Åžii Husiler Kimdir?

Zeydi Mezhebi'de aykırı görüÅŸlere sahip olan Carudiye ekolüne geçiÅŸ yapan Husi aÅŸireti lideri Bedreddin el-Husi'nin Ä°ran'ın Kum kentinde gördüÄŸü ilahiyat eÄŸitimi sonucu 12 Ä°mamcı Åžii Caferi mezhebini kabul etmesiyle birlikte Husi hareketi, ideolojik açıdan Yemendeki Sünni ve Zeydi hareketlerden bağımsızlaÅŸarak Ä°ran yönetimiyle paralel bir siyasal oluÅŸuma dönüÅŸtü.

Ä°ran'da kurulan Din adamlarının egemen olduÄŸu "Velayet-i Fakih" sistemine benzer bir "Ä°mamlar devleti" talep eden Husiler, Ä°ran yönetimiyle koordineli olarak hareket eden Lübnan Hizbullah hareketine benzetiliyor.

Yemen'in kuzeyindeki Sa'da kentinden gelip Amran ÅŸehrini ele geçiren, sonrasında ise baÅŸkent Sana'ya girerek düzenledikleri kitlesel gösterilerle gündeme gelen Husi Ensarullah hareketi, ideolojik yapısı, hükümet karşıtı tutumu ve dış baÄŸlantıları sebebiyle ülkedeki diÄŸer kesimler ile güven bunalımı yaşıyor. 

Yemen'in kuzeyinde bulunan Sa'da kentini kontrolü altında tutan Husilerin lideri Hüseyin Bedreddin el-Husi'nin baÄŸlılarını, Ensarullah Hareketi adı altında silahlı siyasal bir örgüte dönüÅŸtürmesi ve bu süreçte örgütün ideolojik yapısının Zeydilik'ten Ä°ran'ın resmi mezhebi olan 12 Ä°mamcı ÅžiiliÄŸe (Caferilik) evrilmesi Yemen kamuoyunda Husiler hakkında soru iÅŸaretlerine yol açıyor.  

Teori ve Ä°nanç sistemleri

Yemen ile Suudi Arabistan sınırında bulunan Sa'da kent merkezinde yaÅŸayan Husiler önceleri, Hazreti Muhammed'in torunları olan ilk 5 Ä°mam'ı (Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hüseyin, Ä°mam Zeynelabidin ve Ä°mam Zeyd)  meÅŸru Ä°slami önder kabul eden ancak Sünni Müslümanlarla teorik ve pratik alanda çatışmayan Zeydi mezhebine mensuptu. 

Sana Üniversitesi EÄŸitim ve Felsefe Bölümü üyesi Prof. Dr. Ahmed Muhammed ed-DaÄŸÅŸi, Zeydi Mezhebi'nin genel görüÅŸleri arasında yer almayan "Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer ve Hz. Osman'ı Hz. Ali'den önce halife oldukları için suçlu ya da kafir görmek" gibi aykırı görüÅŸlere sahip olan Carudiye ekolüne mensup olan Husi lideri Bedreddin el-Husi'nin Ä°ran'ın Kum kentinde ve Lübnan'da gördüÄŸü ilahiyat eÄŸitimi sonucu 12 Ä°mamcı Åžii Caferi mezhebini kabul ettiÄŸine dikkati çekiyor. DaÄŸÅŸi, Husi hareketi , ideolojik açıdan Yemen'deki Sünni ve Zeydi hareketlerden bağımsızlaÅŸarak Ä°ran yönetimiyle paralel bir siyasal oluÅŸuma dönüÅŸtüÄŸü deÄŸerlendirmesinde bulunuyor.

Siyasal perspektifleri

Husiler, demokratik ve çoÄŸulcu bir devlet yönetimini reddederek, devletin meÅŸruiyetinin Hz. Muhammed'in soyundan gelen yöneticilere ait olması gerektiÄŸini iddia ediyor. 1979 Devrimi sonrası Ä°ran'da kurulan, Din adamlarının egemen olduÄŸu "Velayet-i Fakih" sistemine benzer bir "Ä°mamlar devleti" talep eden Husiler, Yemenli analistler tarafından Ä°ran yönetimiyle koordineli olarak hareket eden Lübnan Hizbullah hareketine benzetiliyor.   

