Priyedor katliamı unutulmadı

Bosna'daki savaş zamanında Priyedor kentinde Boşnaklar'a karşı yapılan katliam unutulmadı.

Sırp birlikleri, Mayıs 1992'de iÅŸgal ettikleri Priyedor kentinde, Sırp olmayanların evlerinin pencerelerine beyaz bayrak ya da çarÅŸaf, evden çıkarken ise kollarına beyaz kurdele baÄŸlamalarını emretmiÅŸ, bu ÅŸekilde tespit edilen binlerce BoÅŸnak, esir kamplarına götürülerek soykırım, iÅŸkence, dayak, ırza geçme ve cinsel tacize maruz bırakılmıştı.

Bu yıl "beyaz kurdele günü" kapsamında, "Çünkü Umurumda" adlı sivil toplum kuruluÅŸu üyeleri ve çok sayıda vatandaÅŸ, Priyedor kentinde protesto düzenledi.

YürüyüÅŸün ardından vatandaÅŸlar, Patria alışveriÅŸ merkezi önünde, bu ÅŸehirde savaÅŸ zamanında hayatını kaybeden 102 çocuk için 102 gülbıraktı ve dua etti. VatandaÅŸlar burada, yerel yetkililere ulaÅŸtırmak üzere, ölen çocuklar anısına anıt yapılması için imza topladı.

"Ä°zvor" sivil toplum kuruluÅŸu üyesi Edin Ramuliç, yaptığı açıklamada, Priyedor'da bugün tekrar 3 bin 173 kiÅŸinin hayatını kaybettiÄŸi gerçeÄŸiyle yüzleÅŸtiklerini söyledi.

Bu konuda insanların bilinçlerinin artması gerektiÄŸini belirten Ramuliç, "Bir gün herkes burada ne olduÄŸunu bilecek, bundan eminim. Fakat ÅŸimdilik, Bosna Hersek'i bir çok bölgesinde, geçmiÅŸle barışma sorunu yaşıyoruz çünkü bazıları, savaÅŸ zamanında yaÅŸanan korkunç olayları tanımıyor. Biz de bunu baÅŸarmak için kendi imkanlarımız kapsamında çevremizi bilinçlendirmeye devam etmek zorundayız" diye konuÅŸtu.

PRÄ°YEDOR'DA YAÅžANAN UTANÇ YILLARI

Bosna Hersek'in kuzeyindeki Priyedor ÅŸehri ve bu ÅŸehre 20 kilometre mesafedeki Omarska maden ocağı, Srebrenitsa'daki soykırımdan sonra belki de Bosna savaşı sırasında en büyük felaketlerin yaÅŸandığı yerlerden biriydi.

Priyedor ve demir maden ocağı görünümünde olan Omarska, bir zamanlar BoÅŸnaklar için ölüm yeri olarak adlandırılıyordu. Dayton AnlaÅŸması ile Bosna Sırp Cumhuriyeti'nin bir parçası haline getirilen Priyedor, savaÅŸtan önce yüzde 49,5'i BoÅŸnak ve yüzde 47,5'i Sırp olmak üzere yaklaşık 120 bin nüfusa sahipti.

Savaşın ardından ise buradaki BoÅŸnak nüfusu 6 bine, Sırp nüfus ise 53 bine yükseldi. Kente geri dönüÅŸlerle birlikte bugün 67 binSırp'ın yaÅŸadığı Priyedor'da, BoÅŸnak nüfusun oranı ise 22 bin civarında tahmin ediliyor.

Bosna'daki savaşın baÅŸladığı yıllarda Mart 1992'de Gizli Polis TeÅŸkilatı UDBA'nın başına getirilen Sırp Simo Drlyaça, Priyedor'da bir ayda 13 polis karakolunda görev yapan bin 775 Sırp'ı silahlandırdı. Sırp askeri birlikleri, 29 Nisan gecesi ise nüfusunun çoÄŸunluÄŸu BoÅŸnak olan Priyedor kentini ele geçirdi.

Sırplar, Mayıs 1992'de yerel radyolar üzerinden verdiÄŸi ilanla, "Sırp olmayanların evlerinin pencerelerine beyaz çarÅŸaf ya da bayrak asmalarını, sokaÄŸa çıkarken de kollarına beyaz kurdele baÄŸlamalarını" emretti. Bu emirle birlikte iÅŸgalci Sırplar'ın dediklerini yapmak zorunda kalan BoÅŸnaklar, bu ÅŸekilde tespit edildi.

Ardından binlerce "tespit edilen" BoÅŸnak, esir kamplarına götürülerek, soykırıma, iÅŸkenceye ve tecavüze maruz kaldı. Bu dönemde, yaklaşık 30bin Priyedorlu, baÅŸta Omarska olmak üzere, Keraterm, Kozarac, TrnoÄŸolye ve Manyaça'daki esir kamplarına götürüldü, on binlercesi ise doÄŸdukları topraklardan sürgün edildi.

Sırbistan'dan gelen ağır silahlı Sırp askerleri, 23 Mayıs'ta BoÅŸnak köylerine saldırarak, 102'si çocuk ve 266'sı kadın olmak üzere, 3 bin 173 sivili acımasızca öldürdü. Hayatta kalmayı baÅŸaranlar ise ertesi gün Omarska esir kampına götürüldü.

Buradaki spor salonunda toplanan BoÅŸnak kadınlara, Omarska'da sistematik olarak tecavüz edildi. Kampta yaÅŸanan vahÅŸetin dünya kamuoyu tarafından duyulması üzerine bu kadınlar serbest bırakıldı ve kurbanlar 20 kilometrelik yolu yürüyerek aÅŸmak zorunda kaldı. Omarska esir kampı, The Guardian ve Neswsday'den iki gazetecinin burada olan bitenleri kamuoyuna duyurmasının ardından, 6 AÄŸustos 1992'de kapatıldı.

Omarska'da tutulan yaklaşık 5 bin esirin büyük bir kısmı açlık, iÅŸkence, hastalık ve benzeri sebeplerden yaÅŸamını yitirirken, 700'ü ise kurÅŸuna dizilerek katledildi. Katledilen 500 kiÅŸinin ise hala cesetlerine ulaşılamadı.

Bosna-Hersek Kayıplar Komisyonu'nun raporlarına göre, 1991-1995 yılları arasında Priyedor'da, 4 bin 93'ü sivil olmak üzere, 5 bin 209 BoÅŸnak öldürüldü. Tespit edilen 57 toplu mezarda, bin 480 kiÅŸinin cesedine ulaşılırken, bin 415 kiÅŸinin ise halankayıp olduÄŸu belirtiliyor.