Bakü'de "Hazar"ı paylaşacaklar

Hazar denizine kıyısı olan ülkelerin devlet baÅŸkanları yarın Hazar kıyısındaki Rus kenti Astrahan'da bir araya gelecek.

Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin, Azerbaycan CumhurbaÅŸkanı Ä°lham Aliyev, Ä°ran CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani, Kazakistan Devlet BaÅŸkanı Nursultan Nazarbayev ve Türkmenistan Devlet BaÅŸkanı Gurbanguli Berdimuhammedov'un katılacağı 4. Hazar Zirvesi'nin en önemlisi konusunu Hazar denizinin hukuki statüsü oluÅŸturacak.

Daha önce sadece Sovyetler BirliÄŸi (SSCB) ve Ä°ran arasında bölünen Hazar denizi, birliÄŸin dağılmasıyla çok sayıda ülke arasında yeniden bölüÅŸüm müzakereleri baÅŸladı.

Ülkeler, askeri ve jeopolitik çıkarları, Hazar'da bulunan zengin petrol ve doÄŸalgaz kaynaklarından daha fazla pay kapmak istemeleri nedeniyle statü konusunda bugüne kadar bir anlaÅŸmaya varamadı.

Hazar'daki ekolojik durumun, deniz bitki ve hayvanlarının korunması, kullanılması ve olaÄŸanüstü hallerde iÅŸbirliÄŸi yapılması yönünde belli mutabakat saÄŸlanmış olsa da Hazar'ın "göl mü deniz mi" olması, dibinde ve yüzeyinde sınırların belirlenmesi, petrol ve doÄŸalgaz yataklarının kime ait olacağı, deniz dibinden boru hatlarının döÅŸenmesi gibi konuların belirsizliÄŸi giderilemedi.

Hazar'da kim ne istiyor

Hazar'a kıyısı olan ülkelerden Rusya, Azerbaycan ve Kazakistan'ın, deniz dibinin bölünmesi yönünde anlaÅŸması bulunuyor. Bu konuda Ä°ran ve Türkmenistan ile mutabakat saÄŸlanmazken, Moskova yönetimi deniz yüzeyinin ulusal bölgelere bölünmesini savunuyor.

Rusya, her ülkenin 25 mil karasuyu bulunması gerektiÄŸini, ortadaki alanın da beÅŸ ülke tarafından ortak kullanılmasını öneriyor.

Moskova, gemilerinin serbest dolaşımının kısıtlanacağı ve Ä°ran'la deniz komÅŸusu olma özelliÄŸini kaybedeceÄŸi için Hazar'ın beÅŸ ulusal bölgeye bölünmesine karşı çıkıyor.

Hazar'ın göl olarak kabul edilmesi gerektiÄŸini savunan Rusya, buradan geçecek boru hatlarında ise tüm ülkelerin onayının alınması gerektiÄŸinde ısrar ediyor. Azerbaycan, Türkmenistan ve Kazakistan bu teklifi sıcak yaklaÅŸmıyor.

Rusya'nın boru hatlarındaki ısrarcı tutumunun altında, Türkmen gazının Hazar'dan geçerek Avrupa pazarlarına çıkmasını ve Rus gazına rakip olmasını engelleme düÅŸüncesinin olduÄŸu belirtiliyor.

Ä°ran beÅŸ eÅŸit parçaya ayrılmasından yana

Ä°ran, hem daha fazla deniz arazisi elde etmek hem de yeni doÄŸalgaz yataklarına sahip olmak için Hazar'ın dibinin ve yüzeyinin beÅŸ eÅŸit bölüme ayrılmasını istiyor.

Sovyetler dönemindeki sınırından daha fazla alan isteyen Ä°ran, olası sınır bölgesinde bulunan ve henüz iÅŸletilmeyen Alev doÄŸalgaz yatağı konusunda da Azerbaycan'la anlaÅŸmazlık yaşıyor.

Hazar'da bir diÄŸer anlaÅŸmazlık da Kepez (Serdar) doÄŸalgaz yatağı ekseninde Azerbaycan ve Türkmenistan arasında yaÅŸanıyor. Hazar'ın ulusal bölgelere bölünmesini savunan fakat gerek duyulduÄŸunda da ortak yönetime sıcak bakan Türkmenistan ÅŸu an kullanılmayan Kepez yatağında hak iddia ediyor.

Türkmenis'tan da Ä°ran gibi Hazar'ın eÅŸit ÅŸekilde paylaşılmasını istiyor ancak özellikle Rusya, Azerbaycan ve Kazakistan ile bu konuda fikir ayrılıkları yaşıyor.

Kazakistan ve Azerbaycan ise her fırsatta Hazar'ın ulusal bölgelere ayrılmasından yana olduklarını açıklıyor.

Hazar'ın kapalı bir deniz olduÄŸunu savunan Kazakistan, burada BirleÅŸmiÅŸ Milletler'in ilgili konvansiyonlarının uygulanmasını istiyor. Astana yönetimi, denizin dibinin beÅŸ eÅŸit parçaya bölünmesini ve her devletin kendine düÅŸen bölgeyi istediÄŸi gibi kullanabilmesini, deniz yüzeyinin ise ortak kullanılmasını talep ediyor.

Azerbaycan, Hazar'ın "orta çizgi ilkesi" esas alınarak ulusal bölgelere bölünmesini ve ülkelerin bu bölgelerde tam yetkili olmasını istiyor.

Bakü yönetimi, Hazar'da paylarına düÅŸen bölgeleri, Azerbaycan toprakları olarak anayasada bile belirtiyor.

YENÄ°ÅžAFAK