Bosna'da Türkiye aleyhtarı propaganda itibar görmedi

Avrupa'nın ortasında, 1992-1995 yılları arasında ÅŸiddetli savaÅŸ ve acılar yaÅŸayan Bosna Hersek, ülkede silahları susturan Dayton Barış AnlaÅŸması'nın ardından 12 Ekim'de yedinci kez yapılan devlet baÅŸkanlığı ve parlamento seçimlerinin galibi, merhum Aliya Ä°zzetbegoviç'in kurucusu olduÄŸu Demokatik Eylem Partisi (SDA) oldu.

Bosna Hersek Federasyonu ve Bosna Sırp Cumhuriyeti olmak üzere iki entiteden oluÅŸan, 10 kanton ve bir özerk bölgesi bulunan Bosna Hersek'te hafta sonu, 1992-1995 yılları arasında kanlı savaşı durduran Dayton Barış AnlaÅŸması'nın ardından yedinci kez devlet  baÅŸkanlığı ve parlamento seçimleri yapıldı.

Ülkedeki karmaşık siyasi yapı, ekonomik kriz, iÅŸsizlik, savaÅŸ sırasında göç eden çok sayıda insanın hala topraklarına dönememesi ve savaşın yaralarının aradan geçen zamana raÄŸmen hala sarılamaması gibi sorunlar eÅŸliÄŸinde 12 Ekim'de yapılan seçimleri, uluslararası toplum büyük bir ilgiyle izledi.

Bosna Hersek Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin BoÅŸnak, Sırp ve Hırvat üyelerinin yanı sıra kanton, entite ve devlet düzeyindeki hükümetleri ve milletvekillerini belirlemek için yapılan seçimlere, 65 siyasi parti, 24 bağımsız aday ve 24 koalisyon katıldı. Ülkeyi 4 yıllığına yöneteceklerin belirlenmesi için gerçekleÅŸtirilen seçimlerde, 813 sandalyeden birine oturabilmek için 7 bin 748 aday yarıştı.

ÜÇLÜ DEVLET BAÅžKANLIÄžI SEÇÄ°MLERÄ°

Bosna Hersek Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı'nın BoÅŸnak, Sırp, Hırvat üyelerinin belirlenmesi, iki entite (Bosna Hersek Federasyonu ve Bosna Sırp Cumhuriyeti) ve 10 kanton düzeyinde hükümetlerin kurulması için yapılan seçimlerde BoÅŸnaklarn bölünerek seçime girmeleri dikkati çekti.

Bu kapsamda, Bosna Hersek Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi üyeliÄŸi için toplam 17 aday yarıştı, bunların arasından 10'u Konsey'in BoÅŸnak üyeliÄŸi için aday oldu. Konsey'in Hırvat üyeliÄŸi için dört, Sırp üyeliÄŸi için de 3 aday yarıştı.

Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi'nin (AÄ°HM) "Seydiç-Finci" kararına raÄŸmen, Bosna Hersek Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konsey üyeliÄŸine ülkenin kurucusu olan BoÅŸnak, Sırp ve Hırvatlar dışında diÄŸer azınlıklardan, yasalarda deÄŸiÅŸiklik yapılamadığı için kimse aday olamadı. Ülkenin bu yönde adım atmaması uluslararası toplum tarafından eleÅŸtirildi.

Bosna Hersek'in dış politikasının belirlenmesinde, büyükelçilerin atanmasında, Merkez Bankası'nın yönetim kurulu üyelerinin belirlenmesi ve silahlı kuvvetler üzerinde yetkileri bulunan ve sembolik olarak da devletin en üst düzey yönetiminde bulunma açısından Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin üyelerinin belirlenmesi, bu seçimlerde de büyük önem taşıdı.

Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı seçimlerinde, Bosna Hersek Federasyonu'nda yaÅŸayan seçmenler (BoÅŸnak ve Hırvatlar), sadece BoÅŸnak ve Hırvat adaylar için oy kullanabilirken, Bosna Sırp Cumhuriyeti'ndeki seçmenler de (Sırplar) sadece Sırp adaylardan birini tercih etmek zorunda. Bu nedenle, Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin BoÅŸnak ve Hırvat adayları seçim kampanyalarını Federasyon bölgesinde, Sırp adaylar ise Bosna Sırp Cumhuriyeti'nde yürüttü.