1517'de Memlükler'den Osmanlı yönetimine geçen ve 1918'de Zeydi Ä°mam Yahya'nın yönetimine giren Yemen, 1962'de cumhuriyet ile tanışmıştı. Husi Ensarullah hareketi ise 1962 öncesindeki Ä°mamlar Devleti'nin kendi soyları çerçevesinde tekrar kurulmasını talep ediyor. Husilerin devlet teorisi, Husi soyunun Hz. Muhammed'e dayandığı ve dolayısıyla devletin egemenlik hakkının Husi soyuna ait olduÄŸu tezine dayanıyor. 

Önemli geliÅŸim evreleri: Ä°ç çatışma ve dönüÅŸüm

Bedreddin el-Husi tarafından 1992 yılında kurulan Husi Ensarullah hareketi'nin temelleri "Genç Mü'minler Forumu"nda atıldı.

Zeydi tabana seslenen Hak Partisi'den siyasete atılan Bedreddin el-Husi'nin oÄŸlu Hüseyin Bedreddin el-Husi de babası gibi Ä°ran ve Lübnan'da Åžii okullarda eÄŸitim aldıktan sonra, 1993-1997 yılları arası milletvekilliÄŸi yaptı. Husi, 2000’de partiden ayrılarak forumun liderliÄŸine geldi. Bu sırada baba Bedreddin el-Husi oluÅŸumun dini otoritesi olarak öne çıktı. Ayrışmaların baÅŸlamasıyla, davetçi kültürel bir sivil toplum kuruluÅŸu niteliÄŸinde olan Forum, "Genç Mü'minler TeÅŸkilatı" adını alarak siyasi bir yapı halini aldı. 

TeÅŸkilat içindeki baba ve oÄŸul yanlıları arasında husumet yaÅŸanmasının ardından, Genç Mü'minler, Zeydilikten ayrılarak ÅžiileÅŸmek ile suçlandı.

Hüseyin Bedreddin el-Husi, Genç Müminler TeÅŸkilatı yönetimine el koydu ve babasının yöntemini ve hedeflerini reddettiÄŸini açıkladı. Hüseyin Bedreddin el-Husi'nin Ordu ile yaÅŸanan çatışmalarda 2004'te hayatını kaybetmesinin ardından örgütün liderliÄŸine Abdulmelik el-Husi geçti.

Sonuç olarak HusiliÄŸin, ZeydiliÄŸin marjinal kolu olan Carudi ekolünden 12 Ä°mamcı Åžii ekole evrilmesi, Ensarullah hareketinin siyasal açıdan da Ä°ran ile paralel bir çizgiye oturmasına yol açtı.

Gözlemcilere göre Husiler, 2011'de yaÅŸanan Arap Baharı ile baÅŸlayan halk devrimine katılmamalarına raÄŸmen Ensarullah Hareketi adı altında 18 Mart 2013'te baÅŸlayan Ulusal Diyalog Konferansı'na katılarak büyük kazanımlar elde etti. Ayrıca Husilerin Diyalog Konferansı'nda toplumdaki imajlarını iyileÅŸtirmeyi hedeflediÄŸi de savunuldu.

Etkinlik alanları

Yemen'in kuzeyindeki Sa'da vilayeti Husilerin kalesi olarak biliniyor. Husilerin tüm faaliyetlerinin hareket noktası olarak kabul edilen Sa'da'da Husilere ait eÄŸitim merkezleri ve askeri eÄŸitim kampları bulunuyor. Yemen merkezi hükümeti, örgütün kaçak yollardan Ä°ran'dan ağır silah desteÄŸi aldığını iddia ediyor. Askeri uzmanlar Husilerin 2010'daki 6'ıncı savaÅŸta kullandıkları KatyuÅŸa roketlerinin daha önce Lübnan'daki Hizbullah'ın kullandığı çeÅŸitten olması bakımından bu tür roketlerin Husilerin elinde olmasının bunların Ä°ran ve Hizbullah'tan  silah saÄŸladığına kuvvetli bir delil olduÄŸunu ileri sürüyor.

BirleÅŸmiÅŸ Milletler'e baÄŸlı Gerçekleri AraÅŸtırma Komisyonu da Ä°ran'ın Sa'da yakınlarındaki Kızıldeniz'in el-Luhayya limanına silah ulaÅŸtırmak için Eritre'de bir üs kurduÄŸu, Ä°ran gemilerinin Aden Körfezi'nde korsanlarla mücadele bahanesiyle Yemen'e silah kaçırdığı öne sürüyor.

