Avrupa Konseyi'nden Rusya'ya çalım

Avusturyalı raportörler Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi (AKPM) ile derdi olan ülkelere ÅŸans getirmiyor. Askeri cunta yönetimindeki Türkiye'nin 1981-1984 yılları arasında AKPM'den dışlanmasına neden olan rapor ve karar metni o dönem Avusturyalı parlamenter Ludwig Steiner tarafından kaleme alınmıştı. Bugün Rusya'nın Ukrayna ve Kırım politikası nedeniyle AKPM'den dışlanmasına neden olan karar metninin altında da bir diÄŸer Avusturyalı parlamenter, Stefan Schennach imzası var.

AKPM içinde 1996 yılından bu yana görev yapan Rus parlamenter heyetinin belli baÅŸlı hakları, Moskova'nın Ukrayna ve Kırım politikaları nedeniyle bugün elinden alındı. AKPM'nin Strasbourg'daki genel kurulunda bugün gerçekleÅŸen oylamaya katılan 188 Avrupalı parlamenterden 145'i Rus heyetinin oy hakkının elinden alınması için oy kullandı. 21 parlamenterin aleyhte oy kullandığı oylamada 22 parlamenter çekimser kalmayı yeÄŸledi.

Heyetin hangi hakları elinden alındı?

Karara göre, Rus parlamenterler en az Ocak 2015'e kadar AKPM'de oy hakkına sahip olamayacak, AKPM BaÅŸkanlık ve Daimi Komisyon toplantılarına katılamayacak ve AKPM'nin deÄŸiÅŸik Avrupa ülkelerindeki seçim denetim misyonlarında yer alamayacaklar. Rusya'nın “Kırım'ın Rusya'ya baÄŸlanması konusunda geri adım atmaması halinde” AKPM'deki Rus heyetinin tüm yetkileri elinden alınabilecek. AKPM Denetim Komisyonu içinde Ukrayna krizinin takip edilmesi için özel bir alt komisyon oluÅŸturulacak. Bu komisyon Ocak 2015'te AKPM'ye rapor sunacak. Rapor temelinde AKPM bünyesindeki Rus heyeti hakkında yeni bir karar alınacak.

Kararda Rusya'nın Ukrayna politikasının, üyesi olduÄŸu Avrupa Konseyi'nin statüsüne, Helsinki Nihai Senedi'ne ve Ukrayna'nın toprak bütünlüÄŸüyle ilgili hükümlerin de yer aldığı BudapeÅŸte Memorandumu'na aykırı olduÄŸu belirtiliyor. Rusya'nın Ukrayna'nın egemenlik ve toprak bütünlüÄŸünü ihlal ederek “Avrupa'da barış ve istikrar için tehdit oluÅŸturduÄŸu” görüÅŸü dile getiriliyor. Özellikle “Tatarlar ve Ukraynalılar” olmak üzere Kırım'daki azınlıkların mevcut durumunun “derin kaygı uyandırdığı” not edilip, Rusya'dan, “yasadışı yollardan kontrol ettiÄŸi bu topraklarda Tatar ve Ukraynalıların haklarını ihlal etmemesi” talep ediliyor. Rus makamlarının Rusya'ya komÅŸu bazı ülkelerdeki Rus azınlıklar hakkında son zamanlarda yaptıkları açıklamaların söz konusu ülkelerde “endiÅŸe yarattığı” da vurgulanıyor.

Rusya eleştirilerin odağında.

En sert siyasi yaptırım

AKPM tarafından alınan bu karar, Ukrayna krizi patlak verdiÄŸinden bu yana Rusya'ya karşı uluslararası bir platformda alınmış en sert siyasi yaptırım olma özelliÄŸi taşıyor. Karar Rusya'nın da üye olduÄŸu, tüm Avrupa ülkelerinin parlamenterlerini bünyesinde toplayan AKPM tarafından alındı. Rusya'nın, AKPM'nin baÄŸlı olduÄŸu Avrupa Konseyi'nin bütçesine Almanya, Fransa, Ä°ngiltere ve Ä°talya ile birlikte en fazla ve eÅŸit derecede maddi katkıda bulunan 5 Avrupa ülkesinden 1'i olduÄŸu da hesaba katılırsa kararın siyasi önemi kendiliÄŸinden ortaya çıkıyor. Rusya zaten insan hakları ve demokrasi konularında “sabıkalı” olduÄŸu Avrupa Konseyi'nde ÅŸimdi siyasi açıdan daha da zor bir konuma yerleÅŸmiÅŸ durumda.

