Kürt blokunun Maliki sınavı

Irak’ta, Ä°ran’ın da desteÄŸi ile cumhurbaÅŸkanı seçilen Talabani’nin yerine ÅŸimdi, Talabani’nin en yakın arkadaÅŸlarından Fuad Mahsum, Irak BaÅŸbakanı Nuri Maliki’nin liderliÄŸindeki Kanun Devleti Koalisyonu’nun da desteÄŸi ile parlamentoda 24 Temmuz’da yapılan oylamada cumhurbaÅŸkanı seçildi. Mahsum’un adının kesinleÅŸtiÄŸi 23 Temmuz’da KYB Siyasi Büro üyesi Mela Bahtiyar, Maliki’nin Süleymaniye’ye gidip Talabani ile görüÅŸeceÄŸi açıklandı.

KYB’nin politbürosunda iken Irak CumhurbaÅŸkanı seçilen Mahsum, Irak Anayasası'na göre 15 gün içinde parlamento içinden bir milletvekilini hükümeti kurmakla görevlendirmek zorunda. Görevlendirilen vekil ise 45 gün içinde hükümetini cumhurbaÅŸkanının ve parlamentonun onayına sunuyor. Bu nedenle Irak için asıl büyük siyasi tartışmalar bundan sonra baÅŸlayacak. Kimin görevlendirileceÄŸi Kürtler, Sünniler, Åžiiler, Ä°ran, Türkiye ve ABD dengeleri arasında en büyük sürtüÅŸmelerin ve pazarlıkların yapılacağı süreç olacak. Mahsum’un hükümeti kurmakla görevlendireceÄŸi kiÅŸi Nuri Maliki olabilir mi?

Erbil-Süleymaniye ayrışması

Bölgesel Kürt Yönetimi BaÅŸkanı Mesut Barzani ve BaÅŸbakan Neçirvan Barzani, 10 Haziran’dan sonra birçok kez Maliki’nin baÅŸbakanlığını yaptığı bir hükümette yer almayacaklarını kesin bir dille açıkladı. Mesut Barzani, Maliki’nin baÅŸarısızlıklarını örtmek için Kürtleri suçladığını, bir an önce görevi bırakması gerektiÄŸini söyledi. Neçirvan Barzani ise Maliki’nin Kürt ve Sünnileri dışlayan mezhepçi politikalarının ve diktatörce tavırlarının Irak’ı mevcut krizin içine sürüklediÄŸini söyledi ve krizden çıkışın ilk koÅŸulunun Maliki’nin görevi bırakması olduÄŸunda ısrar etti.

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) tamamen Barzani ailesinin denetiminde. Barzaniler cephesinden Maliki’nin gitmesi müzakereler için ön koÅŸul olarak net bir biçimde ilan edilirken, Irak CumhurbaÅŸkanı Celal Talabani liderliÄŸindeki KYB ise daha temkinli açıklamalarda bulundu ve ne Maliki’ye destek verdi, ne de karşı çıktı. Ä°ran’dan bazı yetkililer zaman zaman Maliki’yi eleÅŸtirse de gitmesi yönünde doÄŸrudan bir çaÄŸrı olmadı. ABD ise krizin ilk günlerinde Maliki’ye yönelik sert açıklamalarda bulunsa da sonraki günlerde Maliki’ye karşı açıklamaları devam ettirmedi.

Maliki’nin Barzanilerin muhalefetine raÄŸmen Süleymaniye’ye gitmesi ve Ä°ran’a yakın duran Talabani ile görüÅŸecek olması Kürtler arasında bir ayrışmaya neden olur mu? Süleymaniye ile Erbil arasında bir bölünme yaÅŸanır mı?

Bölgesel Yönetim BaÅŸkanı Mesut Barzani, 10 Haziran’daki krizden bu yana defalarca Kürtlerin kendi kaderini tayin etmek için bir referanduma gideceÄŸini duyurdu. Barzani ailesinin denetimindeki KDP ve hâkim olduÄŸu bölgelerde referandum ve aÅŸamalı olarak “bağımsızlık” fikri oldukça taraftar topluyor ancak Celal Talabani’nin liderliÄŸindeki KYB ve hâkim olduÄŸu bölgelerde “bağımsızlık” fikri desteklense de “aceleci davranılmaması” konusunda bir temkinlilik var. Ä°ki parti arasındaki dillendirilmemiÅŸ bu ayrışma Maliki’nin ziyareti ile daha da derinleÅŸebilir mi?

