E.A.E 10 - Kabullendiğinizi Sözlü Olarak İletmek

ÇoÄŸu ebeveyn insanlarla etkileÅŸimde uzun süre sessiz kalınamayacağını bilir. Ä°nsanlar sözlü olarak da etkileÅŸimde bulunmak isterler. Yani yakın ve canlı bir iliÅŸki kurmak için ebeveynler çocuklarıyla, çocuklar da ebeveynleriyle konuÅŸmak isterler. KonuÅŸmak çok önemlidir ama ebeveynlerin çocuklarıyla nasıl konuÅŸacakları çok daha önemlidir. Ebeveyn ile çocuk arasındaki sözlü iletiÅŸim türünü, bilhassa ebeveynin çocuÄŸa yanıt veriÅŸ ÅŸeklini sadece gözlemleyerek bir ebeveyn-çocuk iliÅŸkisi hakkında çok ÅŸey söyleyebilirim. Ebeveynler çocuÄŸa yanıt veriÅŸ ÅŸekillerini gözden geçirmeliler çünkü bir ebeveynin etkinliÄŸinin sırrı burada yatar.

Ebeveynlerin sözlü yanıtları sadece birkaç düzine farklı kategoriden oluÅŸur. Bunlar aÅŸağıda sıralanmıştır.

 

1. Emir Vermek, Yönlendirmek

  • Arkadaşının annesinin izin vermesi beni hiç ilgilendirmez, sen gece sokaÄŸa çıkamazsın.

  • Televizyonun önünden kalk ve doÄŸru odana gidip dersini çalış.

     (Korku ya da aktif direnç yaratabilir. Söylenenin tersini denemeye davet edebilir. Ä°syankar davranışa ya da misillemeye yol açabilir. ÇocuÄŸa kendini önemsiz hissettirir.)

 

2.Uyarmak, Gözdağı Vermek

   • EÄŸer bir cümle daha söylersen fena olacak.

   • Eve zamanında dönmezsen bir daha izin alamazsın.

     (Korku ve boyun eÄŸme yaratabilir. Söz konusu edilen sonuçların gerçekten olup olmayacağını denemeye yol açabilir. Gücenme, kızgınlık ve isyankârlığa neden olabilir. Kendisine saygı duyulmadığını düÅŸündürür.)

 

3. Ahlâk Dersi Vermek

   • Yalan söylemek çok kötü bir ÅŸeydir.

   • Ä°ki kiÅŸi konuÅŸurken araya girmek ayıptır.

     (Zorunluluk ya da suçluluk duyguları yaratır. ÇocuÄŸun durumunu daha da ÅŸiddetle savunmasına yol açar. ÇocuÄŸun sorumluluk duygusuna güvenilmediÄŸi izlenimini verir. Onun deÄŸerlerinin önemli olmadığını hissettirir.)

 

4.ÖÄŸüt Vermek, Çözüm ve Öneri Getirmek

   • Bence bu sorunu öÄŸretmenine açmalısın.

   • Önce dersini çalış, sonra televizyon izle.

     (Sorunlarını kendi başına çözemeyeceÄŸini düÅŸündüÄŸümüzü gösterir. ÇocuÄŸun sorununu bütünüyle düÅŸünüp, çeÅŸitli çözümler üretip seçenekler denemesine engel olabilir. Bağımlılık ya da direnç yaratır.)

 

5.ÖÄŸretmek, Nutuk Çekmek, Mantıklı DüÅŸünceler Önermek

   • EÄŸer çocuklar küçükken evle ilgili bazı sorumluluklar alırlarsa, büyüdüklerinde herkesin beÄŸenisini kazanan yetiÅŸkinler olurlar.

   • Bu konuya birde ÅŸu açıdan bak, evet test tekniÄŸi düÅŸünceyi geliÅŸtirmiyor ama üniversiteye girebilmenin tek anahtarı olduÄŸu da bir gerçek.

     (Savunucu tutumları ve karşı koymayı kışkırtır. ÇoÄŸunlukla çocuÄŸun büyüÄŸüyle iletiÅŸimini kesmesine ve artık onu dinlememesine neden olabilir. Bıkkınlık ve nefret uyandırabilir.)

 

6.Yargılamak, EleÅŸtirmek, Suçlamak, Aynı DüÅŸüncede Olmamak

   • Kocaman kız oldun, odanı toplamayı halâ öÄŸrenemedin.

   • Bu çok çocukça bir davranış.

     (Genellikle çocuklar yargı ve eleÅŸtirileri gerçek olarak algılar. Benlik saygısını aşındırır ve karşı eleÅŸtiri için kışkırtır.)

 

7.Övmek, Olumlu DeÄŸerlendirmeler Yapmak, Aynı DüÅŸüncede Olmak

   • Sen çok, çok güzel bir kızsın.

   • Yaptığın resim fevkalâde olmuÅŸ, geleceÄŸin sanatçısısın.

