13 gün muamması

Türkiye ilk defa  doÄŸrudan halkoyuyla bir cumhurbaÅŸkanı seçecek. Sürecin akışına iliÅŸkin bazı temel konularda hukuki belirsizlik, en azından görüÅŸ ayrılıkları var.
Tartışmalı konulardan biri ÅŸu: Acaba cumhurbaÅŸkanı adaylarından biri baÅŸbakan olursa ve seçilirse, baÅŸbakanlığı hangi aÅŸamadan sonra düÅŸer? CumhurbaÅŸkanlığı görevine baÅŸlayıncaya kadar parti baÅŸkanlığını sürdürebilir mi? Bu soruların cevabı sürecin akışına etki edeceÄŸi için önemli.

BaÅŸbakan Tayyip ErdoÄŸan, seçilmesi durumunda görevi devralacağı 28 AÄŸustos'a kadar baÅŸbakanlık görevine devam edeceÄŸini söyledi. "Bunun uygulamaları, her ÅŸeyi ortada. Bizim 28 AÄŸustos'ta burada mazbata alınır. Mazbatadan sonra yemin, yeminle beraber iÅŸ biter. Orada milletvekilliÄŸi de düÅŸer, genel baÅŸkanlığı da düÅŸer" ifadesini kullandı."

ErdoÄŸan bu açıklamayı seçim öncesi katıldığı son televizyon programında, A Haber - ATV ortak yayınında yaptı. "Zaten arada 13 gün gibi bir süre var" denilmesine karşılık ErdoÄŸan, "Zaten o ara dönem 13 gündür. Ara dönemin bir defa boÅŸluk kabul etmesi mümkün mü?" diye konuÅŸtu. "Vekaleten oluÅŸmuÅŸ" sözleri üzerine ErdoÄŸan ÅŸunları söyledi:

"Geçin Allah'ınızı severseniz. Ne vekaleti? Böyle bir ÅŸey mi olur? Bir defa bunların hepsi ülkenin kendisine yönelik sıkıntılı bir sürecin baÅŸlatılması demektir. Bu konuda birçok anayasacının deÄŸiÅŸik yaklaşımları olabilir, vardır. Ama ÅŸu anda bizim elimizde de, bizim hukukçularımızın da büyük bir kısmının, hocaların da olduÄŸu gibi… Onlar da diyorlar ki yani mazbata alındığı gün yemin yapılır. Aynı gün ki 28'i, ondan sonra devir teslim. Tüm bu görevler o an düÅŸer."

Tartışmanın kaynağı Anayasa’nın 101’inci maddesi. 101'inci maddede “CumhurbaÅŸkanı seçilenin, varsa partisi ile iliÅŸiÄŸi kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliÄŸi sona erer” hükmü yer alıyor.

Ancak madde parti ile iliÅŸiÄŸin ve milletvekilliÄŸinin hangi aÅŸamada sona ereceÄŸini net biçimde ifade etmiyor. Tartışma da burada düÄŸümleniyor.

‘Rejim krizine doÄŸru gidiyoruz’

Meclis Anayasa Komisyonu’nu üyesi ve CHP Konya Milletvekili Atilla Kart, ErdoÄŸan’ın seçilmesi durumunda görevi devralıncaya kadar genel baÅŸkanlık ve baÅŸbakanlık görevini sürdürüp sürdüremeyeceÄŸi yönündeki soruya Anayasa'nın 101'inci maddesini iÅŸaret ederek yanıt verdi:

“Anayasa'nın 101’nci maddesinin son fıkrası son derece açıktır. Seçilen kiÅŸinin partiyle iliÅŸiÄŸi kesilir, milletvekilliÄŸi sona erer diyor. Yine Anayasa'ya göre parlamento dışından biri baÅŸbakan olamaz, yani baÅŸbakanlık da düÅŸer. Ama sistemi zorlayacaklar. Anayasal krizin yaÅŸandığı bir dönemde rejim krizine doÄŸru gidiyoruz.” 