Bu yılki seçim kampanyalarında Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin BoÅŸnak üyeliÄŸi yarışı, SDA'nın adayı Bakir Ä°zzetbegoviç, SBB lideri ve medya patronu olan Fahrudin Radonçiç ile Demokratik Cephe'nin adayı Emir Sulyagiç arasında geçti. 

Seçim kampanyası süresince, özellikle Fahrudin Radonçiç, sahibi olduÄŸu gazetelerde sürekli Bakir Ä°zzetbegoviç'i, Türkiye ile kurduÄŸu yakın iliÅŸkiler nedeniyle eleÅŸtirdi. "Bosna Hersek'in, Türkiye'nin bir vilayeti olmadığı, Osmanlı dönemine bir daha geri dönülmeyeceÄŸi" ÅŸeklinde eleÅŸtirilerde bulunan Radonçiç, seçim kampanyasını tamamen Ä°zzetbegoviç, SDA ve Türkiye karşıtlığı üzerinde yürüttü. Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin BoÅŸnak üyeliÄŸine aday olan ve seçimi kaybeden Fahrudin Radonçiç'in, "Seçimlerde 2 CumhurbaÅŸkanı'na karşı mücadele ettim. Birisi Bakir Ä°zzetbegoviç, diÄŸeri de Recep Tayyip ErdoÄŸan'dır" ÅŸeklindeki ifadesi dikkati çekti. 

Merhum Aliya Ä°zzetbegoviç'in kurucusu olduÄŸu ve "Güç Birliktedir" sloganıyla seçim kampanyasını yürüten Demokratik Eylem Partisi (SDA) adayı Bakir Ä°zzetbegoviç ise "Türkiye'nin Bosna Hersek'e her anlamda yardım eden gerçek bir dost olduÄŸunu, bu iliÅŸkinin devam ettirilmesi gerektiÄŸini" her yerde dile getirdi. Türkiye ile kurduÄŸu yakın iliÅŸkilerin eleÅŸtirilmesinin kendilerine yapılan haksızlık olduÄŸunu ifade eden Ä°zzetbegoviç, CumhurbaÅŸkanı ErdoÄŸan ve BaÅŸbakan Ahmet DavutoÄŸlu'nun Bosna Hersek'e, AB ve NATO üyeliÄŸi konusunda da çok büyük destekler verdiklerini, ülkesinin bölge ülkeleriyle aralarındaki sorunların çözümü için de çaba gösterdiklerini kampanya süresince kamuoyuna anlattı. 

Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin BoÅŸnak üyeliÄŸi için 10 adayın yarıştığı seçimlerde Bakir Ä°zzetbegoviç'in büyük baÅŸarı elde etmesi, seçim kampanyası süresince SDA'yı ve Bakir Ä°zzetbegoviç'i yıpratmak amacıyla Türkiye aleyhine yapılan yayın ve propagandaların halk nezdinde itibar görmediÄŸini gösterdi.

Bosna Hersek Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi BoÅŸnak üyeliÄŸi için aday olan Bakir Ä°zzetbegoviç, ÅŸu ana kadar yüzde 92'si açılan sandıklardan 226 bin 860 oy alarak seçimlerin galibi oldu. Ä°zzetbegoviç, 2010 yılında yapılan seçimlerde 162 bin 831 oy almıştı. Bu seçim sonuçlarına göre oylarını artıran Ä°zzetbegoviç'in daha güçlü bir ÅŸekilde Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nde BoÅŸnakları temsil edeceÄŸi belirtiliyor.

Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı'nın BoÅŸnak üyeliÄŸinin yanı sıra Hırvat ve Sırp üyeliklerinde de ilginç sonuçlar elde edildi.

Daha önceki 2 seçimde Hırvatları temsilen aday olan ve Bosna savaşı sırasında BoÅŸnakların saflarında ülkesini savunan Jelyko KomÅŸiç'e karşı kaybeden Hırvat Demokrat BirliÄŸi (HDZ-BiH) bu defa seçimlerin kazananı oldu. KomÅŸiç, anayasa gereÄŸi 2 dönem Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin Hırvat üyeliÄŸini yaptığı için bu dönem aday olamadı. KomÅŸiç'in aday olamaması üzerine HDZ lideri Dragan Çoviç, bu seçimlerde Hırvat oyların yüzde 52'sini almayı baÅŸardı. Milliyetçi söylemleriyle bilinen Çoviç'in ardından, ülkenin birliÄŸini savunan diÄŸer aday Martin Raguj ise Hırvat oyların yüzde 38'ini alabildi.