Erbil'de Türkiye, Süleymaniye'de Ä°ran etkisi 

Ä°ran da Kürt Yönetimi’ni “olası bir bağımsızlığa” asla sıcak bakmayacağı konusunda uyardı.  Ä°ran’ın Süleymaniye KonsolosluÄŸu’nun sitesinde bağımsızlığın niçin Kürtlerin lehine olmadığı ile ilgili bizzat konsolosun kaleminden bir makale bile yayınlandı.

Al Jazeera’ye verdiÄŸi bir mülakat esnasında kendisine Ä°ran’ın bağımsızlığı kabul etmeye yanaşıp yanaÅŸmayacağı sorulduÄŸunda Mesut Barzani, “ikna etmeye çalışırız” diye cevap verdi. Ancak Kürt Yönetimi, özellikle Irak’taki kriz sonrasında Türkiye ile stratejik iliÅŸkilerini derinleÅŸtiriyor. Bölgesel Kürt Yönetimi BaÅŸbakanı Neçirvan Barzani, Al Jazeera’ye “Türkiye ile tam irtibat halinde” olduklarını söyledi.

KYB ve Celal Talabani’nin ise Ä°ran ile iliÅŸkileri uzun bir geçmiÅŸe dayanıyor. Ä°ran adına dış operasyonları yürüten Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani ve Talabani, hem Süleymaniye’de hem de Tahran’da birçok kez görüÅŸtü. Erbil’de Türkiye’nin ağırlığı hissedilirken, Süleymaniye’de Ä°ran varlığı daha görünür.

Yazılı olmasa da üzerinde mutabakat bulunan kural gereÄŸi 2003 sonrasında Irak’ta cumhurbaÅŸkanlığı Kürtlere veriliyor. Kürtlerin ise cumhurbaÅŸkanlığını KYB’ye vermesi, Kürt Bölgesel Yönetimi BaÅŸkanlığı'nın KDP’ye verilmesi karşılığında oldu. Irak’ta Saddam Hüseyin sonrası ilk seçimden bu yana Bölgesel Yönetim’in baÅŸkanlığını Mesut Barzani, Irak CumhurbaÅŸkanlığı'nı ise Celal Talabani yürütüyor. KYB Barzani’ye bölgesel yönetimin baÅŸkanlığı konusunda destek verirken, Barzani de Talabani’ye cumhurbaÅŸkanlığında en büyük desteÄŸi verdi.

Mahsum kimi görevlendirecek? 

KYB ve KDP arasındaki bu otomatik konsensüs, Maliki’nin Süleymaniye’de Talabani’yi ziyaret etmesi ve baÅŸbakanlık için destek istemesiyle son bulur mu? Barzani, Irak’taki siyasi geleceÄŸini ve Kürtlerin liderliÄŸini Maliki’ye karşı sert bir tutum sergileyerek sürdürmeye çalışırken Talabani, KYB ve yeni CumhurbaÅŸkanı Fuad Mahsum, Kürtlerin bölünmesi pahasına Maliki’ye destek verir mi?

Bu soruların cevabı, Fuad Mahsum’un kimi hükümeti kurmakla görevlendireceÄŸi ile netleÅŸecek. Talabani ve dolayısıyla da Mahsum’un kimi görevlendireceÄŸi büyük oranda Ä°ran’ın ve ABD’nin kimi istediÄŸi sorusunun da cevabı olacak.

Erbil’deki Kürt hükümetinin lideri Mesut Barzani ve Türkiye, çok net bir biçimde Maliki’yi Irak’ın siyasi geleceÄŸinde istemediklerini ilan ettiler. Ancak Tahran, BaÄŸdat ve Washington arasında siyasi pazarlıklar sürüyor ve Maliki konusundaki belirsizlik henüz devam ediyor.