Tarhan Erdem: BaÅŸbakanlığa devam ederse ayaÄŸa kalkmalıyız 

Radikal gazetesi köÅŸe yazarı ve KONDA Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Tarhan Erdem de Anayasa'nın 101’nci maddesine göre ErdoÄŸan’ın seçilmesi durumunda milletvekilliÄŸi sona ereceÄŸi için baÅŸbakanlık, partisiyle iliÅŸiÄŸi kesileceÄŸi için de genel baÅŸkanlık görevinin sona ereceÄŸi görüÅŸünde. Erdem  Al Jazeera’ye yaptığı açıklamada YSK’nın seçim sonuçlarını ilân etmesinin ardından ErdoÄŸan’ın parti toplantılarına katılmaması gerektiÄŸini belirtti:

"Bu hükümleri bilen Sayın ErdoÄŸan’ın kesin sonuçlar ilan edilmeden önce veya en geç kesin sonucun ilanıyla birlikte yenisi atanıncaya kadar baÅŸbakanlığa vekâlet edecek olan baÅŸbakan yardımcısının kim olacağını CumhurbaÅŸkanlığı makamının onayına sunması doÄŸru ve hukuka uygun olacaktır.” 

Tarhan Erdem, ErdoÄŸan'ın seçildikten sonra 28 AÄŸustos'a kadar 'BaÅŸbakanlığım ve genel baÅŸkanlığım devam eder' demesi durumunda ise bunun bir anayasal krize neden olacağını söyledi. Erdem CNN Türk'te katıldığı EÄŸrisi DoÄŸrusu adlı programda "EÄŸer bu ÅŸartlarda baÅŸbakanlığa devam ederse hepimizin ayaÄŸa kalkması gerekir. Ben ayaÄŸa kalkacağım, böyle ÅŸey olmaz" dedi.

'Önce genel baÅŸkan sonra baÅŸbakan' formülü 

ErdoÄŸan’ın ilk turda seçilmesi durumunda AK Parti’de 11 AÄŸustos günü Merkez Yürütme Kurulu (MYK) ve Merkez Karar ve Yönetim Kurulu (MKYK) toplantılarının yapılması ve kongre kararı alınması bekleniyor. Ancak hükümette ErdoÄŸan’ın cumhurbaÅŸkanı seçilmesi halinde görevi devralıncaya kadar baÅŸbakanlık ve genel baÅŸkanlık görevini sürdürme eÄŸiliminde olduÄŸu yolunda deÄŸerlendirmeler yapılıyor. Yeni Åžafak Gazetesi Ankara Temsilcisi Abdülkadir Selvi de 7 AÄŸustos tarihli köÅŸe yazısında ”AK Parti kulislerinden edindiÄŸim izlenim, ErdoÄŸan 28 AÄŸustos’ta Çankaya’da devir teslim yapmadan önce 24 AÄŸustos Pazar günü olaÄŸanüstü kongre toplanıp genel baÅŸkanı belirleyecek. Önce genel baÅŸkan, sonra baÅŸbakan formülü bir adım önde gözüküyor” diye yazdı.

'Maksat AK Parti'de sıkıntı çıkarma'

Meclis Anayasa Komisyonu BaÅŸkanı ve AK Parti Ä°stanbul Milletvekili Burhan Kuzu  Al Jazeera’ye konuÅŸtu. Kuzu söz konusu Anayasa maddesinin cumhurbaÅŸkanının parlamento tarafından seçildiÄŸi döneme ait olduÄŸunu söyledi: 