      (Kendinden beklenilenin çok fazla olduÄŸunu düÅŸündürür. Ä°stenilen davranışı yaptırabilmek için kullanılan bir manevra gibi algılanabilir. ÇocuÄŸun kendini algılayışı ile övgü birbirine uygun deÄŸilse kaygı ve kızgınlık yaratabilir. Alışkanlık yapar. YokluÄŸu eleÅŸtiri olarak algılanabilir.)

 

8.Ad Takmak, Alay Etmek

   • Her ÅŸeyi de sen bilirsin, bilgiç.

   • Åžu kılığına bak, tıpkı bir palyaçosun.

     (ÇocuÄŸun kendini deÄŸersiz hissetmesine, sevilmediÄŸi kanısına varmasına yol açabilir. ÇocuÄŸun özüne saygısı üzerinde çok olumsuz etkileri olabilir. Genellikle karşılık vermeye kışkırtır.)

 

9.Yorumlamak, Analiz Etmek, Tanı Koymak

   • Bu davranışı benim ilgimi çekmek için yapıyorsun.

   • Sen aslında arkadaşını kıskanıyorsun.

     (Tehdit edici, tedirgin edici olabilir ve baÅŸarısızlık duygusu uyandırabilir. Çocuk kendisini korumasız ve köÅŸeye kıstırılmış hisseder.)

 

10.Güven Vermek, Desteklemek, Avutmak, Duygularını PaylaÅŸmak

     • Her ÅŸey düzelecek, yarın kendini daha iyi hissedeceksin.

     • Merak etme, öÄŸretmenin bu kadarcık ÅŸey için seni cezalandırmaz.

       (ÇocuÄŸun kendini anlaşılmaz hissetmesine neden olur. Kızgınlık duyguları uyandırır. Çocuk genellikle mesajı “kendimi kötü hissetmem yanlış” biçiminde algılar.)

 

11.Soru Sormak, Sınamak, Çapraz Sorgulamak

     • Bu duyguları ilk ne zaman fark ettin?

     • Ne kadar çalıştın, bir saat mi? Bu kadar çalışma ile iyi not alabileceÄŸini mi düÅŸünüyorsun?

       (Yarı doÄŸru yanıtlamaya, kaçamak yapmaya, yalana yol açabilir. Korku kaygı yaratabilir. KonuÅŸma özgürlüÄŸünü sınırlar. BüyüÄŸün endiÅŸesinden doÄŸan sorunlara yanıt vermeye çalışan çocuk, kendi sorununu gözden kaçırabilir.)

 

12.Sözünden Dönmek, Oyalamak, Åžakacı Davranmak, Konuyu Saptırmak

     • Madem okula bu kadar kızıyorsun, dinamitlemeye ne dersin?

     • Bırak ÅŸimdi bunlarla kendini üzmeyi, daha güzel ÅŸeylerden konuÅŸalım.

       (ÇocuÄŸa sorunların önemsiz ve saçma sapan olduÄŸu anlamını verebilir. Kendisi ile ilgilenilmediÄŸini, saygı duyulmadığını düÅŸündürür. Güven duygusunu yok eder.)

 

Çocuklar bir sorunla karşılaÅŸtıklarında ana babalar genellikle öÄŸüt verme, kendi deneyimlerinden öÄŸretici  örnekler gösterme ya da sorunu çözümleyebilme amacıyla soru sorarak çocuÄŸun derdine derman olmaya çalışırlar..  Tüm iyi niyetlerine karşın bu tür yaklaşımlar sorunu çözmek yerine, daha fazla sorun yaratma biçimine dönüÅŸebilir ya da çocukla büyük arasındaki iletiÅŸime “engel” oluÅŸturur

 

Ä°letiÅŸim Engelleri

 

Size eÅŸiniz ya da bir büyüÄŸünüz tarafından söylendiÄŸini düÅŸünün, hissettiÄŸiniz duyguları ve ne yapmak isteyeceÄŸinizi yazın.

 

1. Sabah erken kalkacaksın. Bırak artık şu kitabı, uyu.

 

 2. GeldiÄŸimde gri takımımı hazırlanmış bulmazsam fena olacak!

 

3. Anneme babama saygılı davranmalısın.

 

4. Zaman kazanabilmek için ev iÅŸlerini programlamalısın.  Sabah çocuÄŸu okula gönderdikten sonra önce çamaşırları makineye koy, sonra yemeÄŸi hazırla, yemek piÅŸerken…

 

5. Bak canım, yaÅŸam konusunda yeniden düÅŸünmen gerekiyor.    Hastalıkları da yaÅŸamın doÄŸal bir yanı olarak kabul etmek gerek. Hastalıklar olmasaydı saÄŸlığın deÄŸerini bilemezdik……

 

 6.  Åžu evin  haline bak,  çocuklara kötü örnek oluyorsun.

 

7. Sen çok yetenekli, becerikli, güzel, harika bir insansın. Seni kim beÄŸenmez. (Oysa siz kendinizi o an çok kötü hissediyorsunuz.)