Ülkede BoÅŸnaklardan sonra yaÅŸayan en büyük ikinci toplum olan Sırpların partileri, Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin Sırp üyeliÄŸini almak için 3 adayla yarıştı. Ayrılıkçı söylemleriyle bilinen Milorad Dodik'in liderliÄŸini yaptığı SNSD'nin adayı Jelyka Tsviyanoviç, bu seçimleri az farkla kaybetti. Konsey'in Sırp üyeliÄŸini kazanan Demokratik Ä°lerleme Partisi (PDP) Genel BaÅŸkanı Mladen Ä°vaniç yüzde 48,31 alırken, SNSD'nin adayı Jelyka Cviyanoviç ise yüzde 48,14 oy almayı baÅŸardı. Seçimleri kaybeden Cviyanoviç'in partisi SNSD, daha önce 2 seçimde Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin Sırp üyeliÄŸini kazanmıştı.

PARLAMENTO SEÇÄ°MLERÄ°NDE DURUM

Bosna Hersek'te 12 Ekim'de Devlet BaÅŸkanlığı'nın yanı sıra parlamento seçimleri de yapıldı.

Seçimlerede merhum Aliya Ä°zzetbegoviç'in kurucusu olduÄŸu Demokrat Eylem Partisi (SDA), 2010'da yapılan seçimlere göre oylarını yüzde 8,4 artırdı. SDA'nın oylarını artırması, Bosna Hersek Parlamentosu'nu oluÅŸturan 2 meclisten biri olan ve toplam 42 milletvekilinin yer aldığı Temsilciler Meclisi'ndeki milletvekili sayısını yükseltti.  SDA, böylece geçtiÄŸimiz dönemde 7 milletvekili bulundurduÄŸu Temsilciler Meclisi'nde, bu kez 11 milletvekili ile en fazla milletvekiline sahip olan parti oldu. SDA'nın seçimdeki bu baÅŸarısı önümüzdeki dönemde devlet düzeyindeki hükümetin kurulmasında da büyük önem arz edecek. GeçtiÄŸimiz seçimlerde BoÅŸnak partilerin bölünmesi ve SDA'nın az milletvekiline sahip olması nedeniyle ülkede yaklaşık 16 ay boyunca hükümet kurulamamıştı.

Bosna Sırp Cumhuriyeti'nden 14 milletvekilinin bulunduÄŸu Temsilciler Meclisi'nde, SDA geçen dönemin aksine bu dönem 1 milletvekili çıkartabildi. Bosna Sırp Cumhuriyeti'nden Temsilciler Meclisi'nde geçen dönemde BoÅŸnak milletvekili bulunmuyordu.

Bosna Hersek'i oluÅŸturan 2 entiden biri olan Bosna Hersek Federasyonu'nda da SDA en baÅŸarılı parti oldu. SDA geçen döneme oranla oylarını yüzde 7,65 artırdı. SDA, bu entite içinde bulunan 10 kantondan BoÅŸnak nüfusun yoÄŸun yaÅŸadığı 6 kantonda birinci parti oldu. Daha önce bu kantonlarda hükümetlerde çoÄŸunluk, bu seçimde büyük oy kaybeden Sosyal Demokrat Parti'nin elinde bulunuyordu.

ÅžUBAT AYINDA YAÅžANAN EYLEMLERÄ°N FATURASI SBB VE SDP'YE KESÄ°LDÄ°

Bosna Hersek'te ÅŸubat ayında Tuzla kantonunda baÅŸlayan daha sonra Saraybosna baÅŸta olmak üzere diÄŸer birçok kantonda yaÅŸanan eylemler, o dönemde kantonlarda iktidarda bulunan Sosyal Demokrat Parti ile Güvenlik Bakanı olan Fahrudin Radonçiç'in genel baÅŸkanlığını yaptığı SBB'nin büyük oranda oy kaybetmesine neden olduÄŸu ileri sürüldü. Åžubat ayında yapılan eylemlerde çoÄŸunlukla SDP'nin iktidarda olduÄŸu kanton hükümet binaları ve Saraybosna'daki Devlet BaÅŸkanlığı binası ateÅŸe verilmiÅŸti.