"CumhurbaÅŸkanı seçilen kiÅŸinin partiyle bağı kesilir diyor. Birileri bunu seçildiÄŸi anda gibi algılıyor. Diyelim ki öyle. Peki o seçilen kiÅŸi o anda cumhurbaÅŸkanı mı deÄŸil mi? Ä°ki tane mi cumhurbaÅŸkanı olacak o arada? Benim yorumum, hükmün konulma nedenine bakmak lazım. O hüküm cumhurbaÅŸkanının tarafsız kalması için konuldu. CumhurbaÅŸkanı olarak icraat yapmayan kiÅŸinin tarafsız olup olmadığını nasıl deÄŸerlendireceksiniz. Amaca uygun yorum yapmak lazım. Mazbatasını alıp yemin ettiÄŸi andan itibaren cumhurbaÅŸkanı olarak görevine baÅŸlar. Benim yorumum böyle. Bu aradaki boÅŸlukta MKYK toplamasına ne engel var? ABD’de baÅŸkan seçiliyor, dört ay sonra göreve baÅŸlıyor.” 

Burhan Kuzu bu anayasal tartışmanın maksatlı olduÄŸu görüÅŸünde. Kuzu “Burada maksat baÅŸka, parti içinde sıkıntı çıkarma, tırnakla kaşıma çabası var” dedi.

Arınç’ın yorumu: BaÅŸbakanlığa vekâlet olmalı

Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın cumhurbaÅŸkanı seçilmesi halinde sürecin nasıl iÅŸleyeceÄŸine liÅŸkin bir soru üzerine BaÅŸbakan Yardımcısı Bülent Arınç 25 Temmuz’da katıldığı NTV canlı yayınında 28 AÄŸustos’a kadar BaÅŸbakanlığa vekâleten görevlendirme yapılması gerektiÄŸini söyledi:

“Ben 15’i ile 28’i arasında baÅŸbakanlığa vekâlet durumunun olması gerektiÄŸini düÅŸünüyorum. O arada kongre toplanır, genel baÅŸkan seçilirse o genel baÅŸkana baÅŸbakanlığı devretmek üzere de bir yetki alınabilir. Yani 28’inden önce olursa Sayın Gül’ün BaÅŸbakanlığa bir belirleme yapması lazım ama 13 gün içinde bütün bunların olması mümkün deÄŸil. BaÅŸbakanımız cumhurbaÅŸkanı olarak yemin eder, göreve baÅŸlar, AK Parti’den kim genel baÅŸkan olursa ona da baÅŸbakanlık görevini verir.”   

Meclis Başkanı'nın yorumu

Meclis BaÅŸkanlığı yeni hükümetin nasıl kurulacağını, vekâlet verilip verilmeyeceÄŸini geçmiÅŸteki uygulamaları inceleyerek örnekleriyle Çankaya KöÅŸkü’ne gönderdi. Meclis’in hazırladığı ve Çankaya KöÅŸk’üne gönderdiÄŸi yazıda Özal’ın ve Demirel’in cumhurbaÅŸkanı seçilmesinin ardından vekalet sisteminin uygulandığı belirtildi. Buna göre Turgut Özal’ın 31 Ekim 1989’da cumhurbaÅŸkanı seçilmesinin hemen ardından 1 Kasım’da CumhurbaÅŸkanı Kenan Evren Meclis’e bir yazı göndererek, Özal’ın baÅŸbakanlığının sona erdiÄŸini bildirdi ve yeni hükümet kuruluncaya kadar BaÅŸbakan Yardımcısı ve Devlet Bakanı Ali Bozer’in baÅŸbakanlık görevine vekâlet edeceÄŸini duyurdu.

Meclis'in KöÅŸk’e gönderdiÄŸi örnekler arasında 16 Mayıs 1993 tarihinde cumhurbaÅŸkanı seçilen Demirel’in aynı gün milletvekilliÄŸi sıfatının sona erdiÄŸi ve aynı gün yemin ederek göreve baÅŸlayan Demirel’in baÅŸbakanlık görevi için Erdal Ä°nönü’ye vekâlet verdiÄŸi de yer aldı.