Ülke savaşta, meclis kapalı

Yeni meclisi belirleyen 30 Nisan’daki genel seçimlerin üzerinden neredeyse iki ay geçmesine raÄŸmen Irak Parlamentosu siyasal aktörler uzlaÅŸamadığı için ilk oturumunu henüz yapamadı.

Irak Anayasası'na göre, yeni meclis, ilk oturumunu yaptıktan sonraki 45 gün içinde, yeni parlamento baÅŸkanını, cumhurbaÅŸkanını ve onun yardımcılarını seçmek zorunda. Yeni seçilen cumhurbaÅŸkanı da 15 gün içinde baÅŸbakanı atıyor. BaÅŸbakan ise 45 gün içinde hükümeti kurmak zorunda.      

Ahi Evran Üniversitesi Uluslararası Ä°liÅŸkiler Bölümü'nden ve 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Irak uzmanı Doçent Doktor Serhat Erkmen, bu anayasal zorunluluk nedeniyle, Irak’ta hükümetin nasıl oluÅŸacağı belli olmadan meclisin ilk oturumunu yapmaktan kaçındığını söyledi: :

“CumhurbaÅŸkanı, onun yardımcıları, parlamento baÅŸkanı ve hükümetin kompozisyonu, Irak siyaseti için hep beraber ele alınması gereken bir pakettir. Bütün bu konular üzerine anlaşılmadan, meclis ilk oturumunu yapmaz; yapsa bile, zaman kazanmak için oturum kapatılmaz.”

Irak’ta ABD iÅŸgalinden sonra 2005’te yapılan ilk genel seçimlerin ardından, hükümet 156 günde, 2010’daki seçimlerden sonra da 10 ayda kurulabilmiÅŸti.

Ayrıca henüz Irak Yüksek Seçim Kurulu seçim sonuçlarına itirazları karara baÄŸlamadı. Bu süreç bitmeden de meclis toplanamıyor. 

Hükümet kurmayı zorlaÅŸtıran tablo

Irak BaÅŸbakanı Nuri Maliki’nin baÅŸkanlığını yaptığı göre Kanun Devleti Koalisyonu 30 Nisan’da yapılan seçimlerde tek başına hükümet kurabilecek sandalye sayısına ulaÅŸamadı. 328 sandalyeli mecliste Maliki’nin 92 sandalyesi var.  

Maliki’nin rakibi Sünni partiler ise birlikte hareket edememiÅŸ ve seçimlere ayrı bloklar halinde girmiÅŸlerdi. Sünni partiler 2010 seçimlerine göre güç kaybına uÄŸradılar. Usame Nuceyfi'nin BirleÅŸikler (Muttahidun) Hareketi 23, Ä°yad Allavi'nin lideri olduÄŸu Ulusal Koalisyon (Vataniye) 22, Salih Mutlak'ın Arap Koalisyonu (Arabiye) 9 sandalye kazandı.

DiÄŸer Åžii partilerden Ammar Hekim liderliÄŸindeki Irak Yüksek Ä°slam Konseyi 29, Mukteda Sadr’ın özgürler hareketiyse 28 milletvekili çıkardı.

Ä°lk oturumunu yapamayan Irak Meclisi’nde Kürtlerin de 62 sandalyesi var.

Kürtler, Irak’ın cumhurbaÅŸkanlığı koltuÄŸunda bir Kürdün oturmasında ısrarlı ama Sünni ve Åžii Arapların bir kısmı bu fikre itiraz ediyor. Bu konudaki uzlaÅŸmazlık, yeni cumhurbaÅŸkanının belirlenmesini, dolayısıyla yeni cumhurbaÅŸkanının hükümet kurmak için baÅŸbakan atamasını da geciktiriyor.