Federasyon bölgesinde ÅŸubat ayında yapılan eylemlerin ise o dönemde muhalefette bulunan SDA'yı güçlendirdiÄŸi, seçmenlerin kantonlarda iktidarda olan SDP'yi sosyal ve ekonomik alanlarda attığı yanlış adımlardan dolayı cezalandırdığı belirtiliyor. SDP'nin, iktidarda bulunduÄŸu süreç içerisinde ekonomik ve yabancı yatırımlar konularındaki reformları gerçekleÅŸtiremediÄŸi kaydediliyor.

SDA'nın seçimdeki baÅŸarısının en iyi örneÄŸi, geleneksel olarak sol partilerin ve SDP'nin kazandığı Tuzla Kantonu'ndaki zaferi olarak gösteriliyor. Burada SDA, geçtiÄŸimiz seçime göre oy oranını yüzde 50 artırdı. SDA, Tuzla kantonunun yanı sıra SDP'nin güçlü olduÄŸu Saraybosna ve Zeniçko-Doboyski Kantonlarında da büyük baÅŸarı elde etti. GeçtiÄŸimiz 4 yıllık dönemde, 5 kantonda çoÄŸunlukta olan SDP, bu seçimlerde hiçbir kanton meclisinde çoÄŸunluk oluÅŸturacak oy kazanamadı.

12 Ekim'de yapılan seçimlerin en büyük kaybedeni ise DışiÅŸleri Bakanı Zlatko Lagumciya'nın lideri olduÄŸu SDP oldu. SDP, devlet düzeyinde bir önceki seçimlere oranla yüzde 60 civarında oy kaybetti. SDP 2010'da ypılan seçimlerde 266 bin 23 oy alırken, bu seçimlerde 70 bin 398 oy alabildi.

Bosna Hersek'te 2010 yılında yapılan seçimlerde de Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Kosneyi'nin BoÅŸnak üyeliÄŸine aday olan medya patronu Fahrudin Radoniç'in liderliÄŸini yaptığı SBB, bir önceki seçime oranla yüzde 15,6 oy kaybetti. Åžubat ayında yaÅŸanan eylemler sırasında Güvenlik Bakanı olan SBB lideri Fahrudin Radonçiç, eylemleri önleme konusunda polise yetki vermemesinden dolayı sıkça eleÅŸtirilmiÅŸti.

HIRVAT VE SIRP PARTÄ°LERÄ°N DURUMU

Hırvat milliyetçi parti Hırvat Demokrat BirliÄŸi Bosna Hersek (HDZ BiH) adayı Dragan Çoviç, Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi yarışını kazanan aday oldu. Bu seçimlerde 117 bin 537 oy alan Çoviç'in baÅŸkanlığını yaptığı HDZ-BiH'in 2010'daki adayı Boyana KriÅŸto, 109 bin 758 oy alarak Konsey'in Hırvat üyesi seçilememiÅŸti.

Bosna Sırp Cumhuriyeti'nde ise Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin Sırp üyeliÄŸi yarışında Milorad Dodik'in lideri olduÄŸu SNSD ile Demokrat Ä°lerleme Partisi Genel BaÅŸkanı Mladen Ä°vaniç arasında kıran kırana bir mücadele yaÅŸandı. Ä°vaniç, yüzde 48,31 oy alırken, SNSD'nin adayı Jelyka Tsviyanoviç ise yüzde 48,14 oy aldı. 

Bosna Sırp Cumhuriyeti BaÅŸkanlığı seçimleri ise SNSD lideri ve Sırp Cumhuriyeti BaÅŸkanı Milorad Dodik ile Sırp Demokrat Partisi'nin (SDS) adayı Ognyen Tadiç arasında yaÅŸandı. Dodik, oyların yüzde 47'sini alırken, rakibi Tadiç'in oyu yüzde 45 civarında kaldı.

