Bir nesil okula gidemiyor

Ä°stanbul Sultangazi’de bir ayakkabı üretim atölyesi. Burada çalışan Suriyelilerin çoÄŸu çocuk yaÅŸta. Abdülaziz (12) ve aÄŸabeyi Ali (14), diÄŸer iki kardeÅŸleri Muhammet ve Nur’un okuyabilmesi için günde sekiz saat çalışıyor. Babaları Ahmet (43) de onlarla aynı atölyede çalışıyor. OÄŸullarının aslında okulda olması gerektiÄŸinin farkında. Ama koÅŸullar onları zorluyor:

“Dört çocuÄŸum var. Ä°kisini ‘El Nahda’ adlı özel bir okula gönderiyorum. Daha pahalı olanlar da var. Çocuk başına aylık 100 lira ödüyorum. Tabii bunun elbiseden, yiyeceÄŸe birçok ek masrafı da var. Bu yıl ücretler 140-150 lira olacakmış. Evimi taşımak zorunda kaldığım için öÄŸrenci başı 60 lira da servis ücreti olacak. Böyle giderse okula yalnız bir çocuÄŸumu gönderip, diÄŸerini de atölyede çalışması için yanıma alacağım.”

Baba Ahmet eÄŸitimin ne denli önemli olduÄŸunun farkında ama onları evsiz ve umutsuz bırakan uzun savaÅŸ aileyi en temel içgüdüye, hayatta kalmaya odaklamış durumda:

“Daha ne kadar çadır kentlerde yaÅŸayabilirdik bilmiyorum. 14 aydan beri Ä°stanbul’dayız. Burada en azından bir evimiz var, kapısını kilitleyip güvenle uyuduÄŸumuz. EÄŸitim meselesine gelince, bu yalnızca benim çocuklarımın sorunu deÄŸil. Bir kuÅŸak yok oluyor. Suriye muhalefeti bu sorunu çözmek istiyorsa bir an önce ücretsiz eÄŸitim veren okullar kurulmalı. Silah vermek istemeyen yabancı devletler kalem versinler, defter versinler. Yoksa onurumuzla yaÅŸamak için çalışmak zorundayız.”

Ahmet’in genç yaÅŸta aile sorumluluÄŸunu sırtlanan çocukları, okuldan ve eÄŸitimden her söz ettiÄŸimde gözleri parıldayarak bakıyor. AÄŸabey Ali avukat olmak istiyor, bir küçüÄŸü Abdülaziz doktor. Ama ÅŸimdilik ayakkabı yapıştırıcısı bulaÅŸmış minik parmaklarını ovalamakla yetiniyorlar. Doktor ve öÄŸretmen olmak isteyen iki küçük kardeÅŸlerinin okul masrafları onların omzunda.

Halit Emin Osman (49) da üç çocuÄŸu ile birlikte Ä°stanbul’da. Türkiye’ye pasaportu ile girmiÅŸ ve bir yıllık ikameti var. Bir zamanlar Halep’te kendine ait bir konfeksiyon atölyesi vardı. Ama savaÅŸ her ÅŸeyi deÄŸiÅŸtirdi. O da büyük oÄŸlu Abdullah ile birlikte Merter’de bir konfeksiyonda çalışıyor. Aslında Suriyeli çocukların Türk okullarına kaydedilmesinin önünde resmi bir engel yok. Ama Türk okullarına devam etmenin en önemli ÅŸartı Türkçe bilmek. Halit Emin Osman'ın, altı yaşındaki oÄŸlu Ömer ile 10 yaşındaki kızı Sidra’nın Türkçesi ise sokaktaki arkadaÅŸları ile oynamaya yetiyor. Baba Osman, Suriyeli çocuklar için ayrı okullar açılmasını istiyor.

Halit Emin ve eÅŸi Muna, çocukları ile birlikte. Büyük oÄŸulları Abdullah aile bütçesine katkı için bir konfeksiyonda çalışıyor.

[FotoÄŸraf: Can Hasasu / Al Jazeera Türk]

Çocukların okula gitmeyiÅŸi en çok anneleri Muna'yı üzüyor:

“Okula gitmelerini çok isterdim. Her gün balkonda, okula gidip gelen çocukları izliyorlar. Onlar gibi çantalarını sırtlayıp okula gitmek istiyorlar ama elden ne gelir.”

Kızları Sidra, Suriye’de ilkokul üçe gidiyordu. Okulu ve arkadaÅŸlarını çok özlemiÅŸ. AÄŸabeyi Abdullah ise bir gün okula dönerse mimar olmayı istiyor. Ama ÅŸimdi ailesine destek olmak için çalışmak zorunda:

“Ben de babam gibi tekstil iÅŸinde çalışıyorum. Suriyeli olduÄŸumuz için bize Türklerin yarısı kadar para veriyorlar. 600 lira alıyorum. Bir gün iÅŸler düzelirse okula dönmeyi çok isterim.”