Birlik hükümeti çaÄŸrıları

IŞİD’in güç kazanmasında Maliki hükümetinin dışlayıcı politikalarının etkisi olduÄŸu gerek Irak içinde, gerek Irak dışında sık sık dile getiriliyor. Irak’ın sorunlarına çözüm bulunması için de kapsayıcı politikalar izlenmesi gerektiÄŸi çaÄŸrıları yapılıyor.

Beyaz Saray'dan 19 Haziran PerÅŸembe günü yapılan açıklamaya göre ABD BaÅŸkan Yardımcısı Joe Biden; Sünni lider Nuceyfi, Kürt Bölgesel Yönetimi BaÅŸkanı Mesut Barzani ve Irak BaÅŸbakanı Nuri Maliki ile görüÅŸtü ve üç lidere de ulusal birlik çaÄŸrısı yaptı. Biden hükümetin acilen oluÅŸturulması gerektiÄŸinin de altını çizdi.

BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon, 17 Haziran Salı günü Irak’taki durumun mezhep çatışması olduÄŸu uyarısında bulunarak, sorunun çözülmesi için Maliki’ye kapsayıcı diyalog baÅŸlatma çaÄŸrısında bulunmuÅŸtu.

Türk DışiÅŸleri Bakanı Ahmet DavutoÄŸlu da 18 Haziran’da Cidde’de yapılan Ä°slam Ä°ÅŸbirliÄŸi TeÅŸkilatı toplantısında kapsayıcı bir hükümetin kurulması ve güvenliÄŸi tehdit eden bütün unsurlara karşı ortak hareket edilmesi için devlet adamlarının birlikte çaÄŸrıda bulunmasını önermiÅŸti.

Maliki: süreç devam ediyor

Maliki 18 Haziran’da yaptığı açıklamada ülkede yaÅŸananlara raÄŸmen siyasi sürecin devam ettiÄŸini vurguladı. Yeni bir hükümet kurulması için çalışmaların sürdüÄŸünü söyledi.

Hükümet pazarlıkları bitmeden meclisin toplanması zor olmasına raÄŸmen Irak’ta bir araya gelen siyasi aktörler de 18 Haziran Salı günü halka birlik çaÄŸrısı yaptı.

Maliki, Sünni lider Usame Nuceyfi ve Åžii lider Hekim’in toplantısından sonra liderler adına ortak açıklama, ABD iÅŸgali sonrasında Irak’ın ilk baÅŸbakanı olarak görev yapan Ä°brahim Caferi’den geldi.

Caferi açıklamasında, “Terörist gruplar hiçbir mezhebi ya da örgütü temsil etmiyor. Iraklı Åžii ve Sünniler ülkelerinin savunması için ne gerekiyorsa beraberce yapacaklardır. Teröristler halkını bölmeye muvaffak olamayacaktır"  ifadelerini kullandı.

Şiiler silahlanıyor

IŞİD tehlikesi ülkede, Maliki’yi eleÅŸtirseler bile Åžiilerin bir araya gelmesine neden oluyor. Maliki’ye yönelik sert muhalif tutumuyla bilinen, ülkenin en güçlü Åžii liderlerinden biri olan ve genel seçimler öncesinde Maliki’nin otoriter tavrına tepki amacıyla siyasetten çekildiÄŸini açıklayan Mukteda Sadr, yandaÅŸlarına 1 Haziran'da ülkenin tüm eyaletlerinde askeri yürüyüÅŸ düzenlemeleri çaÄŸrısında bulundu.

Ahi Evran Üniversitesi Uluslararası Ä°liÅŸkiler Bölümü'nden ve 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Irak uzmanı Doçent Doktor Serhat Erkmen, Maliki’yi eleÅŸtiren Åžiilerin bu tavırlarını IŞİD yüzünden bir kenara koymaları nedeniyle, süreç bir kez baÅŸlayınca, hükümeti kuracak çoÄŸunluÄŸa ulaÅŸmanın zor olmayabileceÄŸini söyledi.

Ancak hükümete Sünni ve Kürt katılımının nasıl olacağını yapılan siyasi pazarlıklar belirleyecek.