IŞİD: Nereden besleniyor, finans kaynakları ne?

Adını Ä°slam Devleti olarak deÄŸiÅŸtiren IŞİD'in özellikle refah seviyesi yüksek olan Körfez ülkelerindeki bağışçılardan ve sempatizanlardan aldığı destek hakkında çok ÅŸey yazıldı.

Irak ve Suriye'de IŞİD'e karşı savaÅŸanlardan en çok duyduÄŸum ise Katar, Türkiye ve Suudi Arabistan'ın, örgütün mevcudiyetinin baÅŸ sorumluları olduÄŸu.

Ancak gerçek bundan daha karmaşık ve biraz açıklama gerektiriyor.

Körfez'den zengin bazı kiÅŸilerin Suriye'deki köktenci grupların desteklediÄŸi; birçok kiÅŸinin içi nakit para dolu çantaları Türkiye'ye getirip milyonlarca doları teslim ettiÄŸi doÄŸru.

Bu, 2012 ve 2013 yıllarında oldukça sık rastlanan birÅŸeydi ancak o zamandan bu yana azaldı ve 2014 yılında IŞİD'in kasasına akan para, toplam gelirinin çok küçük bir yüzdesini oluÅŸturuyor.

Suudi Arabistan ve Katar'ın, Suriye Devlet BaÅŸkanı BeÅŸar Esad'ın yakında düÅŸeceÄŸini ve Sünni siyasal Ä°slam'ın politik hedefleri için doÄŸru bir araç olduÄŸunu düÅŸünerek güçlü Ä°slami referansları olan grupları mali yönden destekledikleri de doÄŸru.

Dönemin "kötü adamı" sayılan El Kaide'nin Suriye'deki kanadı El Nusra ile çok zayıf baÄŸları olan Liva el Tevhid, Ä°hrar el Åžam, CeyÅŸ el Ä°slam bu gruplar arasında.

Özellikle Katar, grupla bulanık baÄŸlar kurmakla eleÅŸtirildi.

Türkiye ise silahların ve paranın Katar ve Suudi desteÄŸi ile akabildiÄŸi, hayli sorgulanabilir bir sınır politikası güttü.

Bu ülkelerin hepsi, bunun Esad rejiminin düÅŸüÅŸünü ve Suriye'yi, Åžii Ä°ran'ın Akdeniz'le baÄŸlantısını kesen Sünni bir güç olarak yeniden düzenlemeyi kolaylaÅŸtıracağını düÅŸündü.

IŞİD'in 2013 yılındaki önlenemez yükseliÅŸi baÅŸladığında, bu gruplar ya IŞİD tarafından yok edildi ya da kazanan tarafa dahil olmanın daha iyi olduÄŸuna karar vererek, yenilmiÅŸ halde paralarını ve silahlarını da yanlarına alıp IŞİD'e katıldı.

Sadece El Nusra, daha radikal kuzeni olan IŞİD'le pek de saÄŸlam olmayan birlikteliÄŸini sürdürdü. Fakat buna raÄŸmen, tahminen en az 3 bin El Nusra savaÅŸçısı IŞİD'e üye oldu.

DoÄŸrudan finansman?

Katar IŞİD'i finanse etti mi? Soru doğrudan finansman ise, hayır.

Dolaylı olarak ise baÅŸtan savma siyasetler sonucu, Katar'ın finanse ettiÄŸi silahlar ve para IŞİD'in eline geçti.

Suudi Arabistan da benzer bir ÅŸekilde grubu doÄŸrudan finanse etmedi. Fakat Katar gibi, Suudilerin de Esad'ı düÅŸürme kararlılığı, müttefiklerini seçerken ciddi hatalar yapmalarına neden oldu.

Her iki ülke de bu noktada kendilerine dönmeli ve bir iç muhasebe yapmalı - her ne kadar bu iç muhasebenin kamuoyu önünde kabul edilmesi olası deÄŸilse de.

Fakat burada biraz daha derin mevzular söz konusu: Dini aidiyetler, alenen Åžii Ä°ran'ın bölgedeki çıkarlarına aykırı davranan bir gruba duyulan sempati ve Körfez'de birçok insanın itiraf etmekten çekineceÄŸi kadar çok insanın örtük desteÄŸi.

IŞİD'in korkunç eylemlerinin herhangi biri tarafından desteklenmesi güç fakat bir halifelik kurma amacı Ä°slami düÅŸüncenin bazı köÅŸe taÅŸları açısından oldukça çekici.