Ancak kararın Rusya'ya sadece siyasi deÄŸil hukuksal maliyeti de olabilir. Kararın doÄŸrudan yaptırımı olmasa da baÅŸta Avrupa Konseyi bünyesinde olmak üzere uluslararası planda Moskova'ya karşı bazı ülke ve bireylerin açacağı olası davalara temel teÅŸkil edebilir. Avrupa Ä°nsan Hakları Mahkemesi (AÄ°HM) bugüne kadar birçok kararında AKPM kararlarını, kendi hükümlerine temel olarak kullandı. Bu arada AÄ°HM gündeminde Gürcistan tarafından 2008 yılından sonra Rusya'ya karşı açılmış bir davanın benzeri de geçtiÄŸimiz haftalarda Ukrayna tarafından açıldı. Dolayısıyla AÄ°HM bugünkü AKPM kararını görmezden gelemez.

Rus heyeti AKPM oturumlarına katılmayabilir

AKPM'nin 18 parlamenterden oluÅŸan Rus heyeti genel kuruldaki oturum ve oylama son anda katılmama kararı aldı. Rus parlamenterler oylama sonrasında Strasbourg'da yaptıkları açıklamada, Strasbourg'da devam etmekte olan AKPM genel kurul oturumlarını derhal terk edeceklerini, bundan sonraki AKPM genel kurul oturumlarına katılım konusundaki kararlarını ise Moskova'da yapacakları deÄŸerlendirme toplantısı sonra açıklayacaklarını bildirdiler.

Rusya'yı cezalandırma kararının alındığı oturumun düzenlenmesine AKPM'nin özellikle Ukrayna, Baltık ülkeleri, Polonya, Romanya, Moldova ve Gürcistan'dan gelen üyeleri ön ayak oldu. Siyasi nedenlerden ötürü Ä°ngiliz muhafazakarların da destek verdiÄŸi bu grup Rus heyetinin tüm yetkilerinin elinden alınması için uÄŸraÅŸ verdi. Ancak genel olarak Batı Avrupa devletlerinin parlamenterlerinin giriÅŸimiyle AKPM ÅŸimdilik Rus heyetine verilecek cezanın oy ve bazı toplantı ve misyonlara katılımın engellenmesiyle sınırlı kalmasını saÄŸladı.

Türk parlamenterler farklı yönde oy kullandı

Yaklaşık 50 Avrupalı parlamenterin konuÅŸtuÄŸu oturumda genel kurul salonunda bulunan AKPM üyesi hiçbir Türk parlamenter söz almadı. Türk parlamenterler nihai oylamada bütün davranmadılar. Oylamaya katılan CHP'li üyeler; Deniz Baykal, Gülsün Bilgehan ve Haluk Koç nihai karar lehinde oy kullanırken, MHP'li üye TuÄŸrul TürkeÅŸ çekimser kaldı. AKP'li üyelerden Reha Denemeç, Åžaban DiÅŸli, Suat Önal ve Ömer Selvi karar aleyhinde oy kullandı. DiÄŸer AKP'li üye Ahmet Kutalmış TürkeÅŸ ise çekimser oy verdi.

DiÄŸer ülkelerin parlamenterlerinin oyları da Rusya'nın AKPM içindeki müttefiklerinin kimler olduÄŸunu göstermesi açısından bir hayli ilginç. Oylamaya katılan Ermeni ve Sırp parlamenterler blok halinde Rusya'nın cezalandırılmasına karşı çıktılar. AKPM'nin Komünist Grup üyeleri de nihai oylamada ya aleyhte oy kullandılar ya da çekimser kaldılar. Rusya'nın cezalandırılmasına karşı oy kullananlar arasında Fransa'da ana muhalefetteki Halk Hareketi BirliÄŸi (UMP) partisine mensup iki üye de yer aldı.