Irak iç siyasetinde İran'ın büyük etkisi

Irak’ta giderek yalnızlaÅŸan BaÅŸbakan Nuri El Maliki’nin bir zamanlar en büyük destekçilerinden biri Ä°ran‘dı. Ancak uzlaÅŸmaz ve ayrımcı çizgisini bir türlü terk etmeyen Maliki her geçen gün onu iktidarda tutan yol arkadaÅŸlarını kaybediyor. Ä°ran Ulusal Güvenlik Konseyi, salı günü yaptığı bir açıklama ile Maliki’nin iktidardan indirilmesine yönelik parlamento sürecini desteklediÄŸini duyurdu. Siyasi uzmanlara göre bu açıklama Nuri El Maliki için yolun sonunun geldiÄŸinin bir göstergesi.

Peki Ä°ran’ın komÅŸusu Irak üzerinde bu kadar etkin olmasının sebebi nedir? Erfurt Üniversitesi’nde görev yapan Irak Uzmanı Siyasal Bilimci Profesör Ferhad Seyder, Saddam Hüseyin döneminde Ä°ran’da yaÅŸayan Åžii Iraklılarla kurulan sıkı iliÅŸkiler sonucu Irak’ta tüm Åžii örgütlerinin, siyasi partilerin ve milislerin Ä°ran etkisi altında olduklarini ifade ediyor. Seyder'e göre Ä°ran kendini Mezopotamya’daki yani Irak’taki bütün Åžiilerin hamisi olarak görüyor aynı zamanda.

Ä°ran'ın Irak'taki üç ayaklı etkisi

Ä°ran’ın Irak iç politikasına tesirinin üç ayağı var. Bunlardan ilki siyasi ayak. Saddam Hüseyin rejimine karşı mücadele veren ve içinden hem Nuri El Maliki’nin hem de yeni baÅŸbakan adayı olarak geniÅŸ kesimlerin desteÄŸini alan Haydar El Abadi’nin çıktığı Åžii Dava Hareketi’ni yıllarca destekleyen Ä°ran bu iliÅŸkinin bir sonucu olarak Irak iç politikasında söz sahibi. Ä°kinci ayak askeri destek. Ä°ran, Saddam Hüseyin sonrası kurulan yeni Irak Ordusu’na ve militan Åžii gruplarına yardım ediyor. Üçüncü ayak ise Åžii mezhebine mensubiyetten kaynaklanan inanç ayağı.

Bazı siyasi uzmanlara göre bugünün siyasi koÅŸullarında Ä°ran’ın kabul etmediÄŸi bir ismin Irak baÅŸbakanı olma ÅŸansı yok. Ancak diÄŸer yandan Irak tamamen Ä°ran’ın kontrolünde denemez. Ä°ran'ın etkisini budayan olguların başında Iraklı Åžiilerin ruhani lideri Ayetullah Ali Sistani geliyor. Ülkesinde büyük bir saygınlığa sahip olan Sistani, Ä°ran’ın Irak içiÅŸlerine müdahele etmesine açıktan karşı çıkıyor. Buna raÄŸmen Ä°ran için Irak çok önemli bir ülke ve Tahran koÅŸullar el verdiÄŸi sürece Irak’ta söz sahibi olmaya devam edecek. Profesör Ferhad Seyder, 'Åžii Yayı' denen bölgede yani Lübnan, Suriye, Irak hattında söz sahibi olmak için Tahran'ın çok fazla emek ve para harcadığını ve bu plan içinde, Suriye ile aradaki bağı saÄŸlayan Irak'ın, Ä°ran açısından vazgeçilemeyecek bir ülke olduÄŸunu vurguluyor.

İran-ABD yakınlaşması

Bölgenin altını üstüne getiren IŞİD ya da yeni adıyla Ä°slam Devleti örgütü zaten karmaşık olan güç savaşına yeni bir boyut getirdi. Öyle ki düÅŸmanlıkları artık geleneksel bir hal alan Ä°ran ile Amerika BirleÅŸik Devletleri bu terör örgütü ile mücadelede aynı safta yer alıyorlar. Carnegie Vakfı’nın Lübnan’ın baÅŸkenti Beyrut’ta bulunan OrtadoÄŸu Merkezi Müdiresi Lina Katip, Åžiilere ait bazı kutsal mekanları tahrip eden ve Åžii coÄŸrafyasında ilerleyen Ä°slam Devleti örgütüne karşı Ä°ran’ın bir süredir mücadele verdiÄŸini belirtti. Katip, Ä°ran'ın Cumhuriyet Muhafızları’nın en seçkin birliklerini Irak’ta Ä°slam Devleti örgütüne karşı mücadeleye destek için bu ülkeye gönderdiÄŸini ve sözkonusu örgüte karşı hava saldırılarına baÅŸlayan ABD ile aynı safta yer aldığını dile getirerek, bu durumun iki ülke arasında bir diyalog baÅŸlatabileceÄŸini belirtiyor.

Ä°ki ülke sadece Ä°slam Devleti Örgütü ile mücadelede aynı safta yer almıyorlar. Irak BaÅŸbakanı Nuri El Maliki’den desteÄŸini Ä°ran gibi Amerika da çekmiÅŸ durumda. Ayrıca yeni baÅŸbakan adayı Haydar El Abadi iki ülkenin de onayını almış görünüyor. Kısacası ortak çıkar gereÄŸi de olsa, Irak’taki karmaşık durum Ä°ran ile ABD arasında bir diyalog kurma fırsatı yaratmış oldu.