Geçen sene Yemen sahil güvenlik güçleri içinde Ä°ran silahları bulunan ve Husilere gittiÄŸi söylenen "Cihan 1" isimli bir gemiyi alıkoydu. 

Husiler, Amran vilayeti güvenlik güçleriyle girdikleri çatışmanın ardından 8 Temmuz'da bölgeyi kontrolü altına almış o tarihten bu yana da baÅŸkent Sana'ya doÄŸru yönelmiÅŸti. Örgütün Amran kentinde Zeydilere ait bir çok cami ve eÄŸitim merkezine zarar vermesi ve Yemen'in en büyük siyasi hareketleri arasında anılan Müslüman KardeÅŸler TeÅŸkilatı (Ä°hvan)'nın siyasi kanadı Islah Partisi ile yakınlaÅŸan Zeydi siyasetçileri hedef alması ülke kamuoyunda tepkiyle karşılanmıştı. 

Islah Partisi'nden yapılan basın açıklamasında Ensarullah hareketini "terör örgütü" olarak tanımlanmış, örgüt, Amran'da iÅŸlediÄŸi savaÅŸ suçları sebebiyle sözkonusu açıklamada kınanmıştı. Husilerin Amran kentinden sonra AÄŸustos ayında baÅŸkent Sana'ya girmeleri bu arka plan sebebiyle Yemen siyaset çevrelerinde dış destekli bir darbe giriÅŸimi ÅŸeklinde deÄŸerlendiriliyor. 

Siyasi konumları

Yemen yönetimi, Husileri Ä°ran'dan maddi destek almakla suçluyor. CumhurbaÅŸkanı Abdurabbu Mansur Hadi, Ä°ran'ın Yemen'in içiÅŸlerine karıştığı, 2012 yılında da Sana'da Ä°ran adına çalışan hücrelere baskın düzenlendiÄŸini dile getirmiÅŸti. 

Eski Yemen DışiÅŸleri Bakanı Ebu Bekr el-Kurbi de 13 Aralık 2009'da Ä°ran'ı Husilere olan desteÄŸini çekmeye çağırmıştı. 

Husiler Yemen'de partiler ve çeÅŸitli oluÅŸumlar ile bir sene süren ulusal diyalog görüÅŸmelerine ve anayasa taslak komitesine  "Ensarullah" adı altında katıldı. Ancak Husiler hala siyasi bir parti olduklarını kabul etmiyor ve "kültürel bir hareket" olarak kalacaklarını söylüyorlar. 

Husiler kendilerini ulusal diyalog görüÅŸmelerinde temsil eden bazı üyelerinin de yer aldığı "siyasi konsey"e sahip ve merkezi baÅŸkent Sana'da bulunuyor. Burada aralarında BM Genel Sekreteri Ban Ki-mun'un Yemen Özel Temsilcisi Cemal Bin Ömer'in de bulunduÄŸu parti yöneticileri ve siyasiler ile görüÅŸülüyor. 

Husiler 2004-2010 yıllarında Suudi Arabistan'ın desteklediÄŸi  Yemen ordusu ile 6 kez savaÅŸa girdi. Ancak 2011'de gerçekleÅŸen devrimin ardından yeni savaÅŸları Yemen'in kuzeyindeki en büyük kabilelerden  "Al el-Ahmar" ve Suudi Arabistan sınırındaki Sa'da'ya baÄŸlı Demac beldesindeki Selefi cemaatler ile oldu. 

Ensarullah'ın Suriye'deki Esed rejimine destek gösterileri düzenlemesi de Yemen'deki diÄŸer siyasi parti ve sivil toplum kuruluÅŸlarının tepkisi çekiyor.  

Husi Ensarullah hareketinin Yemen'in en büyük Ä°slami partisi olan Ä°hvan'ın siyasi kanadı Islah Partisi'ni hedef alan silahlı saldırıları da ülkedeki gerilimi arttırıyor.

Yemen'in en büyük Zeydi otoritesi ÅŸeklinde anılan Ä°mam Kadı Muhammed Ä°smail el-Amrani'nin yanısıra Ä°mam Maciduddin el-Mueydi, Muhammed el-Mansur, ve Dr. Murtaza Mahatvari, Muhammed Abdulazim el-Husi gibi Zeydi otoritelerin "gayrimeÅŸru" ilan ettiÄŸi Husi Ensarullah hareketi Yemen Alimler BirliÄŸi tarafından da "fitne çıkarmak" ile itham edilmiÅŸti.

kaynak: Bülent Åžahin ErdeÄŸer / AA