“Güneye giden yollar kapandı, mallar Zaho’dan öteye gidemiyor, bekliyoruz.” Türk-Irak Sanayici ve Ä°ÅŸadamları DerneÄŸi BaÅŸkanı Nevaf Kılıç, IŞİD'in Musul'u ele geçirmesi sonrası Irak’ta kendileri için deÄŸiÅŸenleri bu sözlerle anlatıyor. Irak, Almanya’dan sonra Türkiye’nin en büyük ihracat pazarı. Bu yıl Irak'ın birincilik koltuÄŸuna oturması bekleniyordu. Al Jazeera’ye konuÅŸan Nevaf Kılıç, ÅŸimdiden birçok firmanın ihracatı askıya aldığını ifade ediyor:

“Irak’ın güneyine mallar Zaho ve Duhok’tan aktarılıyor. Ä°hracatın da yarıdan fazlası güneye gidiyor. Olaylardan sonra yollar kapalı. Güneye mal gönderemiyoruz. Malları depoya indiriyoruz. Depolarda bekliyor. Oradaki depo kapasitesi de sınırlı. Irak’ta çok büyük bir pasta vardı. Kaybetmeyi hiçbir zaman düÅŸünmüyoruz. Bir an önce düzelmesi temennimiz.”

En çok taşımacılık Irak'a yapıldı

2013’te Türkiye’den en çok taşımacılık yapılan ülke Irak oldu. Türkiye’nin 2013 yılı içindeki toplam taşımalarının yüzde 40'ı Irak'a yapılıyor. 2013 yılında Türkiye’den toplamda 1 milyon 542 bin 520 taşıma yapılırken bu taşımaların 626 bin 553’ü Irak pazarına yönelikti.  

Kılıç, Irak’la ithalatın az, ihracatın yüksek olmasının Türkiye için sıcak para anlamına geldiÄŸini belirtirken Irak’ın neredeyse Türkiye’nin bir bölgesi gibi olmaya baÅŸladığını anlatıyor, “Irak pazarında çok avantajlıydık. Irak müteahhitlikte Türkmenistan’dan sonra ikinci. Kuzey Irak’a giden malların yüzde 90’ı Türk malıdır” diyor.

Batu Lojistik Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Taner Ankara da Irak’ta yaÅŸanan olayların lojistik sektörünü yürüyemez hale getirebileceÄŸini söylüyor:

“Taşımalar Suriye’deki iç savaÅŸ sebebiyle Irak’a yoÄŸunlaÅŸmıştı. Bölge uzun süredir güvenliydi ve Suriye nedeniyle kaybolan iÅŸ alanı yavaÅŸ yavaÅŸ Irak’ta açılmaya baÅŸlamıştı. Ancak ÅŸimdi hem Suriye hem de Irak ile yapılan taşımaların durma aÅŸamasına gelmesi bu bölge üzerinde uzmanlaÅŸan lojistik firmalarını çok zor durumda bırakabilir.”

"Türkiye her alanda etkilenir"

Türk-Irak Ä°ÅŸ Konseyi BaÅŸkanı Ercüment Aksoy'a göre IŞİD ile Irak’ta fokurdayan tencerenin kapağı düÅŸtü. Åžu anda herkesin beklemede olduÄŸunu anlatan Aksoy, Irak'taki geliÅŸmelerden Türkiye'nin her alanda etkileneceÄŸini söylüyor: 

“Irak, KOBÄ°’ler için bir cennet. Kuzey Irak’ta bütün atölyeler Türk malı. BaÄŸdat’ta PVC’den, oksijen çadırına her ÅŸey Türk'tür. Türk malının bir imajı vardır. Basra, Kerbela, Necef’te iÅŸadamları hep Türk'tür.”

Irak özellikle inÅŸaat sektörü için önemli, Türk müteahhitlerin dünyaya açıldığı pazarlarda Libya'dan sonra ikinci sırada. Türkiye Müteahhitler BirliÄŸi’nin verilerine göre bugüne kadar Türk müteahhitler tarafından bölgede 20 milyar dolarlık proje gerçekleÅŸtirildi.

2011 yılında Irak’la gerçekleÅŸtirilen ihracat 8.3 milyar dolarken, 2012 yılına gelindiÄŸinde yüzde 30.2 arttı, 10.8 milyar dolara ulaÅŸtı.2013 yılında ise ihracat yüzde 10 artışla 11,9 milyar dolar oldu. Ä°lk beÅŸ ayda da ihracat artışı yüzde 21.

"Güneydeki müteahhitlerin ayrıldığını duyuyorum"

Irak’a en çok demir-çelik ve makine sektöründe ihracat yapılıyor. Türkiye Demir Çelik Üreticileri DerneÄŸi Genel Sekreteri Veysel Yayan, Irak’ın yüzde 14 ile demir çelik pazarında en yüksek paya sahip ülke olduÄŸunu söylüyor. Irak’ın açık ara birinci olduÄŸunu belirten Yayan, Irak’taki istikrarsızlığın etkilerini ÅŸimdiden görmeye baÅŸladıklarını söylüyor:

“Ä°stikrarsızlık olumsuz etkiledi, kendi sektörümüzde ihracatta yüzde 8 zayıflama gördük yılın baÅŸlarında. Bu kaldırılabilir bir zayıflama, ancak yaÅŸanan olayların ortamı daha da yavaÅŸlatmasından endiÅŸe duyuyoruz. Yeni sipariÅŸlerde zayıflama var. Güneydeki bazı müteahhitlerin bırakıp ayrıldıklarını duyuyorum."

Elektrik ihracında sorun yok

Irak’a elektrik gönderen ÅŸirketler açısından ise ÅŸimdilik sorun yok. Karadeniz Holding, Silopi’den Irak’a 120 MW, Basra’daki üç yüzer gemisiyle de 360 MW elektrik ihraç ediyor. Karadeniz Holding Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Orhan Karadeniz, “Irak’ın enerji ihtiyacının yüzde 10’unu karşılıyoruz, henüz bize dokunan bir ÅŸey yok, psikolojik gerginlik var” diyor.

"Cari açık, enflasyon, büyüme etkilenebilir"

Peki tüm bu geliÅŸmeler Türkiye ekonomisi için ne ifade ediyor? Irak’taki istikrarsızlığın sürmesi petrol fiyatlarını artırıyor, ihracatı azaltıyor. Ä°lk çeyrekte ihracat etkisiyle Türkiye’de büyüme yüzde 4.3 ile beklentileri aÅŸmıştı. Ama Irak'taki geliÅŸmelerle büyümede düÅŸüÅŸ olabilir. Yine yüksek enflasyon ve cari açık riski de doÄŸabilir.  

Ekonomist Arda Tunca’ya göre Irak’ta yaÅŸananlar büyük bir riskin gerçekleÅŸme olasılığını artırıyor:

“IŞİD’in BaÄŸdat’ı kırması ve Basra’ya uzanması petrol fiyatlarını patlatır, bu da Türkiye ekonomisi için olumlu olmaz. Petrol fiyatlarında yüksek fiyatlar kalıcı hale gelirse bizim de büyümemiz açısından sorun olur. 2014'te Türkiye ihracata dayalı büyüme hedefliyor. Hem enflasyon, hem cari açık yüksek petrol fiyatlarıyla darbe alacak. En kötü senaryo IŞİD’in Basra’daki petrol yataklarını ele geçirmesi. Bu, askeri müdahale geliyor demek. Bu da ciddi bir belirsizlik yaratır.”