Borçlanmada özel sektörün rolü

Danışman ve iktisat uzmanı Daniel Stelter için yıllardır yaÅŸanan ne bankacılık krizi ne de devlet borçları krizi. Ona göre, bu yaÅŸananlar tüm Batı dünyasının borç krizi. 1980 yılından bu yana devletlerin, ÅŸirketlerin ve hanelerin borçları iki kattan daha fazla arttı. Stelter, “Trilyonluk Borç Bombası“ adlı kitabında borçlanma oranının Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla’nın yüzde 160'ından yüzde 320'sine çıktığını yazıyor.

Devlet ve bireyler neden bu kadar çok borçlandı. Stelter'e göre, bu yanlış ekonomi ve para politikasının bir sonucu. Berlin Duvarı'nın yıkılmasından ve Çin'in Dünya Ticaret Örgütü'ne katılmasından sonra sanayi devletleri özellikle Asya’nın yoÄŸun maliyet baskısını hissetmeye baÅŸladı. EÄŸitim ve inovasyona yatırım yerine bireyler ve politikacılar daha kolay bir yolu, borçlanmayı tercih etti. Amerikalılar kredilerle herkesin ev sahibi olması hayalini gerçekleÅŸtirirken, Avrupa, refah devletini borçla finanse etti. Ortak para birimi de daha resmi olarak yürürlüÄŸe girmeden önce Güney Avrupa ülkelerinde borç âlemine adeta davetiye çıkardı.

IFO Enstitüsü BaÅŸkanı Hans-Werner Sinn, "Euro, 1995 yılında Madrid'deki zirvede açıklandı. Ä°ki yıl sonra faiz pratikte Almanya seviyesine düÅŸmüÅŸtü. Daha sonra borçlanıldı ve krediyle finanse edilen ücretler iÅŸgücü verimliliÄŸindeki artışın üzerine çıktı" diyor.

Bu durum, finans piyasası yeni kredi taleplerini yerine getirdiÄŸi müddetçe iyi gitti. 2007 yılında gayrı menkul ve kredi balonu patladı. Önce ABD'de sonra Avrupa'da. Yunanistan'ın devlet borçları yangın gibi bütün Euro Bölgesi'ne yayılma tehlikesine yol açtığında, devlet borçları krizi kavramı gündeme gelmeye baÅŸladı. Bonn Üniversitesi Ä°ktisat Profesörlerinden Moritz Schularick, Yunanistan‘ın istisna olduÄŸu görüÅŸünde. Schularick, Ä°rlanda ve Ä°spanya’daki krizin kamu borç kriziyle iliÅŸkisi olduÄŸunu düÅŸünmüyor: "Bunlar kısmen yurt dışından çok fazla krediyle finanse edilmiÅŸ, fakat daha sonra patlayan klasik gayrı menkul balonuydu."

90 finans krizi incelendi

Ä°spanya'da 2,5 milyar euroluk borcun yüzde 70'i özel sektöre ait. Ä°rlanda, Euro Kurtarma Mekanizması'ndan faydalanmayı kabul etse de bu ülkenin borç stoku Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla’nın yüzde 400'nü buluyor. Özel sektörün borç toplamı içindeki payı üçte ikinin üzerinde. Özetle en büyük risk özel sektörde. Bonnlu iktisatçı Schularick'in yönetimindeki bir ekibin yaptığı bir çalışmada da bu sonuca varıldı. AraÅŸtırmacılar 1870 yılından beri dünyanın başına gelen doksan finans krizini incelemiÅŸler.

Schularick, "Genelde, finans krizleri ve ÅŸu anda yaÅŸadığımız gibi finans siteminin çöküÅŸü, özel sektördeki borç sirkülasyonundan kaynaklanıyor" ifadelerini kullanıyor.

Åžu ana kadar çözüm için hep devlet borçlarını azaltma reçetesi sunuldu. Bu, yanlış bir teÅŸhisin yanlış reçeteyle tedavisi olabilir mi? Daniel Stelter, ÅŸimdiye kadarki tasarruf önlemlerinin büyümeye zarar verdiÄŸini, ek borçlanmanın da borcun azaltılmasına yetmeyeceÄŸini belirtiyor. Stelter'e göre yeni bir borç affı olmadan krizin üstesinden gelmek mümkün olmayacak.