Türkiye-İran ilişkilerinde yeni dönem

Seçilmesinin ardından Türkiye’ye ilk ziyaretini gerçekleÅŸtiren CumhurbaÅŸkanı Hasan Ruhani ve ev sahibi CumhurbaÅŸkanı Abdullah Gül, imzaladıkları anlaÅŸmalar ve toplanan “Yüksek Düzeyli Stratejik Ä°ÅŸbirliÄŸi Konseyi” (YHSÄ°K) aracılığıyla ticaret hacmini 30 milyar dolara yükseltme ve Ankara-Tahran iliÅŸkilerini Paris-Berlin arasındaki iÅŸbirliÄŸi düzeyine çıkartma hedefini dile getirdiler.

Ä°ran’da geçen sene yapılan seçimlerle göreve gelen ve ılımlı siyasi çizgisiyle bilinen Ruhani, makamına oturmasıyla birlikte Batı ile en büyük sorunu olan nükleer sorunun çözümü için düÄŸmeye basmış ve verdiÄŸi mesajlarla da bölgede güvenilir bir ortak olabileceÄŸi düÅŸüncesini yaratmıştı.

Ruhani, benzer bir dış politika söylemini komÅŸularla iliÅŸki noktasına da taşımış, eski CumhurbaÅŸkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde sarsılan Türkiye-Ä°ran iliÅŸkilerini onaracak bir tavır takınmıştı.

Ä°lk olumlu sinyalleri BaÅŸbakan Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın Ocak ayında Tahran ziyareti sırasında görülen bu yakınlaÅŸma, Ankara’da bugün gerçekleÅŸen görüÅŸmelerle daha da somut bir noktaya geldi.

Kalabalık heyet

Ruhani ziyarete verdiÄŸi önemin bir göstergesi olarak iki uçağı dolduran, aralarında bir cumhurbaÅŸkanı yardımcısı, yedi bakan ve onlarca iÅŸadamı ve bürokrattan oluÅŸan bir heyetle Ankara’ya geldi.

CumhurbaÅŸkanı Gül ve BaÅŸbakan ErdoÄŸan’la ayrı ayrı görüÅŸmelerde bulunan ve her iki Türk yetkilinin kendisi onuruna verdiÄŸi yemeklere katılan Ruhani, ErdoÄŸan ile birlikte ilk kez toplanan Yüksek Düzeyli Stratejik Ä°ÅŸbirliÄŸi Konseyi (YDSÄ°K) toplantısına da baÅŸkanlık yaptı.

Türk dış politikasının yakın ülkelerle baÅŸta ekonomik ve ticari iliÅŸkileri geliÅŸtirmek için geliÅŸtirdiÄŸi YDSÄ°K’e Ä°ran’ın da katılması önemli bir geliÅŸme olarakı görülüyor.

Zaten ziyaret sırasında imzalanan anlaÅŸma ve protokoller ve ticaret hacmi için ortaya konan 30 milyar dolar hedefi de bu geliÅŸmelerin somut ayağını oluÅŸturuyor.

Ä°ran’ın Batı ile nükleer sorunun çözümüne iliÅŸkin yeni bir süreci baÅŸlatması ve bunun karşılığında uygulanan uluslarararası yaptırımların hafifletilmesi, Türkiye’nin Ä°ran’a yeniden yönelmesini saÄŸlayan en önemli geliÅŸmelerden biri oldu.

Dünyanın önde gelen petrol ve doÄŸalgaz üreticileri arasında yer alan Ä°ran, yaptırımlar nedeniyle milyarlarca dolarlık petrol gelirinden maÄŸdur olmuÅŸtu.

Türkiye de yaptırımlar yüzünden Ä°ran’dan aldığı petrol miktarını azaltmak durumunda kalmıştı.

Ruhani: Bölgemizde olumlu ÅŸeyler oluyor

Böyle bir konjonktürde gerçekleÅŸen bu ziyaretin her iki lider tarafından da “iliÅŸkilerde yeni dönem” olarak tanımlanması da ÅŸaşırtıcı deÄŸil.

Bu yakınlaÅŸmayı, her iki ülkenin tamamen farklı düÅŸündükleri Suriye ve Irak meseleleri de durduramamış görünüyor.

Bu görüÅŸ ayrılığı konusundaki en dikkat çekici açıklamayı Ruhani, Pazartesi sabahı Tahran’dan ayrılmadan önce düzenlediÄŸi basın toplantısında verdi.