Bu amacı destekleyenlerden birçoÄŸu hali hazırda yönlerini Suriye'ye çevirdiler, oraya gittiler, IŞİD ve diÄŸer gruplar için savaÅŸarak öldüler. DiÄŸerleri daha pasif olarak destek belirttiler ve takip eden yıllar boyunca da böyle yapmayı sürdürecekler.

SavaÅŸta tüm diÄŸerlerinden daha iyi performans göstermiÅŸ ve 10'dan fazla dilde genç kadınları ve erkekleri çekecek bir kampanya yürütmüÅŸ olan IŞİD'in çekim kuvvetinin baÅŸarısı kanıtlandı.

SavaÅŸmaktan, örgütlenme ve hiyerarÅŸiye, medyada yer alan mesajlara kadar IŞİD bölgede faaliyet gösteren diÄŸer muhalefet gruplarının çok daha ilerisinde.

IŞİD devlet benzeri bir yapının baÅŸlangıcı olan bakanlıklar, hukuk mahkemeleri ve hatta henüz olgunlaÅŸmamış bir vergi sistemi de olmak üzere bazı uygulamaları hayat geçirmiÅŸ durumda. Hatta vergi olarak baÅŸlangıç için alınan oranlar Esad'ın Suriyesinden daha az.

2013'ün baÅŸlangıcından bu yana toprak ele geçirmeye baÅŸladığından beri IŞİD istikrarlı bir gidiÅŸat izledi.

Bir kentin kontrolünü ele geçirdiÄŸi andan itibaren hemen su, un ve hidrokarbon kaynaklarını güvence altına aldı, dağıtımı merkezileÅŸtirdi ve böylece yerel nüfusu hayatta kalmaları için kendine baÄŸlı hale getirdi.

Bağımlılık ve destek aynı ÅŸey deÄŸil ve "Ä°slam Devleti vatandaÅŸlarının" kaçının bu projede kendi istekleri ile yer aldığını, kaçının cezalandırma korkusu ya da istikrar arayışı ile basitçe yönetimi kabullendiÄŸini ayırt etmek imkânsız.

SavaÅŸ ekonomisi

IŞİD'in ekonomisinin nasıl iÅŸlediÄŸini anlamak için, arabulucular ve karanlık iÅŸ anlaÅŸmalarının bulanık dünyasına dalmak gerek. Burada farklı tarafların "sadık ideologları" iÅŸ olanaklarını tespit edip üzerine atlıyor.

IŞİD günlük 9 bin varil petrolü 25 ile 45 dolar arasında deÄŸiÅŸen fiyatlarla ihraç ediyor.

Bunların bir kısmı yukarıda Türkiye'deki Kürt aracılara gidiyor. Bir kısmı IŞİD'in içerideki tüketimine ve bir kısmı da karşılığında gruba silah satan Esad rejimine.

Jamestown Vakfı'nın analistlerinden Wladimir van Wilgenburg "Bu, geleneksel bir savaş ekonomisi" diyor.

Gerçekten de, dürüst olmayan anlaÅŸmalar ve garip ittifaklar; Lübnan iç savaşında birbirleri ile kan davalı olan savaÅŸ lordları hem savaşır hem beraber iÅŸ yaparken oluÅŸan tabloya giderek daha çok benziyor.

Durum ÅŸu ki IŞİD, özünde kendi finansmanını kendisi yaratıyor; dünyadan izole edilemiyor ya da iliÅŸkisi kesilemiyor çünkü IŞİD bölgesel istikrara öylesine derinden baÄŸlı ki bu sadece onun çıkarına deÄŸil, karşısında savaÅŸtığı insanların çıkarına da hizmet ediyor.

Daha büyük soru ise ÅŸu, bölgenin bu denli entegre olmuÅŸ bir parçası (her ne kadar ÅŸoke edici derece ÅŸiddet dolu ve aşırılık yanlısı da olsa) yenilebilir mi yenilemez mi?

Batının askeri müdahalesi olmadan yenilmesi olası deÄŸil.

Her ne kadar Irak'taki Sünni aÅŸiretler gruba olan baÄŸlılıklarını sorgulasa da, IŞİD'i devirecek silah gücüne ya da mali güce sahip deÄŸiller.

Irak ya da Suriye ordularının da böyle bir gücü yok