AİHM onayladı: Evli papaza iş yok

Katolik Kilise’nin öÄŸretilerine raÄŸmen evlenip çocuk sahibi olan papazın din ve ahlak dersi öÄŸretmenliÄŸi yaptığı kamuya ait bir okuldaki iÅŸine son verilmesi Strasbourg Mahkemesi yargıçları tarafından Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi ile “uyumlu” bulundu.

José Antonio Fernandez Martinez 1937 doÄŸumlu bir Ä°spanyol. 1961 yılında papaz oldu. Evlenip çocuk sahibi olmak istiyordu. Kilisenin “papazların evlenemeyeceÄŸi ve çocuk sahibi olamayacağı” öÄŸretisine karşı 1984 yılında Vatikan’a baÅŸvurdu. Bu yasaktan muaf tutulmak için “özel izin” istedi. Vatikan Martinez’in bu talebine yanıt dahi vermedi. Görmezden geldi. Martinez 1985 yılında evlendi. Bu evlilikten tam 5 çocuÄŸu oldu. Ekim 1991’den itibaren de Vatikan’ın bilgisi dahilinde Murcia kentinde kamuya ait bir lisede “Katolik Din ve Ahlakı” öÄŸretmenliÄŸi yapmaya baÅŸladı. Bu göreve devam ettiÄŸi sırada “La Verdad de Murcia” adlı bir Ä°spanyol gazetesi, papazların da evlenme hakkına sahip olabilmeleri için mücadele veren MOCEOP adlı sivil toplum kuruluÅŸu hakkında kasım 1996’da bir makale yayımladı. Makalede Martinez’i ailesiyle gösteren bir fotoÄŸrafa da yer verildi. Vatikan, haberin ardından 1997 yılında Martinez’in 1984 yılında yaptığı baÅŸvuruya cevap niteliÄŸinde bir mektup gönderdi ve talebinin kabul edildiÄŸini bildirdi. Buna karşılık, kamuya ait bir okulda bundan böyle Katolik dini öÄŸretmenliÄŸi yapamayacağı belirtildi.

Yılan hikayesi

Martinez, bu beklenmedik yanıt karşısında iÅŸ mahkemesine baÅŸvurdu ve kazandı. Mahkeme Martinez’e MOCEOP’a baÄŸlılığı ve evli olmasından ötürü “ayrımcılık” yapıldığı sonucuna vardı. Ancak Ä°spanyol EÄŸitim Bakanlığı ve Martinez’in baÄŸlı olduÄŸu piskoposluk karara itiraz etti. Ä°tirazı deÄŸerlendiren Ä°stinaf Mahkemesi ile sonrasında inceleyen Anayasa Mahkemesi ise Bakanlık ve piskoposluÄŸu haklı buldu. Her iki mahkeme de Martinez'in ayrımcılık görmediÄŸine, sadece iÅŸ kontratının yenilenmediÄŸine, bunun da EÄŸitim Bakanlığı ve Kilise’nin tasarrufunda olduÄŸuna hükmetti. Anayasa Mahkemesi, kararına gerekçe olarak, Ä°spanya’da Katolik dini öÄŸretmenlerinin seçiminde Katolik Kilisesi’nin de söz sahibi olduÄŸunu gösterdi.

2007'de AÄ°HM'e gitti

Dava 2007 yılında AÄ°HM gündemine taşındı. Davaya ilk aÅŸamada bakan 7 yargıçlı bir daire 2012 yılında açıkladığı kararında, Ä°spanyol Anayasa Mahkemesi’nin tezlerini haklı buldu ve Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi’nin ihlâl edilmediÄŸi sonucuna vardı. Martinez’in bu karara itirazı üzerine AÄ°HM’nin 17 yargıçlı Büyük Daire’si davayı esastan yeniden gördü. Kararını bugün açıklayan AÄ°HM, bir kez daha Ä°spanyol devletini haklı buldu. Ancak karar bu sefer tek oy farkla, 8’e karşı 9 oyla alındı. Bu da dine bakış, dini konuların yorumlanması gibi konularda AÄ°HM’de yoÄŸun tartışmaların yaÅŸandığının iÅŸaretçisi olarak yorumlanıyor.