 

 8.  Åžu kılığına bak, palyaço gibisin.

 

9.  Beni kıskandırmaya çalışıyorsun.

 

10. Ne var bunda bu kadar üzülecek? Ä°ncir çekirdeÄŸini doldurmaz.  Kendini yarın çok daha iyi hissedeceksin, eminim.

 

11. (Birisi ile tartışmışsınız) Evet, anlatmanı istiyorum. Önce o mu konuÅŸtu yoksa sen mi? Sonra sen ne dedin? Peki o zaman o sustu mu?

 

12. (30 dakikadır arkadaşınızı yaÄŸmur altında beklemiÅŸsiniz) Amaan, birazcık geç kalmışsam ne olmuÅŸ yani? Hem yaÄŸmur suyu saçlarına iyi gelmiÅŸtir. Bırak ÅŸimdi kızmayı, biliyor musun bu sabah iÅŸe giderken ne oldu?

 

 13. (Misafirliktesiniz, eÅŸiniz:) Ayla Hanım ellerinize saÄŸlık, yemekleriniz harikaydı. Biraz sevgili eÅŸime ders verseniz de her akÅŸam karavana yemekten kurtulsam.

 

14.  Bu çocuÄŸu başımıza sen çıkartıyorsun! Bunu adam olamayışından sen suçlusun!

 

Size söylendiÄŸini düÅŸündüÄŸünüzde neler hissettiniz ve ne yapmak istediniz? EÄŸer içtenlikle yanıtlayabildiyseniz bu duygularınızı yukarıdaki örneklere transfer ederek çocuÄŸunuzun da aynı ya da benzer duyguları hissedebileceÄŸini kolaylıkla anlayabilirsiniz.

Yukarıdaki listede hissettiğiniz duygulara neden olan engellerin adını da bulacaksınız.

 

Ä°letiÅŸim engelleri neden engeldir?

1. Yaşattığı olumsuz duygular nedeniyle

2. ÇocuÄŸa söylemediklerinizi de söylediÄŸi için.

 

ÇocuÄŸunuzun bir derdi varken kendisinin çözmesi için fırsat vermediÄŸinizde, kendi çözümünüzü söyleyiverip ne yapması gerektiÄŸini anlattığınızda çocuk, kendisine söylemediklerinizi de kulaklarıyla deÄŸil, gönlüyle duyar:

 

“Sen benim kadar akıllı olmadığın için sorununu çözebileceÄŸine güvenmiyorum. Senin sorununu ancak ben çözebilirim, sen beceremezsin. HissettiÄŸin duygular gereksiz, yanlış vs.”

 

Çocuk hissettiÄŸi bu duygular nedeniyle, kendini savunmaya çalışır, sizin gücünüze karşı baÅŸ etme yöntemleri geliÅŸtirir, inatlaşır, uzaklaşır …..  Çünkü böyle bir iliÅŸki içinde kendini var ve deÄŸerli hissetmiyordur.

 

Özellikle çocuklar ergenlik çağına geldiklerinde kararlarını kendileri almak ister, duygu, düÅŸünce ve deÄŸerlerine sahip çıkarlar ve bunlar ailesinde kabul görmediÄŸinde baÅŸka bir deyiÅŸle kendini var ve deÄŸerli hissetmediklerinde, ailesinden uzaklaşıp kendisini yanında var ve deÄŸerli hissettiÄŸi kiÅŸi ya da örgütlerin içine girip var olmaya çalışırlar. Çünkü insanın doÄŸasında birey ve ait olma gereksinimi vardır ve bu gereksinimler dengede olmalıdır.

Ä°letiÅŸim engelleri genci evinde birey ve ait hissettirmez, tam tersini hissettirir.

 

Ä°ÅŸte bu nedenle ruh saÄŸlığı yerinde, kendine güvenen, atılgan çocuklar yetiÅŸtirmek isteyen ana babaların iletiÅŸim engellerinden kaçınmaları esastır. Ä°letiÅŸim engelleri doÄŸal olarak çocuk benlik durumunu güçlendirir.

 

Ä°letiÅŸim engelleri her zaman engel deÄŸildir. EÄŸer sorunsuz zamanda iseniz engeller çocuk tarafından engel olarak algılanmaz. ÖrneÄŸin bir becerisini gösteren çocuÄŸunuza “ Aman ailenin Einstein’ı neler keÅŸfetmiÅŸ yine?” diyerek ÅŸakalaÅŸmanızın hiçbir sakıncası yoktur.

 

Fakat bazen sorunsuz zamanda yaptığınız bir ÅŸey, söylediÄŸiniz bir söz çocukta rahatsızlık yaratabilir, yani engel olarak algılanabilir. Sorun yokken sorun yaratabilirsiniz. O zaman yapılacak iÅŸ hemen etkin dinlemeye geçerek durumu dengelemektir.

Hazırlayan: Burçin Yılmaz