“Her iki ülke de Irak ve Suriye'nin komÅŸuları. Bölgemizde önemli olaylar yaÅŸanıyor. Çok ÅŸükür son aylarda hem Irak'ta hem Suriye'de olumlu geliÅŸmelere ÅŸahit oluyoruz. Tüm bu konuları Türkiye ile görüÅŸmemiz, diyaloÄŸu ve iÅŸbirliÄŸini devamlı hale getirmemiz gerekiyor,” diye konuÅŸan Ruhani’nin olumlu geliÅŸmelerden kastının her iki ülkede de yaÅŸanan seçimler olduÄŸu öngörülüyor.

Nitekim Ruhani, Gül’le ortak basın toplantısında, “Bizim için önemli olan, iki ülkenin istikrar ve güvenliÄŸi için bu ülkelerde anlaÅŸmaya varılması, bu ülkelerin idaresiyle ilgili halkın oylarının belirleyici olması ve ayrıca bütün bölgede akan kanın durmasıdır” dedi.

Ä°ran CumhurbaÅŸkanı’nın Mısır’da son yapılan cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerini de bu kapsamda sayması, her iki ülkenin son dönemde Mısır’da yaÅŸanan geliÅŸmeleri de farklı açılardan deÄŸerlendirdiklerini ortaya koydu.

Ayrıca Ruhani’nin Tahran’daki basın toplantısında bölgesel sorunlardan bahsederken “Åžiddet, radikalizm ve terörle mücadele Ä°ran'ın bölgede ve dünyada takip ettiÄŸi önemli hedeflerden biri. Tüm dost ülkelerle bu konuda diyaloÄŸu ve iÅŸbirliÄŸini sürdürmeye devam edeceÄŸiz. Bugün ve yarınki ziyaretimde de ÅŸiddet, terörizm, mezhepçilik ve radikalizm konularında ve bunlarla mücadele yöntemleri hakkında Türk makamlarıyla görüÅŸ alışveriÅŸinde bulunacağız” ifadelerini kullanması dikkat çekti.

Ruhani’nin bu sözlerle Suriye’deki sorunu büyük ölçüde ülkede bulunan yabancı aşırı Ä°slamcı terör unsurlarına baÄŸladığı yorumları yapıldı.

Ruhani, Gül’le basın toplantısında da “Ä°ran ve Türkiye Ä°slam dünyası ve bölgenin iki önemli ülkesi olarak, aşırılık ve terörizmle mücadele etmek konusunda kararlıdır ve bu anlamda her türlü çabayı göstererek rahmani Ä°slam'ı gerçek Ä°slam olarak tüm dünyaya tanıtacaktır. Bölgemizde bazı istikrarsızlıklar vardır ve bu durum hiç kimsenin yararına deÄŸildir” dedi.

Ankara’ya göre olumlu bir durum yok

Ancak Ruhani’nin aksine Türkiye, her iki ülkedeki geliÅŸmeleri de olumlu bir geliÅŸme olarak görmüyor.

Suriye’deki seçimleri ciddiye almadığı için tepki bile vermeyen Ankara, BeÅŸir Esad yönetiminin tamamen meÅŸruiyetini yitirdiÄŸini, Ä°ran ve Rusya’nın desteÄŸiyle ayakta kalabildiÄŸi deÄŸerlendirmesini yapıyor.

Suriye politikası nedeniyle geçmiÅŸte Ä°ran’ı eleÅŸtirmekten kaçınmayan Türkiye, son dönemde bu düÅŸüncelerini yüksek sesle yapmamaya özen gösteriyor.

CumhurbaÅŸkanı Gül’ün de basın toplantısında “Suriye”den hiç bahsetmeden “bölgesel sorunların çözümü konusunda yapıcı diyalog ve iÅŸbirliÄŸi yapılması” gereÄŸi gibi zayıf bir söylemle konuyu geçiÅŸtirmesi dikkat çekti.

Ruhani’nin aksine Türkiye, seçimlerden sonra Irak’ta yaÅŸanan süreci olumlu karşılamıyor.

Ayda yaklaşık 1,000 kiÅŸinin terör saldırılarında yaÅŸamını yitirdiÄŸi Irak’ta, Åžii BaÅŸbakan Nuri Maliki’nin güç kaybetse de hükümet baÅŸkanı olarak kalacak olması ve böylece Sünni bloÄŸun önemli güç yitirmesi Ankara’da “ülkedeki istikrarsızlığın süreceÄŸi” deÄŸerlendirmelerine neden oluyor.