"Kilise'nin hak ve özgürlükleri..."

Büyük Daire’nin gerekçeli kararında, Ä°spanya’da Katolik dini eÄŸitiminin bu ülke ile Vatikan arasında 1979 yılında imzalanan bir anlaÅŸma çerçevesinde yapıldığı hatırlatılıp, Martinez’in “Katolik Kilisesi’ne baÄŸlılığı çerçevesinde evlilik konusundaki militan tutumunu kamuyla paylaÅŸmasının sonuçlarını öngörebilmiÅŸ olması gerektiÄŸi” görüÅŸü dile getirildi. Martinez’in iÅŸ kontratının yenilenmemesini “Katolik Kiliesi’nin hak ve özgürlüklerinin korunması için meÅŸru bir karar” olarak deÄŸerlendiren AÄ°HM, “Devlet tarafından tanınmış dini cemaatlerin özerkliÄŸine saygı, bu cemaatlerin birlik, imaj ve ahenklerini tehdit edebilecek olası ayrılıkçı hareketlere karşı kendi çıkar ve kuralları gereÄŸi tepki vermelerinin devlet tarafından kabullenilmesini de kapsar” hükmünde bulundu.

Kararda, Martinez’in papaz olurken Katolik Kilisesi’ne kendi iradesiyle sadık kalma yükümlülüÄŸü altına girdiÄŸi, bu durumun belirli ölçüde özel ve aile hayatıyla ilgili haklarını kısıtladığı ve bu kısıtlamanın Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi ile uyumlu olduÄŸu da not edildi. Mahkeme, Martinez’in özel yaÅŸamını basına yansıtarak Kilise ile arasındaki “güven iliÅŸkisini kopardığı” ve “Katolik doktrinine karşı mücadele veren hareketlerde militanlık yaptığı için Kiliseye karşı yükümlülüÄŸünü yerine getiremez hale geldiÄŸi” sonucuna da vardı. Mahkeme, bu tespitlerden yola çıkarak, Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi kapsamında Martinez'in özel yaÅŸamla ilgili haklarının ihlâl edilmediÄŸine hükmetti.

8 yargıçtan muhalefet ÅŸerhi

Davaya bakan 17 yargıçlı Büyük Daire’nin 9 yargıcının bu kararına karşı 8 yargıç ortak bir muhalefet ÅŸerhi yayımladı. Aralarında AÄ°HM BaÅŸkanı Dean Spielmann ve Türk yargıç Işıl KarakaÅŸ’ın da bulunduÄŸu bu yargıçlar, Martinez’in evli papazlar derneÄŸine üye olduÄŸu gerekçesiyle iÅŸten çıkarıldığına ve bir bireyin özel yaÅŸamını kamuyla paylaÅŸmasının Avrupa Ä°nsan Hakları SözleÅŸmesi’nin özel yaÅŸam ve aile yaÅŸamına saygı hakkıyla ilgili maddesinin kapsamına girdiÄŸine vurguda bulundu. Muhalefet ÅŸerhinde Ä°spanyol devletinin, Martinez’in iÅŸvereni olarak Kilise’nin kararına tepki vermemiÅŸ olması da eleÅŸtirildi. Vatikan’ın yıllar boyu Martinez’in evli olduÄŸunu bilmesine raÄŸmen Katolik Din ve Ahlakı öÄŸretmenliÄŸi yapmasına ses çıkarmamasına dikkat çekildi.

Karar, AÄ°HM’nin Katolik papazların evlenmesiyle ilgili ilk hükmü olması bakımından içtihat oluÅŸturuyor.