Yüzyıllar öncesinden günümüze kadar gelen yaÄŸlı güreÅŸ geçen süre içerisinde birçok deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸradı.
Değişmeyen tek şey ise pehlivanların giydiği 'kispet' oldu.
Önceleri manda derisinden üretilen kispet, dericiliÄŸin geliÅŸmesiyle birlikte günümüzde dana derisinden dikiliyor.
El iÅŸçiliÄŸi ve ustalık gerektiren kispeti diken kiÅŸi sayısı gün geçtikçe azalıyor.
72 yaşındaki Ä°rfan Åžahin yaÅŸayan son kispet ustası. UNESCO (BirleÅŸmiÅŸ Milletler EÄŸitim, Bilim ve Kültür Örgütü) tarafından 2012 yılında 'yaÅŸayan insan hazineleri' arasına alınan Ä°rfan Usta, Biga'daki atölyesinde sanatını yaÅŸatmaya çalışıyor.
653'üncü tarihi Kırkpınar yaÄŸlı güreÅŸleri bugünkü törenlerle baÅŸlayacak. Edirne'nin Sarayiçi mevkiinde müsabakalar cuma ve cumartesi düzenlenecek.
Kırkpınar öncesi Ä°rfan Usta, kaybolmaya yüz tutan mesleÄŸini Al Jazeera'ye anlattı.
Kispet bir pehlivan için ne ifade eder?
Pehlivan kispetini alır, önce Allah'a sonra yüreÄŸine güvenerek çayıra çıkar. Kispet pehlivanın yol arkadaşıdır. Kispet pehlivanın yarısıdır. Pehlivan kispetini giydiÄŸinde içinde kendisini iyi hissetmezse zaten o güreÅŸini yapamaz. Onun için kispet yaÄŸlı güreÅŸte yarı yarıya rol oynar. Kispet bir sanattır, giymek de yürek ve cesaret ister.
Mesleğe ne zaman başladınız?
Askerden döndüÄŸümde baÅŸladım. Astsubay okuluna gitmek istiyordum ama olmadı. Babama,"bir sanat öÄŸrenmek istiyorum" dedim. O da beni bir saraçın yanına verdi. O zamanlar hayvanlar için yular, eyer gibi ÅŸeyler dikiyorduk. Tarımda makinalar çoÄŸalınca kispet iÅŸine geçtik.
Ustalığa geçmeniz nasıl oldu?
Türkiye'de iki tane kispet ustası vardı. Ä°stanbullu Hidayet Usta, Bigalı Mustafa Usta. Ben Mustafa Usta'nın kalfasıyım. 1966-67 senelerinde ikisi de vefat etti. Türkiye'de tek ben kaldım.
Diktikleriniz arasında en unutamadığınız kispet hangisi?
Ordulu Mustafa'ya diktiÄŸim kispet, en baÅŸarılı kispetim. 28 sene Kırkpınar'da altın kemer alınamamıştı, Ordulu Mustafa'ya diktim. Benim diktiÄŸim kispetle altın kemeri aldı 28 sene sonra. O baÅŸarı bana bir kez daha büyük bir ÅŸevk verdi.
BaÅŸka hangi pehlivanlarla çalıştınız?
Türkiye'de dikmediÄŸim hiçbir ünlü isim kalmadı. Buna Allah rahmet eylesin Gazanfer Bilge dahil. Ä°rfan Atan'lar, Adil Atan'lar, Ordulu Mustafa Sezai Kanmaz (Kör Sezai derler kendisine), Ülfettin Çekmece, Kara Ali, Ordulu Mustafa. Bunların hepsine diktim. Dört nesle kispet diktim. Efsane baÅŸpehlivan, ÅŸu anda Türkiye'de Cumhuriyet tarihinin en ünlü pehlivanı Ahmet TaÅŸçı, kendisine 25 sene kispet diktim ve bu kispetlerle dokuz kez baÅŸpehlivanlık aldı. Ä°ki kez altın kemer kazandı. Åžu anda kendisi Karamürsel'de yaşıyor, çok saÄŸlıklı. Son olarak da kendisine müzelik bir kispet dikeceÄŸiz Allah nasip ederse. 57 yaşında o kispetle güreÅŸ yapacak.
Maddi olarak karşılığını alabildiniz mi?
Bir kispetle iki, üç gün uÄŸraşırsın. Pehlivanlar hali vakti yerinde insanlar deÄŸil. Onlara firmalar sponsor olur. Onlar sponsorlardan paralarını alıncaya kadar da akla karayı seçersin. Bu iÅŸi yapıyorsan büyük beklentilerin olmayacak. Ben BaÄŸkur emeklisiyim. Hayatım boyunca en düÅŸük bir memurun bir ayda kazandığından fazla kazanmadım. Ben hayatımı bunlarla kazandım, bunlarla geçindim. Çok az da olsa gelirim buydu. Ben hayatımdan memnunum.
Hiç çırak yetiÅŸtirdiniz mi?
Biga'da Mehmet Usta var. Ä°zmir'de Murat Boncuk var. Åžu benim en güzel çırağım Bursa'daki UÄŸur Usta. DiÄŸerleri Mehmet Usta bıraktı. Murat Boncuk çok çabaladı ama olmadı. Ama UÄŸur Usta, "Senin mesleÄŸini ben yürüteceÄŸim" dedi. Åžu anda Türkiye'de pehlivanların hemen hemen yüzde sekseninin kispetlerini dikiyor. Bir tane daha çırağımız var Samsun tarafında. Onlar da ÅŸu an çalışıyor. Ama bu sayı çok az. BaÅŸlayan bir süre sonra bırakıyor. Ben bunun mücadelesini veriyorum. Sanat okullarıyla beraber, belediyelerin desteÄŸiyle bunu yaymamız lazım.
YaÄŸlı güreÅŸ geçen sürede çok deÄŸiÅŸti mi sizce?
YaÄŸlı güreÅŸ deÄŸiÅŸti. Benim çocukluÄŸumda iki tane pehlivan çıkar ortaya saatlerce güreÅŸirdi. Benim zamanımda Kırpınar'a 300 tane pehlivan giderdi. Åžimdi 1000-1500 pehlivan katılıyor. Pehlivan ÅŸu anda 40 dakika güreÅŸiyor. 10 dakika sonra puanlama. Benim çocukluÄŸumda, manda derisinden yapılırdı kispetler. 1960 yılından sonra tabakhanenin geliÅŸmesiyle beraber dana derisinden yapılmaya baÅŸlandı ve pehlivanlar çok teknik güreÅŸ yapmaya baÅŸladı. Biz 10 kiloluk kispeti, 1 kilo 800 grama kadar düÅŸürdük. Zamana biz de uyduk.
Bu sene nasıl bir Kırkpınar bekliyorsunuz?
Bu sene çok deÄŸiÅŸik bir Kırkpınar bekliyorum. Hemen hemen 40 tane baÅŸpehlivan var. Bunların arasından sıyrılıp almak... Allah kendilerine gayret, kuvvet versin.
Henüz yorum yapılmamış.