Bosna Sırp Cumhuriyeti'nin içinde bulunduÄŸu ekonomik kriz, yolsuzluklar gibi sorunlara raÄŸmen Dodik'in tekrar seçimleri kazanması ülkedeki siyasi analistleri ÅŸaşırttı. Ancak Dodik'in bu seçimleri kazanmasında Sosyalist Parti ve DNS ile kurduÄŸu koalisyon, kampanyası sırasında Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin ile yaptığı görüÅŸme ve fotoÄŸrafları kullanmasının Sırp seçmen üzerinde etkili olduÄŸu ifade ediliyor. Dodik, seçim kampanyası sırasında Putin'in yanı sıra Sırbistan BaÅŸbakanı Aleksandar Vuçiç'le birlikte yer alan fotoÄŸraflarını da bilboardlarda kullanmıştı.

BOSNA HERSEK'TE HÜKÜMETLER NASIL KURULACAK?

Bu seçimlerin galibi olan BoÅŸnakların en büyük partisi SDA, kanton, entite ve devlet düzeyindeki hükümetlerin kurulmasında kilit rol oynayacak. Ancak, SDA'yı önümüzdeki 4 yılda ekonomik kriz, iÅŸsizlik ve rüÅŸvet gibi sorunları çözme, bölünme ve üçüncü entite tartışmalarına son verme, NATO ve AB üyeliÄŸi gibi konularda önemli adımlar atma gibi sorumluluklar bekliyor.

Bosna Hersek'te 2010 yılında yapılan seçimlerin ardından hükümetin kurulması 16 ay sürmüÅŸtü. Bu süreç içerisinde hükümetin kurulması için Türkiye ve uluslararası toplum büyük çaba göstermiÅŸti. 

Bosna Hersek'te bu seçimlerin ardından hükümetin kısa sürede kurulması bekleniyor. 2010 yılında hükümetin kurulması önündeki en büyük engelleri, Dragan Çoviç liderliÄŸindeki Hırvat milliyetçi parti HDZ-BiH tarafından konulmuÅŸtu. Bunun sebebi ise Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'ne Hırvat üye olarak SDP'nin adayı Jelyko KomÅŸiç'in seçilmesiydi. HDZ'nin bu giriÅŸimlerine Sırp parti SNSD'nin de destek vermesi hükümetin kurulmasını geciktirmiÅŸti.

Bu seçimde HDZ BiH'in lideri Dragan Çoviç'in, Üçlü Devlet BaÅŸkanlığı Konseyi'nin Hırvat üyeliÄŸine seçilmesinden dolayı hükümetin kurulmasında yapıcı rol üstlenmesi bekleniyor. Seçim sonuçlarına göre SDA'nın HDZ-BiH ile kısa sürede görüÅŸmeye baÅŸlayacağı ve önümüzdeki birkaç ay içinde devlet düzeyindeki hükümetin kurulacağı öne sürülüyor. SDA ile HDZ BiH'in kurabileceÄŸi koalisyon aynı zamanda Bosna Hersek Federasyonu'nda da kısa sürede hükümetin kurulmasını saÄŸlayacak. HDZ-BiH geçtiÄŸimiz dönemde Bosna Hersek Federasyonu hükümetinde yer almamıştı. O dönem büyük çoÄŸunluÄŸu elinde bulunduran sosyal demokratların partisi SDP, daha küçük Hırvat partilerle iÅŸ birliÄŸine girerek hükümeti kurmuÅŸtu.

Bosna Hersek Federasyonu BaÅŸkanı ve BaÅŸkan Yardımcıları ise kantonlardan Milletler Meclisi'ne gönderilecek milletvekilleri tarafından yapılacak oylamayla belirlenecek. Ülkeyi oluÅŸturan iki entiteden biri olan Bosna Sırp Cumhuriyeti'nde BaÅŸkan direk halk oyuyla seçilirken, Bosna Hersek Federasyonu'nda BaÅŸkan ve Yardımcıları Milletler Meclisi'nce belirleniyor. Federasyon BaÅŸkanı'nın belirlenmesinin ardından, hükümeti kurma çalışmaları baÅŸlayacak. Hükümeti kurma yetkisinin ise seçimlerin galibi olan SDA'ya verilmesi bekleniyor.

Bosna Sırp Cumhuriyeti'nde ise 4 yıl aradan sonra SDA yeniden mecliste yer alacak. Bosna Sırp Cumhuriyeti Halk Meclisi'nde önceki döneme göre SDA'nın daha fazla milletvekili bulundurmasından dolayı hükümete girmesi de bekleniyor. 

Kaynak: AA