Åžirinevler’de yoÄŸun bir iÅŸ günü. Okulda olması gereken bir grup Suriyeli çocuk, trafik ışıklarında dileniyor, mendil satıyor. Çocuklar ile sohbet etmeye baÅŸlıyorum. Sinan grubun en büyüÄŸü, 12 yaşında. Okula gitmeyi hiç düÅŸünmemiÅŸ bile. Zeynep yaşı hakkında emin deÄŸil. Ama okulun ne demek olduÄŸunu biliyor gibi:

“Annem ve babam beni bazen okula gönderiyor. Orada mendil satıyorum. Annem, yeterince para kazanırsam bana o çocuklarınki gibi çanta alacağına söz verdi.”

Çocuklar ile konuÅŸurken önce bir grup Suriyeli kadın, sonra da bir erkek geliyor. Çocukların ebeveynleri olduklarını söylüyorlar. EÄŸitimle ilgili bir haber yaptığımı öÄŸrenince gruptaki tek erkek olan Sait sorularımızı yanıtlamayı kabul ediyor:

“Ben okumadım. Ama çocuklarımın okumasını isterim. Kaç aydır Ä°stanbul’dayız. Kazandığımız parayı kiraya, masrafa veriyoruz. Burada ben de, çocuklarım da çalışmak zorundayız.”

Dilendirilen ve sokak satıcılığı yaptırılan çocuklar da eÄŸitim haklarından mahrum kalıyor. [FotoÄŸraf: Can Hasasu / Al Jazeera Türk]

"Bir nesli kaybetme tehlikesiyle karşı karşıyayız"

Muhaliflerin kurduÄŸu Geçici Suriye Yönetimi’nin EÄŸitim Bakanı Prof. Dr. Muhyettin Banana, ekonomik koÅŸullar nedeniyle çalışmak zorunda kalan çocuklar sorununu yakından takip ettiklerini söylüyor. Al Jazeera muhabiri Yılmaz Bilgen'in sorularını yanıtlayan Banana, sorunun büyük olduÄŸunu ÅŸu sözlerle dile getiriyor:

“Biz bir nesli kaybetme tehlikesi ile karşı karşıyayız. En tehlikeli olan ise, bu neslin kötü alışkanlıklara esir olup, Suriye için olduÄŸu kadar bölge ülkeleri için de gelecekte büyük tehdit arz edecek olmasıdır.”

EÄŸitim Bakanı Banana, UNICEF verilerine göre okul çağındaki 5,5 milyon Suriyeli çocuÄŸun 3,5 milyonunun okula gidemediÄŸini söylüyor. Okula gidemeyen çocukların yüzde 60'tan fazlası da ilkokul çağındaki çocuklar:

"Åžu an itibarı ile Suriye içerisinde muhaliflere ait bölgelerde eÄŸitim gören çocuk sayısı 991 bin 365. Bunların 108 bin 636’sı lise, 246 bin 576’sı ortaokul, 636 bin 153’ü de ilkokul seviyesinde öÄŸrenciler. Suriye dışında ise Lübnan’ da 86 bin 500, Türkiye’de 112 bin, Irak’ta 25 bin 519, Ürdün’de 92 bin 598, toplamda 316 bin 617 Suriyeli çocuk eÄŸitim görüyor. Yine 150 bin üniversiteli gencimiz okul imkanından mahrum durumdadır. 2 bin master öÄŸrencimizle birlikte 5 bin akademisyenimiz de aynı kaderi paylaşıyor."

"Yardım bekliyoruz"

Suriyeli varlıklı aileler bir ÅŸekilde çocuklarının eÄŸitimini sürdürüyor. Peki ya dar gelirli Suriyeli çocukların geleceÄŸi ne olacak? Bakan Banana özellikle Ä°stanbul gibi büyük kentlerde kendi

FotoÄŸraf: Yılmaz Bilgen / Al Jazeera Türk

Geçici Suriye Yönetimi’nin EÄŸitim Bakanı Prof. Dr. Muhyettin Banana dünya ülkelerinden yardım istiyor.

“Bir eÄŸitim konferansının hazırlığı içerisindeyiz. Suriye’ye dost ülkelerle birlikte gerçekleÅŸtireceÄŸimiz bu konferansta ihtiyaç duyduÄŸumuz yardımlar gerçekleÅŸirse bakanlık olarak büyük bir eÄŸitim seferberliÄŸi baÅŸlatmak istiyoruz.”

Türkiye’den destek

Suriye’de iç savaşın dördüncü yılına girmesi ile birlikte, özellikle Türkiye’de yaÅŸayan Suriyeliler için Türk Milli EÄŸitim Bakanlığı da harekete geçti. Muhaliflerin kurduÄŸu Geçici Suriye Yönetimi’nin EÄŸitim Bakanı Prof. Dr. Muhyettin Banana'nın verdiÄŸi bilgiye göre, Suriyeli çocuklara ilkokul birinci sınıftan lise son sınıfa kadar Türkçe dersleri verilecek. Yine üniversitelere yatay geçiÅŸle daha çok sayıda Suriyeli genç yerleÅŸtirilecek. Master öÄŸrencileri de buna dahil edilecek.