyuiç-Miyatoviç ise merhum Aliya'nın ani ve hızlı kararlar almadığını kaydetti.

Aliya'nın Bosna Hersek'in ilk cumhurbaÅŸkanı olarak karar getirmek için her zaman sakinleÅŸmek için beklediÄŸini belirten Lyuiç-Miyatoviç, Saraybosna'nın kuÅŸatma altında olduÄŸunu, bu süre boyunca da getirilen tüm önemli kararların doÄŸru kararlar olması gerektiÄŸini vurguladı.

Lyuiç-Miyatoviç, Bosna Hersek'teki savaÅŸ sırasında yemeksiz ve susuz çalışmanın yanı sıra, her gün kendilerine ulaÅŸan insan kayıpları haberlerinden dolayı da çok zor ÅŸartlar altında çalıştıklarını aktardı.

Aliya ile bazen anlaÅŸmazlıklar yaÅŸasa da, kendisinin yakın ortaklarına karşı çok sabırlı olduÄŸunu belirten Lyuiç-Miyatoviç, "Ä°natçı bir kiÅŸiliÄŸe sahibim. Aliya ile anlaÅŸamadığımızda, bana sadece 'Tamam Tanya' derdi ve konuÅŸma burada biterdi. Bazı durumlarda ise bir ÅŸey olduktan sonra, ertesi gün beni arayıp 'haklıydın' ya da 'biraz ileri gittim' derdi. Ä°nsanlarla çalışma yeteneÄŸi ve sabrı vardı Aliya'da, hiçbir zaman ani karar vermez, her zaman diÄŸer tarafı da dinleyip öyle karar verirdi" dedi.

Aliya'nın çok bilinmeyen yönlerinden bahseden Lyuiç-Miyatoviç, çoÄŸu kiÅŸinin merhum cumhurbaÅŸkanının sert ve ciddi olduÄŸunu düÅŸünmesine raÄŸmen, kendisinin, zor ÅŸartlara raÄŸmen, aslında espirili bir insan olduÄŸunu açıkladı.

'Aliya olmasaydı Bosna olmazdı'

Bosna Hersek'in ilk cumhurbaÅŸkanı merhum Ä°zzetbegoviç'in savaÅŸ yıllarında dublörlüÄŸünü yapan Habib Ä°drizoviç de Bilge Kral için ölümü göze alan insanlardan biri olarak, "Aliya olmasaydı, Bosna da olmazdı" dedi.

Bosna Hersek ordusunun savaÅŸ zamanında bir dönem komutanlığını da yapan Ä°drizoviç, fiziki olarak çok benzemesi dolayasıyla Aliya Ä°zzetbegoviç'i suikast ve benzer tehlikelerden korumak için "Aliya'nın dublorü" olma teklifi geldiÄŸinde bir an bile düÅŸünmediÄŸini, onun için ölümü seve seve göze aldığını ifade etti.

Kendisine sunulan teklifi büyük bir istekle kabul ettiÄŸini belirten Ä°drizoviç, Aliya'nın benzeri olmaktan ve onun yerine tehlikelere göÄŸüs germekten hiçbir zaman korkmadığını vurguladı.

Merhum Ä°zzetbegoviç'in iyi, zeki ve bilge bir siyasetçi olduÄŸunu belirten Ä°drizoviç, "Aliya savaÅŸ çıkmasını istemiyordu. SavaÅŸ baÅŸladığında da her zaman 'Ä°yi düÅŸünün. DüÅŸmanımız bile olsa, kendinize yapılmasını istemediÄŸiniz ÅŸeyleri baÅŸkasına yapmayın. Bir masum insanı öldürmek, tüm dünyayı öldürmek gibidir' diyordu. Bosna Hersek, Aliya'nın sayesinde ayakta kaldı. O cesur, bilge ve gururlu bir liderdi, hem Bosna'da savaÅŸ veriyordu, hem de uluslararası toplumla. Aliya Ä°zzetbegoviç için Fatiha okumadığım tek bir gün yok" diye konuÅŸtu.

Bosna Lideri Aliya Ä°zzetbegoviç'in askerleri selamı (müthiÅŸ)