BeÅŸ soruda: Ukrayna krizi

Rus yanlısı muhaliflerin stratejik önemdeki liman kenti Mariupol'a açılan Novoazovsk kasabasını ele geçirmesi ile Ukrayna'daki çatışmalarda yeni bir cephe daha açıldı.

Muhaliflerin elindeki Donetsk ve Luhansk kentleri yakınlarında militanlar ve Ukrayna ordusu arasındaki çatışmalar ise devam ediyor. BBC’den Laurence Peter, beÅŸ soruda Ukrayna krizini derledi.

Ukrayna'nın doÄŸusunda çatışmalar nasıl baÅŸladı?

Nisan ayında Rus yanlısı muhalifler Donestk ve Luhansk'ta hükümet binalarını ele geçirdi. Bu muhaliflerin büyük kısmı silahlıydı. Kiev yönetiminin katı tutumu da gerilimi arttırdı.

Rusya'nın Mart ayında Ukrayna'ya ait olan Kırım'ı ilhak etmesi bölgedeki gerilimi arttırdı.

Rusya, Kiev yönetiminin Rusça konuÅŸan halkın haklarını çiÄŸnediÄŸini öne sürüyor.

Åžubat ayında ise aylar süren protestoların ardından eski CumhurbaÅŸkanı Viktor Yanukoviç, Kiev'i terk ederek Rusya'ya kaçmıştı.

Yanukoviç, demokratik bir seçimle iktidara gelmiÅŸti.

Fakat ülkedeki ekonomik durgunluk, yolsuzluk ve yandaÅŸlarını kayırma gibi nedenlerle eleÅŸtiriliyordu.

Yanukoviç'in AB ile iÅŸ birliÄŸi anlaÅŸmasını imzalamayı reddetmesi kendisine yönelik protestoların ÅŸiddetlenmesine neden olmuÅŸtu.

Yanukoviç, özellikle Ukrayna'nın doÄŸusundaki bölgelerden büyük destek görüyordu. Bu bölgelerdeki Rusça konuÅŸan halk Yanukoviç'i ve Rusya ile olan baÄŸlarını önemsiyordu.

Rusya, militanları destekliyor mu?

Evet, fakat asıl sorun bu yardımın ne kadar üst seviyede destek bulduÄŸu…

Kremlin yönetimi, Rus askerlerin Ukrayna sınırını yasadışı olarak geçip oradaki Rus ayrılıkçıları desteklediÄŸi ve mühimmat saÄŸladığı iddialarını reddediyor.

Rusya ayrılıkçıların eylemlerini 'haklarını savunan insanların doÄŸal tepkileri' olarak nitelendiriyor.

Donetsk'de muhaliflerin lideri Aleksandr Zakharçenko, 3-4 bin arasındaki Rusya vatandaşının militanlara yardım ettiÄŸini belirtiyor. Zakharçenko, Rusya'dan muhaliflere katılımın giderek arttığını söylüyor.

GeçtiÄŸimiz günlerde NATO, 1000 kadar Rus askerinin Ukrayna sınırını geçtiÄŸini ve ülkenin doÄŸusundaki ayrılıkçılara yardım ettiÄŸini belirtmiÅŸ ve buna dair uydu fotoÄŸrafları yayımlamıştı.

Ukrayna Batılı ülkelerden yardım alıyor mu?

ABD, Ukrayna'ya iletiÅŸim malzemesi, askeri araç gibi öldürücü niteliÄŸi olmayan teçhizat yardımı yaptığını açıklamıştı.

New York Times'ın haberine göre ABD, Kiev yönetimi ile istihbarat paylaşımında da bulunuyor. Fakat gazete bunun olası tehditler için eÅŸ zamanlı istihbarat paylaşımı olmadığını da ekliyor.

Ukrayna NATO üyesi deÄŸil. Bundan ötürü Batılı ülkelerin Ukrayna'ya askeri yardımda bulunmasında bazı yasal sınırlamalar söz konusu.

ABD'li bazı askeri danışmanların Temmuz ve AÄŸustos ayında militanlara yönelik saldırılarda Ukrayna ordusuna yardımcı olduÄŸu yönünde haberler yapılmıştı. Fakat bu iddialar resmi kaynaklarca doÄŸrulanmadı.

Öte yandan AB de Ukrayna ekonomisine destek olmak için devreye ekonomik bir program sokmuÅŸtu.

Kırım'ın aynısı mı tekrarlanıyor?

Kırım'daki süreç bazı benzerlikler içeriyor, ancak bazı farklılıklar da var.

Ä°yi eÄŸitimli Rusça konuÅŸan ve üniformaları ile araçlarının üzerinde herhangi bir iÅŸaret bulunmayan askerlerin muhalifler için savaÅŸtığına dair bazı haberler geliyor.

Kendilerine "küçük yeÅŸil adam" ismini veren buna benzer askerler Kırım'da bazı binaların iÅŸgali de önemli rol oynamıştı. Bu iddiaları Rusya önce reddederek tüm militanların yerel kiÅŸiler olduÄŸunu söylemiÅŸti. Fakat daha sonra bu kiÅŸilerin Rusya'dan geldiÄŸini kabul etmiÅŸti.

Donetsk ve Luhansk'taki muhalifler 11 Mayıs'ta yaptıkları referandum sonrasında bağımsızlıklarını ilan etmiÅŸti. Kiev yönetimi ve Batılı ülkeler bu kararı tanımamıştı.

Benzer bir referandum Rusya'nın ilhak ettiği Kırım'da da yapılmış ve benzer şekilde uluslararası toplum tarafından kınanmıştı.

Rusya'nın Kırım ile iliÅŸkileri daha derinlere uzanıyor. Ana dili Rusça olanlar Kırım'ın çoÄŸunluÄŸunu oluÅŸturuyor ve Rusya'nın Kırım'da Sivastapol kentinde askeri üssü bulunuyor.

Kırım 1954'te, Sovyetler Birliği zamanında Rusya'dan Ukrayna'ya devredilmişti.

Ukrayna'nın doÄŸusunda nüfus politik ve etnik olarak Kırım'dan daha karışmış durumda. Kırım'a oranla Ukrayna'nın doÄŸusunu coÄŸrafi büyüklüÄŸü açısından da kontrol etmek oldukça zor.

Avrupa için Ukrayna neden önemli?

Ukrayna krizi SoÄŸuk SavaÅŸ'ın sona ermesinden beri Avrupa'nın en büyük krizi olarak deÄŸerlendiriliyor.

Uzun süredir AB, Ukrayna ile yakın iliÅŸkiler sürdürmeye çalışıyordu. Buna karşılık Rusya, Ukrayna ve komÅŸularının AB ile gümrük birliÄŸi anlaÅŸması imzalamalarına karşı çıkıyor.

Ukrayna Doğu ile Batı arasındaki sınırın tam ekseninde bulunuyor. Sovyetler Birliği'nin 1991'de dağılmasından beri Ukrayna'da siyasi istikrar sağlanamadı.

AB ile NATO, Rusya'yı Ukrayna'nın içiÅŸlerine karışmakla suçluyor.

DoÄŸu Avrupa'daki Eski Sovyetler BirliÄŸi üyesi ülkeler Rusya Federasyonu BaÅŸkanı Vladimir Putin'e karşı daha sert bir tavır alınması gerektiÄŸine inanıyor.

Kiev krizi nedeniyle AB ile ABD, Rusya'ya karşı birçok yaptırım kararı almıştı.

Bu yaptırımlarla Putin'in geri adım atmasını ve Kiev yönetimi ile ciddi müzakereler için masaya oturmasını umuyorlar.